شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ در روز‌هایی که شبکه‌های معاند دروغ پراکنی‌های زیادی علیه جمهوری اسلامی ایران انجام می‌دهند، فعالیت رسانه‌ای تأثیرگذار بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. فعالیتی که بتواند دست این شبکه‌ها را برای مردم رو کند و گامی مؤثر در راستای آگاه سازی جامعه بردارد. از همین رو، بچه‌های حسینیه هنر مشهد، تولید برنامه‌ای با عنوان «دی بی سی» را در دستورکار خود قرار دادند. برنامه‌ای که در ابتدا در فضای مجازی پخش می‌شد، اما سپس به شبکه دو سیما راه پیدا کرد تا پیش روی مخاطبان بیشتری قرار گیرد.
در «دی بی سی»، جدیدترین اتفاقات روز دنیا با هدف انتقاد از بخش‌های خبری شبکه ماهواره‌ای فارسی زبان BBC، با الهام از عروسک «دیبی» به شکلی وارونه بیان می‌شود. این برنامه که طرفداران زیادی پیدا کرده، به فصل چهارم خود رسیده است. به همین بهانه، ما با علی علی پور کارگردان و ناصر جوادی نویسنده «دی بی سی»، گفت وگویی داشته ایم که در ادامه پیش روی شماست.
علی علی پور هدف اصلی «دی بی سی» را بالابردن سطح سواد عمومی مردم و آموزش سواد رسانه‌ای به خواص و جامعه علمی و سیاسی کشور بیان می‌کند. او که باور دارد «دی بی سی» می‌تواند در مقابله با هژمونی رسانه‌ای غرب، به ویژه تلویزیون فارسی BBC، آگاهی سازی لازم را انجام دهد و دست بی بی سی را در ادبیات سازی و مدل پوشش اخبار رو کند، یادآور می‌شود: ما در دی بی سی برای نقد غرب در همه عرصه‌ها و لو دادن سیستم گزینشی بی بی سی در انتخاب سوژه، از سوژه‌هایی تهاجمی و اغراق شده استفاده می‌کنیم. سوژه‌هایی که در قالب طنز مطرح می‌شوند تا تأثیرگذاری بیشتری داشته باشند و تناقضات موجود در این شبکه را به خوبی نشان دهند.
به گفته علی پور، در دی بی سی از ظرفیت‌های مختلف قالب خبر مانند سرخط اخبار، اخبار کوتاه، اخبار تشریحی، گفتگو با کارشناس، گزارش خبری و زیرنویس استفاده و تلاش می‌شود تا فضایی مشابه با آیتم‌ها و بخش‌هایی که در بی بی سی فارسی وجود دارد، شکل بگیرد.
این کارگردان ادامه می‌دهد: ما در نقیضه کردن آیتم‌ها و انتخاب مجری ها، گوینده‌ها و کارشناسان نیز تلاش کرده ایم تا به هویت و محتوای بی بی سی نزدیک شویم.
او با اشاره به اینکه گروه عوامل «دی بی سی» همگی مشهدی هستند، بیان می‌کند: برنامه‌هایی مثل دی بی سی که با کیفیت بالایی در خارج از تهران تولید و از رسانه ملی پخش می‌شوند، نشان دهنده این هستند که باید تمرکززدایی از تهران صورت بگیرد و بهای بیشتری به تیم‌های غیر تهرانی داده شود.
علی علی پور که در فصل سه به عنوان دستیار کارگردان و در فصل چهار به عنوان کارگردان حضور داشته است، می‌گوید: کارگردانی دی بی سی، کارگردانی محتوا است و جزئیات و موضوع‌هایی دارد که باید حتماً به آن‌ها توجه شود. یعنی در کارگردانی این برنامه به غیر از بازیگردانی، انتخاب تصویر و محتوای درست برای انتقال مطلب به ببینده خیلی مهم است.
