به گزارش شهرآرانیوز؛ به نام مردم و به کام دیگران؛ طرح فروش محصولات ایران‌خودرو را می‌گوییم که در ۱۰ روز گذشته اخبار مربوط به آن داغ شده است. حالا این دیگران چه کسانی هستند؟ مثلث ایران‌خودرو، بانک‌ها و افراد سودجو. هرچند این طرح با عنوان «تسهیل خرید مصرف‌کنندگان واقعی خودرو» کار خود را شروع کرد، اما شکاف قیمت‌های اعلامی (هرچند موقت) با نرخ بازار آزاد تنور آن را به‌نحوی داغ کرد که نام لاتاری یا بلیت بخت‌آزمایی بر آن گذاشته شد.
برخی نیز نام رؤیافروشی را بر آن نهادند. چرا؟ چون فرق بین افرادی که پیش‌بینی می‌شود در این طرح ثبت‌نام کنند با تعداد خودرو‌هایی که احتمالا قرار است عرضه شود (درباره این تعداد نیز هنوز آمار دقیقی وجود ندارد) آن‌قدر فاحش است که درنهایت باید منتظر ماند و دید قرعه به نام چه کسی خواهد افتاد. طبق پیش‌بینی‌ها احتمالا تا ۳ میلیون نفر در این طرح ثبت‌نام خواهند کرد، از طرفی طبق اخبار غیررسمی ۱۲۰ هزار خودرو در این طرح عرضه خواهد شد.
آخرین طرح فروش ایران‌خودرو یک‌سال و نیم قبل بوده است. حالا در طرح جدید، مسدودشدن ۲۳۰ میلیون تومان به نفع شرکت ایران‌خودرو در حساب بانک‌های عامل به‌ازای هر متقاضی عادی، یکی از شرایط ثبت‌نام است. اکنون باتوجه‌به تعداد زیاد تقاضا پیش‌بینی می‌شود که رقم بالایی به نفع این شرکت در بانک‌ها بلوکه شود و سود این پول جز برای خودروساز نخواهد بود. اینکه این پول چه مدت در حساب‌ها خواهد ماند به‌طور دقیق معلوم نیست و بستگی به زمان قرعه‌کشی و اعلام نتایج دارد که این تاریخ نیز به‌طور رسمی اعلام نشده است.
از طرفی وقتی با ثبت‌نام‌کنندگان این طرح حرف می‌زنیم، متوجه می‌شویم که بسیاری از افراد بدون درنظرگرفتن شرایط ثبت‌نام (ازجمله نداشتن پلاک فعال) اقدام به ثبت‌نام و بلوکه‌کردن پول کرده‌اند که این نیز به نفع خودروساز است، چون در اطلاعیه آمده است درصورتی‌که در هر مرحله‌ای معلوم شود متقاضی، شرایط لازم مطابق قوانین حاکم و دستورالعمل شورای رقابت را نداشته است، شرکت ایران‌خودرو اولویت کسب‌شده را حذف و متقاضی حق هرگونه اعتراض یا شکایت را از خود سلب می‌کند.
این اول ماجراست، حالا همه اینها را در کنار بدقولی همیشگی خودروسازان در زمان تحویل خودرو با وجود دریافت کامل وجه بگذارید. تجربه‌ای که تقریبا همه خریداران خودرو پیش‌ازاین با آن روبه‌رو بوده‌اند و حتی گاهی مجبور به تغییر خودرو انتخابی‌شان شده‌اند.
حالا سؤال اینجاست که با وجود اعلام خودروسازان درباره زیان‌ده بودن این صنعت و از طرفی کاهش میزان تولید خودرو در چهارماه ابتدای سال و همچنین مشکلات پیش آمده در صنعت قطعه‌سازی خودرو به‌دنبال قطع برق، ایران‌خودرو تا چه اندازه می‌تواند به تعهدات خود در قبال افرادی که در این لاتاری برنده می‌شوند آن هم با تولید خودرویی باکیفیت مطلوب عمل کند؟
در این مدت شرکت ایران‌خودرو در سه اطلاعیه شرایط ثبت‌نام را اعلام کرده است. اما برخی سؤال‌های مهم هنوز به‌طور رسمی پاسخ داده نشده است و فقط رسانه‌ها با گمانه‌زنی یا اعلام‌های غیررسمی درباره‌اش نوشته‌اند. در اطلاعیه‌های رسمی، زمان دقیق تحویل خودرو و ظرفیت تولید اعلام نشده است.
