الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ بعد از تأسیس دفتر سرود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۴۰۱ یکی از مطالبات مهم بر زمین مانده هنرمندان سرود، یعنی برگزاری دوباره جشنواره ملی سرود فجر به طور مستقل از موسیقی، تحقق یافت. چهار دهه قبل یا به طور دقیق‌تر در سال ۱۳۶۴ برای اولین بار با عنوان جشنواره سراسری سرود و آهنگ‌های انقلابی فعالیت خودش را آغاز کرده بود، اما بعد از چهار دوره برگزاری، نام و نشان جدیدی برایش طراحی شد و به این ترتیب از دوره پنجم با عنوان جشنواره موسیقی فجر فعالیت خود را ادامه داد.
اما رفته رفته نه تنها برای سرود بلکه برای گروه‌های کر نیز عرصه حضور در این جشنواره تنگ شد. در سال ۱۴۰۲ دبیرخانه نخستین جشنواره ملی سرود فجر در دفتر سرود تشکیل و با طی کردن مراحل مقدماتی و منطقه ای، اختتامیه آن در روز‌های گذشته برگزار شد.
ویژگی مهم این جشنواره این بود که برای اولین بار بعد از انقلاب گروه‌های کر همراه با گروه ارکستر و نوازنده‌ها به طور زنده اجرا می‌کردند. گروه‌های مشهدی نیز که یکی از قطب‌های مهم سرود در کشور محسوب می‌شوند، در اجرا‌های جشنواره خوش درخشیدند و چهار گروه از میان آن‌ها توانستند جوایز را به دست آورند. در این گزارش ما به سراغ دو تن از اعضای گروه کرال خراسان رضوی که در این جشنواره توانست برگزیده بخش هم آوازی کر شود رفتیم و درباره این اتفاق و شرایط هنر سرود و کر در مشهد گفتگو کردیم.
سیدمجتبی ذبیحی بیست سال است که در حوزه سرود و کر فعالیت دارد. او در حال حاضر رئیس انجمن مربیان سرود مشهد و مربی و رهبر گروه کرال خراسان رضوی است. این هنرمند درباره تشکیل این گروه می‌گوید: برای جشنواره فجر تصمیم گرفتیم از پتانسیل مشهد استفاده و از تمام هنرمندان فعال گروه‌های کرال مشهد دعوت کنیم.
به این ترتیب گروه کرال خراسان رضوی شکل گرفت. دست کم ۱۰ نفر از اعضای این گروه خودشان از مربیان سرود هستند که سال هاست دارند کار می‌کنند. قطعه‌ای که گروه کرال خراسان رضوی برای اجرا در جشنواره انتخاب کرد، یک ترانه قدیمی خراسانی به نام «ا... بارون» است که سال ۶۳ توسط یعقوب صحاف تنظیم شده بود. این ملودی روایت کشاورزانی است که برای به بار نشستن محصولات خود دعای باران می‌خوانند.
البته آرمان مهربان، آهنگساز و رهبر ارکستر گروه کرال خراسان رضوی، برای اجرا در جشنواره این قطعه را بازتنظیم کرد. ذبیحی درباره حضور گروه کرال خراسان رضوی در جشنواره می‌گوید: بهترین‌های کشور در این جشنواره حضور داشته اند. معمولا داوری آثار در جشنواره ها، از روی فیلم ارسال آثار است. درحالی که کیفیت فیلم با اجرای زنده متفاوت است. در جشنواره فجر هر دو مرحله مقدماتی و نهایی حضوری بود و ما با گروه‌های خیلی خوبی رقیب بودیم.
او ادامه می‌دهد: گروه‌های خیلی خوبی داریم ولی متأسفانه در سطح شهر کمتر از اجرا‌های این گروه‌ها استفاده می‌شود و فقط در جشنواره‌ها اجرا دارند. به دلیل حساسیت‌ها و محدودیت‌های سلیقه‌ای موجود در مشهد، گروه‌های کر اجرای برنامه ندارند. آن‌ها خودشان به طور مستقل تمرین می‌کنند و صرفا دلشان به جشنواره‌ها و اجرا‌هایی خوش است که شاید بتوانند در بعضی سازمان‌های خصوصی داشته باشند. البته از وقتی سرود «سلام فرمانده» اجرا شده شرایط اجرا‌های مختلط کمی بهتر شده است ولی باز هم صرفا در سطح کودکان این امکان وجود دارد و بزرگ سالان نمی‌توانند اجرا کنند. ما در کشور اول می‌شویم ولی مردم مشهد اصلا اجرایمان را نمی‌بینند.
ذبیحی با بیان اینکه اگر سازمان‌ها از اعمال محدودیت‌های سلیقه‌ای دست بردارند، می‌توانند در معرفی گروه‌های کر به مردم کمک کنند، می‌افزاید: این محدودیت‌ها باعث مهاجرت استعداد‌های موسیقی و سرود به دیگر شهر‌ها و کشور‌ها می‌شود. بسیاری از اهالی موسیقی و کر که می‌شناختم رفته اند. اگر فضا باز شود از بسیاری آسیب‌ها جلوگیری می‌شود.
