شکیبا افخمی‌راد | شهرآرانیوز؛ تب تند ساخت فیلم‌های دهه شصتی که از اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ با استقبال از آثاری، چون «اخراجی‌ها» و «نهنگ عنبر» آغاز شد، همچنان در سینما ادامه دارد؛ اتفاقی که نشان می‌دهد کارگردانان یک فرمول جادویی برای جذب مخاطب کشف کرده‌اند که تکراری نمی‌شود و می‌تواند همیشه مردم را سر ذوق بیاورد. بیشتر این فیلم‌ها تلاش کرده‌اند دوران جنگ، مشکلات اقتصادی و ممنوعیت‌هایی را که در دهه ۶۰ وجود داشت، به تصویر بکشند و خاطرات شیرین و تلخ آن دوران را در قالب طنز و البته به‌صورت اغراق‌آمیز یادآوری کنند.
جدیدترین اثری که در این حال‌وهوا ساخته شده است، «زودپز» به‌کارگردانی رامبد جوان است؛ فیلمی که از چندی پیش، روی پرده سینما‌های کشور رفته و با استقبال خوب مردم نیز روبه‌رو شده است. ما به همین بهانه فیلم‌هایی را که به فضای نوستالژی دهه ۶۰ پرداخته‌اند و بیشتر آنها در زمان اکرانشان با استقبال خوبی هم روبه‌رو شده‌اند، مرور کرده‌ایم.
فیلم «اخراجی ها» به کارگردانی مسعود ده نمکی را می‌توانیم اولین اثری بدانیم که تلاش کرد بخشی از خاطرات سال‌های دهه ۶۰ را در فضایی کمدی به مخاطب یادآوری کند. در این فیلم علاوه بر جنگ، المان‌های دیگری از دهه ۶۰ مانند ممنوعیت ویدیو و کاست نیز دیده می‌شد.
همچنین در «اخراجی ها»، شاهد حضور طیف‌های مختلفی از افراد به عنوان رزمنده در جبهه جنگ بودیم که پیش‌تر در سینمای ایران، کمتر به آنها پرداخته شده بود؛ برای مثال شخصیت اصلی این فیلم یکی از اراذل تهران بود که برای اثبات سربه راه شدنش به دختری که عاشقش شده بود، به جبهه رفت و عاقبت به خیر شد.
اولین ساخته مسعود ده نمکی با بازی بازیگرانی، چون کامبیز دیرباز، امین حیایی و اکبر‌عبدی در بیست وپنجمین جشنواره فیلم فجر با استقبال مردم روبه رو شد و توانست جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را به دست آورد. این فیلم در سال ۱۳۸۶ نیز در سینما‌های سراسر کشور اکران شد و با فروش ۲ میلیارد تومانی، پرفروش‌ترین فیلم آن سال لقب گرفت. همین موضوع نیز باعث شد که ده نمکی، قسمت‌های بعدی «اخراجی ها» را بسازد که البته هیچ کدام به اندازه قسمت اول موفق نبودند.
بعد از موفقیت «اخراجی ها» در گیشه، فصل جدیدی از فیلم سازی در سینمای ایران ورق خورد؛ فصلی که به فیلم سازان اجازه می‌داد با دوران جنگ و زندگی در دهه ۶۰ که تا پیش از آن به نوعی تابو بود، شوخی کنند. به این ترتیب در سال ۱۳۹۰ مصطفی کیایی فیلم «ضدگلوله» را جلوی دوربین برد.
این فیلم، داستان زندگی مردی پنجاه ساله با بازی مهدی هاشمی را روایت می‌کند که در اوج دوران جنگ ایران و عراق مشغول قاچاق نوارکاست‌های خوانندگان لس آنجلسی و فیلم‌های ویدیویی است، اما درپی یک اتفاق درمی یابد که توموری در سر دارد و تا دو ماه دیگر بیشتر زنده نخواهد ماند، از این رو بدون داشتن هیچ قصد قبلی، تصمیم می‌گیرد به جبهه برود.
«ضدگلوله» با وجود آنکه تقریبا در فضایی مشابه «اخراجی‌ها یک» ساخته شد، نتوانست در گیشه موفقیت فیلم ده نمکی را تکرار کند و درنهایت با میزان فروش یک میلیاردتومان در سال ۱۳۹۱ به کار خود بر روی پرده سینما‌ها پایان داد؛ البته این نکته را هم باید یادآوری کنیم که «ضدگلوله» در سال ۱۳۹۰ و در سی ا مین جشنواره فیلم فجر با استقبال خوب مردم و هیئت داوران روبه رو شد و توانست دیپلم افتخار بهترین فیلم و سیمرغ بلورین بهترین فیلم نامه را از آن خود کند.
در ادامه روند نوستالژی سازی در سینمای ایران، سامان مقدم سال ۱۳۹۳ با نگاهی متفاوت‌تر از دهه ۶۰، فیلمی به نام «نهنگ عنبر» را ساخت که با استقبال بسیار خوب مردم روبه رو شد و توجه فیلم سازان را بیش از پیش به ظرفیت‌های این دوره تاریخی و خاطره انگیز جلب کرد.
