به گزارش شهرآرانیوز؛ چقدر درآمد داشته باشید، فقیر نیستید؟ زهرا کاویانی، عضو هیئت علمی مرکز پژوهش‌های مجلس، خط فقر را برای یک خانواده سه نفره تهرانی ۲۰ میلیون تومان اعلام کرده است؛ در حالی که سال گذشته محمد باقری، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس پیشین، خط فقر با همین شرایط را ۳۰ میلیون تومان اعلام کرده بود. حالا برخی کارشناسان خط فقر زیر ۳۰ میلیون تومان را برای امسال بعید می‌دانند و رقم‌های متفاوتی اعلام می‌کنند.
البته هیچ کدام از این اعداد وارقام، رسمی و قابل اتکا نیست، چرا؟ چون گزارش رفاه اجتماعی و خط فقر برعهده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. آخرین آمار رسمی آن، مربوط به سال ۱۴۰۰ بوده است. بعد از آن، ارقام مختلفی توسط افراد یا مسئولان کارشناس و غیرکارشناس مطرح و سروصدا‌های زیادی برپا شد؛ البته در نبود آمار رسمی، این موضوع طبیعی است و جای گلایه وجود ندارد. حالا باوجود حرف و حدیث‌های راه افتاده درباره خط فقر، امسال برآورد این شاخص بر اساس داده‌های موجود چقدر خواهد بود؟
مرکز آمار در گزارشی، متوسط هزینه خانوار‌های شهری در کل کشور را برای سال ۱۴۰۲ حدود ۱۷ میلیون و ۲۱۰ هزار تومان اعلام کرده و این میزان برای شهرنشین‌های خراسان رضوی ۱۳ میلیون و ۲۷۱ هزار تومان برآورد شده است. حالا اگر تورم سالانه امسال را در نظر بگیریم، می‌توان گفت متوسط هزینه شهرنشین‌های کشور در ماه ۲۴ میلیون و ۲۱۴ هزار تومان و استان ۱۸ میلیون و ۹۶۴ هزار تومان خواهد بود که با کمی رند شدن می‌توان گفت ۱۹ میلیون تومان. البته باتوجه به تفاوت هزینه زندگی در کلان شهر مشهد با شهر‌های کوچکی مانند چناران و همچنین باتوجه به نمونه گیری مرکز آمار از استان ها، این عدد بیشتر به مخارج زندگی در کلان شهر مشهد نزدیک است.
حالا آیا می‌توان این رقم را به عنوان خط فقر در نظر گرفت؟ از نظر وزارت کار خیر، چرا؟ چون بنا بر اعلام این وزارتخانه، هرچند هزینه و درآمد خانوار اعلام شده توسط مرکز آمار ایران، اصلی‌ترین مرجع برای محاسبه میزان هزینه و درآمد خانوار‌ها و به تبع آن نرخ فقر در کشور است، اما باید توجه کرد داده‌های طرح فوق مبتنی بر نمونه گیری بوده و نحوه تخمین هزینه در این گزارش، شفاف توضیح داده نشده است؛ بنابراین از نظر این وزارتخانه، نتایج ارائه شده قابل اتکا نیست. اگر بپرسید پس کدام داده‌ها قابل اتکا هستند، باید گفت فعلا متقن‌ترین داده، همین ارقام مربوط به گزارش مرکز آمار است.
معمولا هر عددی که برای خط فقر اعلام شود، حتی از منابع رسمی، معمولا منتقدان به آن دو نگاه دارند. برخی اعداد اعلامی را سیاه نمایی می‌دانند و برخی دیگر آن را کمتر از واقعیت. بیشتر اوقات، افراد این ارقام را با زندگی شخصی خود مقایسه می‌کنند؛ اما بدیهی است وقتی پای «میانگین» در میان باشد، این نگاه قابل اتکا نیست. در پاسخ به آن‌هایی که برچسب سیاه نمایی می‌زنند و می‌گویند که هزینه زندگی در مناطق پایین شهر یا حاشیه نشین مشهد بسیار کمتر است، باید گفت که این افراد خط فقر مطلق را با خط فقر نسبی اشتباه گرفته اند.
قرار نیست که همه مردم جامعه حاشیه نشین باشند و با اکتفا به یک لقمه نان روی هزینه تحصیل، بهداشت و درمان خط بکشند. حالا اگر نخواهیم وارد مباحث آماری و تخصصی شویم، به طور خلاصه فقر نسبی، یعنی یک فرد نتواند حداقل سطح استاندارد‌های زندگی را در مقایسه با دیگران و در همان زمان و مکان خود برآورده کند؛ اما خط فقر مطلق آنجایی است که هزینه‌ها و مصارف پایه‌ای خانوار در نظر گرفته می‌شود و کسی که نتواند حتی در این حد نیز هزینه کند، فقیر است.
از سوی دیگر همان طور که اشاره کردیم، باید به این نکته نیز توجه داشت که به عنوان مثال فاصله میانگین هزینه در کلان شهری مانند مشهد با شهر‌های دیگر استان زیاد است. تصور کنید اجاره مسکن که سهم مهمی در سبد هزینه‌های خانوار دارد، در شهری مانند چناران یا کاشمر با مشهد شکاف زیادی دارد. یا هزینه ایاب و ذهاب در شهر‌های کوچک بسیار کمتر از مشهد است؛ بنابراین ممکن است افرادی که در شهر‌های کوچک زندگی می‌کنند، با کلان شهرنشین‌ها احساس متفاوتی نسبت به عدد اعلامی خط فقر یا هزینه‌های ماهانه اعلام شده داشته باشند.
مرکز پژوهش‌های مجلس سال گذشته، در گزارشی به وضعیت فقر و ویژگی فقرا پرداخت که داده‌های اینفو بر اساس این گزارش است.
در بخش برخورداری از مسکن استیجاری در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است:
این موضوع یکی از مواردی است که رفاه خانوار را کاهش می‌دهد. مستأجران به علت پرداخت هزینه‌های اجاره مجبورند از دیگرهزینه‌های خود و به طورخاص از خوراک بکاهند؛ به طوری که کالری دریافتی مستأجران به طورمیانگین همواره کمتر از مالکان بوده است.
برخورداری از شغل دارای بیمه و همچنین مشاغل غیرساده در بین غیرفقرا بیشتر از فقراست؛ بنابراین ممکن است این دو عامل در کاهش فقر مؤثر باشد.
بی سوادی، سال‌های تحصیل کمتر، داشتن کودک و مستأجربودن ازجمله عواملی است که می‌توانند علل فقر را توضیح دهند.