خادم | شهرآرانیوز؛ نرم افزار‌های کتاب خوان، که مثل بسیاری دیگر از پدیده‌های نو ابتدا با تردید به آن‌ها نگاه می‌شد، حالا دیگر جایشان را نزد کتاب خوان‌ها باز کرده اند. قیمت پایین‌تر نسخه الکترونیک نسبت به نسخه چاپی، دردسترس بودن در هر زمان و مکانی، نیاز نداشتن به فضای بیرونی، و امکانات و مزایای رقابتی دیگری که این نرم افزار‌ها دارند در موفقیت آن‌ها مؤثر بوده است.
«طاقچه» و «فیدیبو» در این میان از شهرت بیشتری برخوردارند. مشهد هم چندین فروشگاه اینترنتی کتاب دارد که «پاتوق کتاب»، «کتاب رسان»، «کتاب هشت»، «کتابیوم» و «جریان کتاب» شماری از آن‌ها هستند. از این فروشگاه ها، برخی نسبتا موفق بوده اند و برخی هم چندان توفیق نداشته اند، که هرکدام دلایلی دارد که نیازمند واکاوی است.
یکی دیگر از این سکو‌ها که در مشهد فعالیت می‌کند «فراکتاب» است. «فراکتاب»، علاوه بر عرضه نسخه الکترونیک و کتاب صوتی، فروشگاه اینترنتی کتاب هم هست و فروش نسخه چاپی نیز دارد. اما، این نرم افزار و فروشگاه اینترنتی کتاب، بااینکه بیش از ۱۰ سال سابقه فعالیت دارد، برای مخاطب عام و عموم کتاب خوان‌ها چندان شناخته شده نیست.
احسان مسعودی، مدیر اجرایی «فراکتاب» که با او گفتگو کرده ایم، تأکید دارد که در بخش عرضه کتاب‌های الکترونیک برخی ناشر‌ها ــ به دلایل مختلف ــ تمایلی به امضای قرارداد با آن‌ها و عرضه نسخه الکترونیک کتابشان روی نرم افزار کتاب خوان «فراکتاب» نداشته اند. اما درباره اینکه چرا این سایت در بخش فروش نسخه چاپی نیز تنوع ندارد و باز تمرکز بر کتاب‌های خاصی است می‌گوید پخش‌های کتابی که «فراکتاب» با آن‌ها کار می‌کند تنوع چندانی ندارند. مشروح گفته‌های مسعودی را در ادامه می‌خوانید.
مدیر اجرایی «فراکتاب» درباره سابقه کار و چگونگی شروع فعالیتشان می‌گوید: «فراکتاب متعلق به یک شرکت رایانه دانش بنیان است. این شرکت، اوایل دهه ۹۰، استارتاپی را خریداری کرد که ایده اصلی آن تولید کتاب صوتی بود تا مردم راحت‌تر بتوانند در هر جایی که هستند از کتاب استفاده کنند.
استارتاپی که خریداری می‌شود، بعد از مدتی، نامش به فراکتاب تغییر می‌کند. در ادامه مسیر، فراکتاب به نرم افزار کتاب خوان تبدیل شد و ما نسخه الکترونیک کتاب‌های ناشرانی را که با ما قرارداد امضا کردند روی نرم افزار قرار دادیم؛ بنابراین، هرکس می‌خواهد از کتاب‌های الکترونیکی که ما عرضه می‌کنیم استفاده کند باید نرم افزار ما را، مانند دیگر نرم افزار‌های کتاب خوان مانند ‘طاقچه’ و ‘فیدیبو’ و کتابراه، نصب کند. تفاوت نرم افزار‌های کتاب خوان در تعداد و نوع کتاب هاست. تعداد کتاب‌های فراکتاب نسبت به نمونه‌های مشابه که نام بردم کمتر است و البته با یک سری ناشر‌های متفاوت هم کار می‌کنیم.»
وقتی از او درباره میزان رضایت از فروش و استقبال از نرم افزار کتاب خوان و فروش اینترنتی نسخه چاپی می‌پرسیم، می‌گوید انگیزه اصلی شان کار فرهنگی است و همین انگیزه سبب شده که تا امروز کار را ادامه بدهند؛ سپس اضافه می‌کند: «اما، اگر منظور از راضی بودن رضایت از فروش و درآمد است، نه؛ مبلغ قابل توجه و راضی کننده‌ای نیست که بتوان از درآمد آن هزینه هایش را تأمین کرد تا رشد کنیم.» مسعودی ادامه می‌دهد: «یکی از دلایل اصلی اینکه فراکتاب نتوانسته در بُعد مالی به خوبی رشد کند همکاری نکردن ناشران در گذشته بوده است.
