به گزارش شهرآرانیوز؛ نگرانی‌های مرتبط با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها خیلی زود پس از معرفی آنها به دنیای پزشکی در سال‌های ۱۹۴۰ میلادی ایجاد شد. آنتی‌بیوتیک‌ها از جمله رایج‌ترین دارو‌های مصرفی در جهان هستند. اگرچه این دسته از داروها، می‌توانند نجاتبخش جان بسیاری از مردم جهان از بیماری‌های عفونی و ویروسی باشند، اما استفاده بی‌رویه از آنها سبب بروز عوارض متعددی می‌شود که سال‌هاست جامعه پزشکی جهان را نگران کرده است.
آنتی‌بیوتیک‌ها زمانی در دهه‌های ۴۰ و ۱۹۵۰ میلادی جان میلیون‌ها انسان را نجات داده‌اند، اما امروزه به دلیل مصرف بیش از حد آن، بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها در برابر باکتری‌هایی که زمانی کشته‌اند، دیگر مؤثر نیستند.
مصرف بی‌مورد آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند موجب مقاومت بدن به این دارو شود که این خود خطری بزرگ برای سلامتی هر انسان به شمار می‌آید، همچنین یکی از خطرناک‌ترین عوارض جانبی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها واکنش‌های آلرژیک است که روزانه افراد زیادی را بدون اینکه بدانند چرا، راهی بیمارستان می‌کنند.
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که حدود ۳۰ درصد کل نسخه‌های آنتی‌بیوتیکی که سالانه در سراسر جهان تجویز می‌شود، غیر ضروری است. آموکسی‌سیلین و اسید آموکسی‌سیلین، کلاوولانیک اسید متداول‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها در سراسر جهان هستند که توسط پزشکان تجویز می‌شوند. این داروها توسط WHO به عنوان درمان خط اول برای عفونت‌های شایع عنوان شده‌اند.
سازمان بهداشت جهانی (WHO)، کشور‌هایی که بیشترین آنتی‌بیوتیک‌ها را مصرف می‌کنند، اعلام کرده است. این آمار براساس "دوز‌های تعیین‌شده روزانه در هر ۱۰۰۰ نفر" مشخص شده و جدیدترین داده‌هایی بوده که از کشور‌ها ارائه شده است.
تفاوت زیاد در استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در سراسر جهان نشان می‌دهد که بسیاری از کشور‌ها بیشتر از میانگین جهانی از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌کنند و این در حالی است که برخی از کشور‌ها ممکن است دسترسی کافی به این داروها برای نجات‌دهنده زندگی بیماران خود نداشته باشند.
براساس گزارش وزارت بهداشت، ایران دومین مصرف‌کننده آنتی‌بیوتیک در جهان است و حدود ۳۰ درصد آنتی‌بیوتیک‌هایی که تجویز می‌شود، غیر ضروری هستند. همچنین طبق اظهارات رئیس سازمان غذا دارو آموکسی‌سیلین پرمصرف‌ترین آنتی‌بیوتیک در سطح کشور است.
سالانه ۷۵۰ هزار نفر به علت مقاومت دارویی جان خود را از دست می‌دهند، همچنین تا سال ۲۰۵۰ مرگ ۵۰ میلیون انسان به علت مقاومت دارویی تخمین زده شده است.
دکتر آزینا نبی‌زاده، سرپرست گروه ارزیابی فناوری سلامت و مطالعات مدیریتی و اقتصادی، با بیان اینکه مقاومت آنتی‌بیوتیکی در واقع زیرمجموعه مقاومت ضد میکروبی بوده و مهمترین دلیل به وجود آمدن آن استفاده بیش از حد و نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها است، اظهار کرد: یکی از عواملی که منجر به بروز مقاومت دارویی می‌شود، استفاده بیش از حد و مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها است.
وی افزود: مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها زمانی که بدن به آنها احتیاج ندارد، نه تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند باعث بروز مقاومت هم شود. به عنوان مثال اکثر موارد گلودرد ویروسی بوده و نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک ندارد.
سرپرست گروه ارزیابی فناوری سلامت و مطالعات مدیریتی و اقتصادی با اشاره به اینکه یکی دیگر از دلایل بروز مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده نادرست از آن است، تصریح کرد: باکتری‌ها از هر فرصتی برای تکثیر استفاده می‌کنند. در این شرایط اگر فرد مصرف داروی خود را حتی یک یا چند روز فراموش کند، درمانش را زودتر از زمانی که پزشک معالج درنظر گرفته قطع کند یا از آنتی‌بیوتیک مناسب استفاده نکند مثلا، داروی فرد دیگری را مصرف کند، باکتری‌ها شروع به تکثیر کرده و در روند تکثیر با تغییرات و جهش‌هایی که اتفاق می‌افتد نسبت به برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم می‌شوند.
نبی‌زاده افزود: در حوزه دامپروری نیز مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری‌های موجود در بدن حیوانات، از جمله دلایل بروز مقاومت نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها است، همچنین گاهی اوقات ساختار ژنتیکی باکتری‌ها خود به خود دچار تغییر شده و باعث می‌شود که آنتی‌بیوتیک قادر به شناسایی باکتری و از بین بردن آن نباشد. از سوی دیگر، ممکن است باکتری مقاوم به درمان آنتی‌بیوتیکی به حیوان دیگری سرایت کند و بیمار جدید به آنتی‌بیوتیک پاسخ ندهد.
براساس شاخص اعلام شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، میانگین نسخ حاوی آنتی‌بیوتیک در ایران از ۵۵ درصد در سال ۱۳۷۵ به ۳۶ درصد در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است. این کاهش نشان‌دهنده ثمربخش بودن آموزش‌ها و نظارت‌های به عمل آمده توسط وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو و دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور است.
سید حیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو، پیش‌تر با اشاره به اینکه اکنون کاهش شاخص نسخ حاوی آنتی‌بیوتیک کافی نیست و توجه به نوع آنتی‌بیوتیک تجویزی براساس توصیه سازمان جهانی بهداشت، ضروری است، تصریح کرد: گروه درمانگر باید نسبت به گروه آنتی‌بیوتیکی که ظرفیت مقاومت بالاتری دارند و در معرض خطر نسبتا بالای مقاومت باکتریایی هستند، توجه ویژه‌ای داشته باشند، زیرا مصرف نکردن مسئولانه از این گروه، تهدید جدی به شمار می‌آید و با ادامه این روند کم کم به طور کامل در مقابل میکروب‌ها خلع سلاح می‌شویم.
وی ادامه داد: توجه جدی به رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی، رعایت اصول تجویز و مصرف منطقی دارو‌های ضد میکروبی، عدم مصرف خودسرانه دارو‌های ضد میکروبی و کنترل عفونت‌های بیمارستانی، راه حل جدی و مهم، برای پیشگیری از بروز مقاومت میکروبی و کاهش مصرف دارو‌های ضد میکروبی است.
رئیس سازمان غذا و دارو بیان کرد: رسالت سازمان غذا و دارو در این زمینه، آموزش و آگاه‌سازی عمومی، نظارت و پایش مصرف دارو‌های آنتی‌میکروبیال و تدوین شیوه‌نامه‌های استفاده صحیح و بهینه از ضدعفونی‌کننده‌ها در مراکز درمانی است.
منبع: ایرنا