تعدادی از این افراد به دلیل اینکه احساس می‌کردند دیده نشده اند و زحمتی که می‌کشند فایده‌ای ندارد به گروه‌های زیرزمینی راه پیدا کرده اند. اگر مسئولان کمک کنند و این گروه‌ها بتوانند در موضوعات ملی، محلی و مذهبی اجرا داشته باشند جلو بسیاری از این آسیب‌ها گرفته می‌شود و هنرمندان انگیزه پیدا می‌کنند.
به گفته این هنرمند بعضی دیگر از گروه‌های کر وقتی می‌بینند در زمینه تخصصی خودشان به نتیجه نمی‌رسند و اجازه اجرا ندارند به عنوان خواننده و گروه همخوان در تئاتر‌های موزیکال همکاری می‌کنند. او یادآور می‌شود: خود ما در چند نمایش مشارکت داشتیم. از جمله تئاتر «آرایشگر» به کارگردانی محمدحسن نیازی که در جشنواره تئاتر فجر نیز رتبه آورد.
سؤال همیشگی خوانندگان کر این است که چطور در تئاتر می‌توانیم بخوانیم ولی در گروه کر اجازه اجرا نداریم. ذبیحی با تشکر از اداره هنری شهرداری مشهد می‌گوید: برای اولین بار شهرداری از یک گروه حمایت کرد. در دیگر بخش‌ها مانند تئاتر یا فیلم، شهرداری حمایت‌هایی از گروه‌های هنری داشته که در جشنواره‌های کشوری حضور می‌یافتند ولی هیچ وقت گروه‌های کر را حمایت نکرده بود. این سازمان در هزینه‌های تهیه لباس از ما حمایت کرد تا لباس‌های ما جزو بهترین لباس‌های جشنواره شود.
در ادامه با علی یزدانی یکی از اعضای این گروه همراه می‌شویم. یزدانی که ۲۱ سال است در زمینه نوازندگی تار و سه تار، آواز ایرانی و کرال فعالیت می‌کند، درباره تجربه اش از حضور در جشنواره می‌گوید: از مشهد گروه‌های خیلی خوبی در جشنواره حضور داشتند. حتی در بخش سرود گروه‌های دانش آموزی مشهد مانند «موعود» و «ملکوت» برخلاف تصور رایج از چنین گروه‌هایی ظاهر شده بودند. نه تنها تنظیم نت و صدا داشتند، بلکه حرکاتشان نیز حرفه‌ای بود.
این نشان می‌دهد جشنواره حتی در حوزه دانش آموزی موجب پیشرفت شده است. در بخش بزرگ سال که شامل گروه‌های کرال و آکاپلا می‌شد نیز گروه‌های قوی حضور داشتند که در مواردی مانند گروه آکاپلا گرگان آثار فاخری حتی بالاتر از سطح جشنواره اجرا کردند.
او با انتقاد از مهیانبودن شرایط فعالیت برای گروه‌های کر در مشهد می‌گوید: تقریبا تمامی گروه‌های حاضر در اختتامیه جشنواره حداقل یکی دوبار در سالن‌های شهر خودشان در گروه‌های سازی تمرین کرده بودند. اما متأسفانه ما چنین امکانی را نداشتیم. اگر اجرایی بوده، بدون موسیقی یا کاملا آکاپلا یا پلی بک بوده است. در این جشنواره ما برای اولین بار با گروه ارکسترال همراه شدیم و این باعث تعجب داوران و عوامل جشنواره شده بود که چطور توانستیم بدون هیچ تپقی، ناهماهنگی و استرسی اجرا کنیم.
به نظر این هنرمند، بزرگ‌ترین چالش هنرمندان کُرال و ارکستر در مشهد این است که جایی برای تمرین با ساز ندارند. او تأکید می‌کند: محل تمرین یک گروه کر و سرود خیلی مهم است. چون تعداد افراد زیادی باید دور هم جمع شوند و مهم است که محل از نظر صدا آکوستیک باشد. ولی به دلیل اینکه نمی‌توانیم از عهده پرداخت هزینه چنین سالن‌هایی برآییم، مجبوریم در هرجایی حتی منزل شخصی اعضا تمرین کنیم. چراکه تقریبا هیچ حمایت مالی‌ای از گروه‌های کرال نمی‌شود.
یزدانی می‌افزاید: مشکل دیگری که داریم این است که در مشهد خانم‌ها روی صحنه نمی‌توانند بروند، حتی اگر در قالب گروه باشند. درحالی که این جشنواره با توصیه رهبر معظم انقلاب شکل گرفته است. رهبر معظم انقلاب معتقدند که سرود باعث می‌شود شعر و موسیقی خوب در ذهن همه به ویژه در ذهن کودک و نوجوان نهادینه شود. بالاخره وقتی سومین دوره این جشنواره برگزار می‌شود، توصیه رهبر معظم انقلاب باید جایی دیده شود. به هرحال دلیلی داشته که این هنر از سوی ایشان که انسانی متبحر در هنر و ادبیات هستند مورد تأکید قرار گرفته است.
او با گلایه از کم توجهی به گروه‌های کر می‌گوید: کاری که ما در این جشنواره کردیم مانند کسب عنوان قهرمانی کشوری در یک رشته ورزشی است. کم وبیش می‌بینیم که از قهرمانان ورزشی در جامعه استقبال می‌شود ولی از ما که در هنر در کشور قهرمان شده ایم، متأسفانه هیچ حمایتی حتی در حد گفتن یک تبریک خشک وخالی هم نشده است. درحالی که این کمترین توقعی است که یک هنرمند دارد.