ابتدا که فراکتاب کارش را شروع کرده، چون کار تازه‌ای بوده، ناشر نمی‌توانسته اعتماد کند که کتابش را دراختیار ما قرار دهد که به صورت الکترونیکی منتشر شود. برخی هم بدون دلیل خاصی تمایل به همکاری نداشته اند. کار ما این است که بستری فراهم کنیم تا کتاب به کاربر برسد؛ اگر کتاب نباشد، کار هم خوب پیش نمی‌رود. ازدیگرسو، چون فراکتاب مجموعه خصوصی بوده، توان مالی عظیم نداشته که بتواند تبلیغات گسترده‌ای انجام دهد. کتاب خوان‌های دیگر، به واسطه پشتوانه‌هایی که داشتند، توانستند هزینه‌های سنگینی برای تبلیغات انجام دهند و طبیعتا بیشتر دیده شده اند و بیشتر رشد کرده اند.»
او، در پاسخ به اینکه چرا ناشران با نرم افزار‌های کتاب خوان دیگر، مانند «طاقچه» و «فیدیبو»، کار می‌کنند و با «فراکتاب» نه، می‌گوید: «شاید یکی از دلایلش این است که آن‌ها در دوره‌ای معروف شدند و تعداد کاربرهایشان رفت بالا، و طبیعتا ناشر هم رغبت بیشتری دارد که با جایی کار کند که بیشتر دیده شده و می‌شود، کاربران بیشتری هم دارد و به این ترتیب احتمال فروش کتاب ناشر را هم بالاتر می‌برد. البته ممکن است بحث‌های اعتقادی هم باشد که خیلی کمرنگ‌تر است.»
اما، همان طورکه پیش‌تر گفته شد، «فراکتاب» فقط نرم افزار کتاب خوان نیست و سایت فروش اینترنتی کتاب هم هست. فروشگاه‌های اینترنتی کتاب هم در سال‌های اخیر مشتریان وفادار خود را پیدا کرده اند و به دلیل اینکه می‌توانند کتاب‌ها را ــ گاه با تخفیف چشمگیر ــ به هر نقطه از کشور برسانند مورداستقبال قرار گرفته اند. دراین میان، فروشگاه‌های اینترنتی کتابی که بدون نگاه خاصی همه سلایق را پوشش می‌دهند موفق‌تر نیز هستند.
اما نگاهی به سایت و ویترین و موجودی «فراکتاب» به مخاطب می‌گوید که هم با فروشگاهی با تفکری خاص مواجه است که تمرکزش بر عرضه کتاب‌های خاصی است، و هم دستش در انتخاب و خرید کتاب چندان باز نیست. تأمین کتاب، به روزبودن و درنظرداشتن نیاز‌های متنوع بازار مخاطب در بخش کتاب چاپیْ دیگر محدودیتی ندارد. مدیر اجرایی «فراکتاب» درباره ضعف در این قسمت به ما می‌گوید: «ما، چون خودمان سیستم پخش و انبار نداریم، با پخش‌های کتاب قرارداد می‌بندیم.
کتاب‌هایی که الان موجود داریم کتاب‌هایی است که آن پخشی‌ها عرضه می‌کنند که یکی پخش ‘ابر و بُن’ است و دیگری پخش‘ کتاب رسان’. این پخش‌ها کتاب‌های مذهبی بیشتر دارند، اما کتاب در حوزه غیرمذهبی هم می‌آورند. درنظر داریم سیستم پخش دیگری هم به فراکتاب اضافه بکنیم که کتاب هایش متنوع‌تر و متفاوت‌تر است و وجه مذهبی آن در حاشیه است.»
از مسعودی، که پیش‌تر به انگیزه کار فرهنگی اشاره کرده است، می‌پرسیم که آیا این انگیزه و دغدغه متوجه نگاهی خاص است و آیا آن‌ها خلائی در بازار کتاب دیده اند که قصد پرکردن آن را دارند یا نه. او تأکید می‌کند که به عموم جامعه نظر دارند و انگیزه فرهنگی شان صرفا کار در حوزه کتاب است.
باوجوداین، آنچه در پیشانی سایت «فراکتاب» قرار دارد و تبلیغ می‌شود ادعای مدیر اجرایی آن را تأیید نمی‌کند، و این ــ دست کم ــ برداشت هر مخاطبی است که اول بار از این سایت بازدید می‌کند و طبیعتا از نیات مدیران آن بی خبر است. وقتی این موضوع را با مسعودی مطرح می‌کنیم، او می‌گوید: «نگاه ما همان چیزی است که در ویترین سایت نشان می‌دهیم، طبیعتا هم، وقتی از ۱۰۰۰ کتابی که داریم ۹۰۰تایش یک جور است، ویترین را این‌طور چیده ایم و آن چیزی که موجود و مد نظر داریم بیشتر در سبک مذهبی و انقلابی و این هاست.»