در این فیلم، دیگر مانند «اخراجی ها» و «ضدگلوله» تمرکز بر روی جنگ نبود و بیشتر تلاش شده بود روابط عاشقانه و محدودیت‌های اجتماعی در دهه ۶۰ و مسئله مهاجرت به تصویر کشیده شود. همچنین در «نهنگ عنبر»، کارگردان با هوشمندی بسیار از عناصر دلنشین دهه ۶۰ مانند موسیقی‌های خاطره انگیز آن زمان بهره گرفته بود که مخاطب را به راحتی با خود همراه می‌کرد.
«نهنگ‌عنبر» با بازی رضا عطاران و مهناز افشار با وجود آنکه با ممیزی‌های زیادی روبه رو شد، درنهایت در سال ۱۳۹۴ روی پرده سینما‌های کشور رفت و با ثبت فروش ۷ میلیارد تومانی، بعد از فیلم «محمد رسول ا... (ص)»، جایگاه دومین فیلم پرفروش آن سال را از آن خود کرد. سامان مقدم بعد از این موفقیت، در سال ۱۳۹۶ دومین قسمت «نهنگ عنبر» را با نام «نهنگ عنبر؛ سلکشن رؤیا» کارگردانی کرد؛ فیلمی که نتوانست حس خوب قسمت اولش را تکرار کند و فقط به دلیل خاطره بازی با المان‌های دوست داشتنی دهه ۶۰ که تأثیری هم در پیشبرد داستان نداشت، به فروش خوبی دست پیدا کرد.
سال ۱۳۹۷ ابوالحسن داوودی با تکرار فرمول به کاررفته در فیلم «نهنگ عنبر»، فیلم «هزارپا» با بازی رضا عطاران، سارا بهرامی و جواد عزتی را ساخت. این فیلم کمدی درکنار المان‌های به کاررفته در آثار نوستالژی پیشین، از عناصر دیگری نیز برای پیشبرد داستانش استفاده کرد و توانست تصویری از آن دوران را به مخاطب ارائه کند. داوودی در «هزارپا» دوربینش را به یک آسایشگاه جانبازان می‌برد و داستان زندگی دختری پولدار را روایت می‌کند که نذر کرده است با یک جانباز ازدواج کند.
اما در این بین فردی به نام رضا که پای خود را در تصادف از دست داده است، تصمیم می‌گیرد با ورود به آسایشگاه به دختر نزدیک شود و با او ازدواج کند. «هزارپا» تیرماه ۱۳۹۷ در سینما‌های سراسر کشور اکران شد و با ثبت فروش ۳۸ میلیارد تومانی، نخستین فیلم ۳۰میلیاردی سینمای ایران لقب گرفت.
بعد از تجربه موفق «نهنگ عنبر» و «هزارپا» در جذب مخاطب، کارگردانان بیشتری به ساخت فیلم با حال وهوای دهه ۶۰ و حتی گاهی دهه ۵۰ و ۷۰ روی آوردند؛ به عنوان مثال هنوز یک سال از اکران «هزارپا» نگذشته بود که فیلم «مطرب»، به کارگردانی مصطفی‌کیایی، راهی سینما‌ها شد؛ فیلمی که با به تصویر کشیدن چالش‌های زندگی یک خواننده پس از پیروزی انقلاب اسلامی، توانست رکورد فروش فیلم ابوالحسن داوودی را بشکند.
تمرکز بر زندگی خوانندگان در پیش و پس از انقلاب بار دیگر در فیلم «فسیل»، به کارگردانی کریم امینی، هم تکرار شد. در این فیلم البته به جای یک خواننده شاهد اجرا‌های یک گروه سه نفره هستیم که در دهه ۶۰ به دلایل مختلفی پراکنده می‌شوند. «فسیل» از ۲۴اسفند۱۴۰۱ تا ۲۹اسفند۱۴۰۲ در سینما‌های ایران اکران شد و با فروش بیش از ۳۲۴میلیارد تومان، پرفروش‌ترین فیلم سینمای ایران لقب گرفت. این فیلم همچنین با جذب بیش از ۷میلیون و۴۸۷هزار مخاطب، پربیننده‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران در سال اول اکران است.
«زودپز»، به کارگردانی رامبد جوان، جدیدترین فیلم کمدی است که در حال وهوای دهه ۶۰ ساخته شده است. داستان فیلم در زمان موشکباران تهران در سال۱۳۶۶ اتفاق می‌افتد؛ وقتی زودپز می‌ترکد و پدر خانواده به سختی مجروح می‌شود و سپس فوت می‌کند، آن هم در زمانی که تهران را بمباران کرده اند.
در این بین دو داماد خانواده تلاش می‌کنند پدرزنشان را به عنوان شهید معرفی و از این موضوع سوءاستفاده کنند. درواقع همان طور که از خلاصه داستان برمی آید، «زودپز» نگاه متفاوت‌تر و فانتزی تری به دوران جنگ دارد؛ نگاهی که تا به اینجا موفق بوده و فروشی بیش از ۱۵۸ میلیاد تومان را برای این فیلم به همراه داشته است.
شاید از این فروش خوب بتوان نتیجه گرفت که دهه ۶۰ همچنان می‌تواند دست مایه ساخت آثار سینمایی قرار گیرد؛ البته به شرط آنکه درکنار به تصویر کشیدن المان‌های نوستالژی آن دوران، داستان متفاوتی هم برای مخاطب ارائه شود. به نظر می‌رسد فیلم سازان با توجه به این نکته که المان‌های دهه ۶۰ فقط برای خاطره بازی نیستند، می‌توانند از این المان‌ها به عنوان عناصر دراماتیک در پیشبرد قصه بهره ببرند.