به گزارش شهرآرانیوز؛ بودجه شهرداری‌ها کجا خرج می‌شود؟ این سؤال احتمالا چندین و چندبار در ذهن بسیاری از مردم ایجاد شده است، اما جواب درست‌وحسابی برای آن پیدا نکرده‌اند، چون نه داده‌ای دردسترس مردم بوده و نه کسی از مدیران شهری تا امروز با جزئیات کامل برای شهروندان توضیح داده که بودجه یک‌سال شهرداری کجا و صرف چه اموری شده است. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی که در گزارشی بودجه سال گذشته تهران، مشهد، اصفهان، تبریز و شیراز را بررسی کرده، تصویر کامل و پرجزئیاتی از وضعیت و نوع مصارف بودجه عمومی شهرداری‌های این چهار کلان‌شهر پرجمعیت کشور ارائه کرده است.
مصارف بودجه عمومی معمولا در سه دسته کلی اعتبارات هزینه‌ای، تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و اعتبارات تملک‌های مالی دسته‌بندی می‌شود و در اعتبارات هزینه‌ای که حقوق و دستمزد و هزینه‌های جاری شهر، مهم‌ترین بخش آن است، شهرداری تهران در بین شهر‌های مشهد، اصفهان، تبریز و شیراز رتبه اول را دارد و تقریبا ۴۵ درصد از مصرف بودجه این کلان‌شهر صرف اعتبارات هزینه‌ای می‌شود.
این عدد در بودجه شهر‌های مشهد، اصفهان و تبریز به‌ترتیب ۲۵ و ۲۷ و ۲۸ درصد است و در شیراز هم فقط ۱۸ درصد از مصرف بودجه عمومی صرف اعتبارات هزینه‌ای می‌شود.
اما در تملک دارایی‌های سرمایه‌ای، یعنی تخصیص اعتبار برای ساخت‌وساز و اجرای پروژه‌های عمرانی و کار‌های زیرساختی یا به‌عبارت‌دیگر بودجه عمرانی، تبریز رتبه اول را دارد و براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ۷۱ درصد از بودجه عمومی این شهر در این بخش هزینه می‌شود. بعد از تبریز این اصفهان است که ۶۷ درصد از مصارف بودجه عمومی‌اش صرف تملک دارایی‌های سرمایه‌ای می‌شود و در شیراز هم این عدد ۶۵ درصد برآورده شده است. در مشهد ۵۱ درصد بودجه عمومی برای تملک دارایی‌های سرمایه‌ای هزینه می‌شود و در تهران هم به‌عنوان اولین کلان‌شهر ایران، این عدد فقط ۴۷ درصد است.
تملک دارایی‌های مالی، یکی دیگر از سرفصل‌های مصارف بودجه عمومی است که هزینه‌های این سرفصل برای خرید سهام و اوراق بهادار و پرداخت سود سهام مصرف می‌شود که سهم این بخش در بودجه شهرداری مشهد با اختلاف معناداری بیش از چهار کلان‌شهر دیگر است. تملک دارایی‌های مالی، ۲۱ درصد از مصارف بودجه عمومی شهرداری مشهد را تشکیل می‌دهد و در شیراز هم این عدد با ۱۸ درصد در مقایسه با دیگر شهر‌ها تقریبا بالاست. اما این سرفصل از مصارف بودجه عمومی در سه شهر تقریبا ناچیز است، در تهران تملک دارایی‌های مالی فقط ۸ درصد است و در اصفهان و تبریز هم به‌ترتیب ۶ و ۴ درصد گزارش شده است که به نسبت مشهد و شیراز به شکل کاملا محسوسی پایین‌تر است.
اعتبارات هزینه‌ای، یکی از مهم‌ترین سرفصل‌های مصارف بودجه عمومی شهرداری‌هاست که طبق استاندارد‌هایی که وجود دارد، در چهار شهر مشهد، اصفهان، تبریز و شیراز به هفت سرفصل جبران خدمات کارکنان، استفاده از کالا و خدمات، هزینه‌های اموال و دارایی، یارانه، کمک بلاعوض و رفاه اجتماعی و سایر دیون مثل پاداش پایان خدمت و... تقسیم‌بندی شده است.