فقط در اطلاعیه شماره‌یک آمده است که «بخشی از ظرفیت تولیدات خود تا پایان سال ۱۴۰۳ را به صورت طرح پیش‌فروش و فوق‌العاده طی اولویت‌بندی و در چهارچوب مصوبات شورای رقابت و دستورالعمل تنظیم بازار خودروسواری عرضه می‌شود.» برخی رسانه‌ها از تحویل ۹۰ روزه نوشتند و برخی اعلام کردند که خودرو‌ها تا پایان سال به دست برندگان خواهد رسید. از طرفی درباره میزان عرضه نیز باتوجه‌به ظرفیت تولید و... پیش‌بینی‌ها عرضه بین ۸۰ تا ۱۲۰ هزار خودرو برای این طرح است.
همچنین گفته می‌شود که از این تعداد خودرو عرضه‌شده ۵۰ درصد به طرح مادران و ۲۰ درصد به خودروهای فرسوده و فقط ۳۰ درصد به متقاضیان عادی تعلق خواهد گرفت. تعداد افرادی که در این بخت‌آزمایی ثبت‌نام کرده‌اند نیز طبق پیش‌بینی‌ها بیش از ۳ میلیون نفر خواهد بود، اما اینکه در هر طرح چه تعداد متقاضی وجود دارد مشخص نیست، البته یک بررسی ساده نشان می‌دهد که شانس دریافت خودرو برای مادران در طرح حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بیشتر خواهد بود.
نحوه دریافت مابقی وجوه و... نیز بنا بر اعلام شرکت ایران‌خودرو متعاقبا اعلام خواهد شد. درباره زمان قرعه‌کشی نیز اعلام شده است که ۴۸ ساعت بعد از اتمام زمان ثبت‌نام (۲ شهریور) خواهد بود ولی درباره زمان اعلام نتایج تاریخ دقیقی مطرح نشده است. به همه اینها این موضوع را هم اضافه کنید که قیمت‌های اعلام شده برای مرداد است و قیمت واقعی در زمان تحویل مشخص خواهد شد.
بازدهی طلا و سکه در هفته چهارم مرداد منفی بود. در این کاهش قیمت‌ها در بازار‌های مالی سکه در مقام اول بود و بعد از آن نیز دلار و طلا قرار داشتند. همه این کاهش قیمت‌ها درست در زمانی بود که اونس جهانی طلا افزایشی بود. حالا چرا موضوع طلا را اینجا مطرح کردیم، چون به گفته طلافروشان مشهدی در ۱۰ روز اخیر و با آغاز طرح پیش‌فروش خودرو تقاضا برای فروش طلا افزایش داشته است.
به گفته طلافروشان در این مدت سرمایه‌گذاران خرد بزرگ‌ترین فروشندگان طلا در این مدت بوده‌اند. برخی تحلیلگران سیاست جمع‌آوری نقدینگی از بازار ارز به واسطه بلوکه‌شدن پول در حساب‌های وکالتی در کنار برخی سیاست‌های خارجی و داخلی را دلیل این کاهش قیمت در بازار طلا دانسته‌اند.
در سال‌های اخیر باتوجه‌به مشکلات اقتصادی و معیشتی و باتوجه‌به کاهش ارزش پول، مردم ایران تلاش داشته‌اند با ورود سرمایه‌های خرد خود در بازار‌های مالی مختلف، ارزش دارایی‌های خود را حفظ و تا حدودی جلو بلعیده‌شدن دارایی‌هایشان از طریق تورم را بگیرند. حالا نیز برای شرکت در این لاتاری به فروش سرمایه‌های خود برای تأمین سرمایه اولیه روی آورده‌اند. البته احتمالا بعد از تعیین‌تکلیف این قرعه‌کشی آنهایی که بخت یارشان نبوده است، دوباره به بازار طلا روی می‌آورند و بعید نیست که در آن‌زمان با افزایش قیمت‌ها روبه‌رو شویم.