در یک نگاه کلی، مشهد و اصفهان در حوزه یارانه که همان پرداخت یارانه بلیت و... است حجم بیشتری از بودجه را مصرف می‌کنند و از طرف دیگر کمک بلاعوض در شهرداری تبریز که ۱۴ درصد از اعتبارات هزینه‌ای است، بیشتر از دیگر شهرهاست. در کمال تعجب استفاده از کالا و خدمات، یعنی صرف اعتبار و بودجه در انجام خدمات قراردادی، آب و برق مصرفی، تشریفات و... در مشهد با اختلاف معناداری بیشتر از دیگر کلان‌شهرهاست.
سرفصل‌های اعتبارات هزینه‌ای در بودجه شهرداری مشهد را که کمی جزئی‌تر بررسی کنیم، به نتایج جالبی می‌رسیم. استفاده از کالا و خدمات در اعتبارات هزینه‌ای شهر مشهد بالاست و ۶۱ درصد از این بخش را به خودش اختصاص داده است؛ بودجه‌ای صرف انجام تشریفات، حق‌الزحمه خدمات قراردادی، آب و برق مصرفی و... می‌شود.
یارانه دومین بخشی است که بیشترین بودجه را در اعتبارات هزینه‌ای شهرداری مشهد دارد و ۱۹ درصد از بودجه شهر برای این مورد، که مهم‌ترین قسمت آن پرداخت یارانه بلیت حمل‌ونقل شهری است، مصرف می‌شود. بعد از آن دو سرفصل، جبران خدمات کارکنان که همان پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان است با ۷ درصد در رتبه بعدی بیشترین مصارف اعتبارات هزینه‌ای در شهرداری مشهد قرار دارد.
یکی دیگر از سرفصل‌هایی که در اعتبارات هزینه‌ای شهر مشهد برای آن ردیف بودجه در نظر گرفته می‌شود، رفاه اجتماعی است که منابع اختصاص داده شده به آن برای بیمه و بازنشستگی و کمک‌های رفاهی کارمندان خرج می‌شود و براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، حدود ۶ درصد هزینه‌های شهرداری مشهد مربوط به این بخش است.
در اعتبارات هزینه‌ای شهرداری مشهد، برخلاف دیگر کلان‌شهر‌ها سرفصل اضافه‌تری به نام هزینه‌های اموال و دارایی وجود دارد که برای استهلاک دارایی‌ها مصرف می‌شود و ۳ درصد از اعتبار مدیریت شهری صرف این مورد می‌شود. تبریز ۵ درصد، شیراز ۳ درصد و اصفهان ۲۶ درصد از بودجه خود را صرف پرداخت یارانه می‌کنند.
اما از آنجایی که قانون شهرداری‌ها را به‌نوعی سازمان اجتماعی می‌داند، به آنها اجازه داده است که بخشی از بودجه و اعتبارات خودشان را با عنوان کمک‌های بلاعوض به مؤسسات انتفاعی و سازمان‌های وابسته بدهند و با وجود اینکه تصور می‌شود میزان این کمک‌ها در شهرداری مشهد بالاست، ولی فقط ۲ درصد از بودجه هزینه‌ای مدیریت شهری را تشکیل می‌دهد که در مقایسه با ۱۴ درصد شهر تبریز عدد بالایی نمی‌تواند باشد.
همچنین ۲ درصد باقی‌مانده از مجموع اعتبارات هزینه‌ای شهرداری مشهد در بودجه سال ۱۴۰۲، برای دیون و پاداش‌های پایان خدمت و اتفاقاتی نظیر اینها صرف شده است.
نیروی انسانی مهم‌ترین سرمایه شهرداری‌های کشور است و طبیعی است که بدون این نیروی متخصص، کار مدیریت شهر‌ها به‌ویژه در کلان‌شهر‌ها آن‌طور که باید و شاید پیش نمی‌رود و برای همین هم بررسی میزان بودجه صرف‌شده برای نیروی انسانی نشان می‌دهد که شهرداری‌ها چقدر به این سرمایه توجه دارند. در بررسی‌ای که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی انجام داده، مشخص شده است که نزدیک به ۳۵ درصد از بودجه سال گذشته شهرداری شیراز برای نیروی انسانی مصرف شده که بیشتر از همه کلان‌شهرهاست.
در تهران ۳۰ درصد از بودجه کل صرف نیروی انسانی می‌شود و بعد از آن شهر تبریز قرار دارد که این عدد حدود ۲۵ درصد از کل بودجه سال ۱۴۰۲ شهرداری این شهر است. این نسبت در اصفهان کمی بیشتر از ۱۵ درصد است و مشهد هم در این بخش رتبه آخر را دارد و فقط بیشتر از ۱۰ درصد بودجه شهرداری مشهد برای هزینه‌های مربوط به نیروی انسانی خرج می‌شود.
اگر قرار باشد همه فعالیت‌ها و اقداماتی که شهرداری‌ها در شهر انجام می‌دهند را یکجا طبقه‌بندی کنیم، به شش عنوان، امور اجتماعی و فرهنگی، حمل‌ونقل و ترافیک، خدمات شهری و محیط زیست، ایمنی و بحران، شهرسازی و معماری و توسعه مدیریت و هوشمندسازی می‌رسیم که با کمی تغییرات تقریبا همین عناوین در بخش مصارف بودجه چهار کلان‌شهر تهران، مشهد، تبریز و شیراز دیده می‌شود و براساس همین دسته‌بندی اعتبار برای مصرف در این حوزه‌ها اختصاص داده‌اند.
در میان این شش حوزه، شهرداری‌ها بیشتر از هر بخش دیگری به حمل‌ونقل و ترافیک بودجه اختصاص داده‌اند تا اوضاع بحرانی این موضوع را در شهر‌ها سروسامان بدهند. تهران سرآمد این بخش است و ۴۴ درصد از اعتبارات مصرفی‌اش را در سال ۱۴۰۲ در این بخش خرج کرده است و بعد تبریز و شیراز با اختصاص بیش از ۳۰ درصد بودجه، شهر مشهد در رتبه آخر قرار می‌گیرد، چون فقط ۲۷ درصد بودجه عمومی این شهر صرف حمل‌ونقل و ترافیک می‌شود.
مدیریت و هوشمندسازی، دومین حوزه مأموریتی با بیشترین اختصاص بودجه است و در این بخش تهران و مشهد با اختصاص حدود ۲۰ درصد از بودجه عمومی بیشترین بودجه را در بین کلان‌شهر‌ها برای این امور کنار گذاشته و مصرف کرده‌اند.
رتبه چهارم مصارف بودجه عمومی شهرداری‌ها متعلق به خدمات شهری است، تبریز که ۱۸ درصد از بودجه عمومی‌اش صرف این مورد می‌شود در صدر قرار گرفته و اختصاص ۱۴ درصدی مصارف به این بخش توسط شهرداری شیراز، این شهر را در میان چهار کلان‌شهر دیگر در رتبه آخر قرار داده است. شهر مشهد هم که سال‌هاست به‌عنوان تمیزترین و سرسبزترین کلان‌شهر کشور شناخته می‌شود، حدود ۱۶ درصد از اعتبار مصرفی شهرداری را در این بخش مصرف کرده است.
در حوزه فرهنگی و اجتماعی هم این چهار کلان‌شهر روی هم ۳۷ درصد از بودجه‌شان را هزینه می‌کنند و شیراز با ۱۲ درصد بیشتر از همه در این بخش اعتبار مصرف کرده و تبریز با ۷ درصد کمتر از دیگر کلان‌شهر‌ها اعتبار به این بخش اختصاص داده است. شهرداری مشهد در بودجه سال ۱۴۰۲، فقط ۸ درصد از مصرف بودجه عمومی را برای این بخش کنار گذاشته بود.
درحالی که کلان‌شهر‌ها مشکلات متعددی در حوزه معماری وشهرسازی دارند، اما آن‌چنان که باید و شاید در سرفصل مصارف بودجه عمومی اعتباری به این بخش اختصاص نداده‌اند. در مشهد و تهران به ترتیب با ۴ و ۳ درصد کمترین بودجه ممکن برای مصرف در این بخش تصویب و صرف شده و در شیراز و تبریز هم به‌ترتیب با ۲۴ و ۱۸ درصد بیشترین سهم ممکن از اعتبارات مصرفی برای معماری و شهرسازی مصرف شده است.
اما داده‌ها و آمار‌های مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد که ایمنی و بحران، تقریبا هیچ اهمیتی برای شهرداری‌ها در کلان‌شهر‌ها ندارد و این مأموریت مهم، کمترین سهم ممکن از اعتبارات مصرفی را در بودجه شهرداری‌ها دارد و به طور میانگین در این چهار شهر فقط ۴ درصد از مصرف بودجه عمومی ویژه این حوزه است.