حتی اگر برای ثبت‌نام در این بخت‌آزمایی اقدام نکرده باشید، حتما پیامک تشویقی بانک‌ها برای انتخاب آنها در راستای وکالتی‌کردن حساب خود را دریافت کرده‌اید. همان بانک‌هایی که با سیاست‌های انقباضی‌شان در سال‌های اخیر داد همه افراد از تولیدکننده تا زوج‌های جوان را درآورده‌اند حالا از پرداخت وام قرض‌الحسنه یا وام‌هایی بدون درنظرگرفتن کارکرد حساب برای خرید خودرو خبر می‌دهند.
این بانک‌ها به‌عنوان یکی از برندگان وارد این بازی شده‌اند. در این روز‌ها رقابت شدیدی بین بانک‌ها برای جذب سپرده‌های بیشتر یا جلوگیری از فرار سپرده‌ها شکل گرفته و اعداد و ارقام عجیبی در قالب اعتبار یا تسهیلات خودرویی از ۸۰ تا ۱۳۰ میلیون تومان اعلام شده است.
به‌عنوان مثال بانک مهر ایران که یک بانک قرض‌الحسنه است در اطلاعیه خود اعلام کرده که ۸۰ میلیون تومان وام صفر درصد، بدون ضامن و بدون نیاز به معدل حساب به مشتریانی تعلق خواهد گرفت که در طرح پیش‌فروش ایران‌خودرو حساب خود را در این بانک وکالتی کرده‌اند، البته پس از اعلام نتایج توسط شرکت خودروساز، مبلغ وام در لحظه آزادسازی تسویه می‌شود، اما به برندگان ۸۰ میلیون وام کمک‌هزینه خرید خودرو پرداخت می‌شود یا بانک تجارت و ملل ۱۳۰ میلیون تومان اعتبار و بانک ملت ۱۰۰ میلون تومان برای مشتری‌های خود در نظر گرفته است.
برخی بانک‌ها به‌طور مشخص اعلام کرده‌اند که بعد از زمان اعلام نتایج این مبالغ ابطال خواهد شد و برخی ادعا کرده‌اند که این ارقام در قالب تسهیلات به برندگان پرداخت خواهد شد، اما مشخص نیست تصمیم قطعی آنها برای سود و... چه خواهد بود.
کارشناسان، بازگشت قرعه‌کشی در طرح فروش جدید خودرو را به‌نوعی دوربرگردان سیاست‌های غلط خودرویی می‌دانند. با توجه به فاصله زیاد قیمت کارخانه و بازار آزاد و به دنبال آن حجم بالای استقبال از این طرح به نظر می‌رسد که بخش درخور توجهی از تقاضا، غیرمصرفی و در راستای سرمایه‌گذاری باشد. در این روز‌ها افراد از دیدگاه‌های مختلف به بررسی این موضوع در فضای رسانه‌ای و مجازی پرداخته‌اند. برخی حضور میلیونی در این قرعه‌کشی را نمادی از یک تراژدی اقتصادی و اجتماعی دانسته‌اند.
بی‌اعتمادی به اقتصاد و تلاش طبقه متوسط برای حفظ دارایی‌های خود، افراد زیادی را به سمت شرکت در این بخت‌آزمایی سوق می‌دهد از سوی دیگر همین شکاف قیمتی در بازار باعث به وجود آمدن جوّ سوداگری، ایجاد زمینه برای حضور سودجویان و تشکیل بازار سیاه شده است.
همچنین برخی اقتصاددانان حضور این جمعیت میلیونی در قرعه‌کشی ایران‌خودرو را محصول بی‌توجهی به «اقتصاد خودرو»، دست‌کاری قیمت‌ها و قیمت‌گذاری دستوری غیرمنصفانه‌ای می‌دانند که علاوه‌بر زیان‌سازی شدید برای خودروسازان، به‌واسطه توزیع رانت، چند میلیون ایرانی را وارد لاتاری‌ای کرده که در نهایت باعث تشدید انتظارات تورمی خواهد شد.
حرف بسیار است، در این گزارش کوتاه فقط توانستیم به گوشه‌ای از آن اشاره کنیم. در نهایت سؤال اینجاست که در ادامه طرح‌های ناموفق فروش خودرو، آیا بخت‌آزمایی برای رسیدن به رانتی چند ده میلیونی (برای هر خودرو) می‌تواند زمینه را برای توزیع عادلانه خودرو و رساندن آن به دست مصرف‌کننده واقعی ایجاد کند؟