او از اتاق فکر و ایده پردازی دی بی سی به عنوان مهم‌ترین بخش در تولید این برنامه یاد می‌کند و درباره چالش‌های آن می‌گوید: دی بی سی باید از نظر خبری غنی باشد و به اخباری قابل قبول بپردازد که ترند هستند. از این رو، ما اخبار داخل و خارج در موضوعات مختلف را به صورت روزانه رصد می‌کنیم و سپس اخبار برگزیده از نظر محتوایی و ارزش خبری را در جلسه ایده پردازی که به صورت هفتگی برگزار می‌شود، مطرح می‌کنیم تا برای پرداختن به آن‌ها به ایده و زاویه نگاهی برسیم. بعد از آن هم نویسنده بر اساس ایده‌های تصویب شده، متن را نگارش می‌کند.
این کارگردان در ادامه صحبت هایش از برنامه ریزی‌های صورت گرفته برای ساخت فصل‌های آینده «دی بی سی» خبر می‌دهد: به طور کلی آینده «دی بی سی» بستگی به سیاست و نوع محتوای شبکه‌های معاند مثل بی بی سی فارسی و ایران اینترنشنال دارد و تا زمانی که این شبکه‌ها در فضای خبری و محتوایی در حال تولید برنامه و پوشش خبری هستند، «دی بی سی» باید وجود داشته باشد تا بتواند مهم‌ترین چالش و مأموریت که جنگ رسانه و آگاه سازی مردم است را ادامه بدهد.
این کارگردان که وجود برنامه‌هایی مثل دی بی سی و پاورقی و ... را در رسانه ملی به شدت ضروری می‌داند، یادآور می‌شود: تا زمانی که رسانه‌ها در خارج از کشور در حال انحراف اذعان عمومی درباره ایران هستند، برنامه‌هایی مثل پاورقی که خیلی راحت موضوعات را بیان می‌کنند و همچنین برنامه دی بی سی که با فرم و قالبی شبیه به بی بی سی پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد، باید وجود داشته باشند تا هرکدام به نوعی در راستای آگاه سازی مردم کاری انجام دهند. او همچنین تأکید می‌کند که تولید برنامه‌هایی مانند دی بی سی باید بیشتر از قبل در دستورکار قرار گیرد.
ناصر جوادی که از فصل اول به عنوان نویسنده با «دی بی سی» همکاری داشته است، می‌گوید: این برنامه رویکردی هجومی در برابر رسانه‌های معاند دارد و تلاش می‌کند فقط مدافع نباشد. او با اشاره به اینکه روزانه حدود یک ساعت برنامه‌های بی بی سی را تماشا می‌کند، شیوه پرداختن به اخبار در «دی بی سی» را توضیح می‌دهد: ما در این چند سال به شناخت خوبی از دست فرمون بی بی سی و نحوه‌ای که به اخبار می‌پردازد رسیده ایم، از این رو، در کنار اخباری که خود بی بی سی شرحش را بیان می‌کند، به یکسری از موضوع‌هایی که این شبکه به آن‌ها نپرداخته است نیز می‌پردازیم. یعنی می‌گوییم اگر بی بی سی می‌خواست به این خبر بپردازد، چگونه آن را کار می‌کرد و سپس جنبه طنزش را نیز تقویت می‌کنیم. این نویسنده یادآور می‌شود: بی بی سی استاندارد‌های دوگانه‌ای در پوشش اخبار دارد.
برای مثال، یک اتفاق مثبت که در ایران رخ می‌دهد را اصلا نمی‌بیند، ولی از سوی دیگر، یک موضوع ساده و کوچک را در حد یک اتفاق فاجعه بار مطرح می‌کند. همچنین این شبکه به اتفاقات مهمی مثل جنگ اسرائیل با فلسطین نمی‌پردازد و در مقابل، یک خبر بی اهمیت از نجات یک گوسفند در جزیره‌ای دورافتاده را پوشش می‌دهد. تلاش ما این است که در دی بی سی این استاندارد‌های دوگانه را نشان دهیم.
جوادی درباره پرداختن دی بی سی به برنامه‌های دیگر رسانه‌های معاند نیز می‌گوید: ما برنامه‌های همه رسانه‌های معاند و اتفاقات مهمی را که در این شبکه‌ها رخ می‌دهد رصد می‌کنیم، ولی بیشتر تمرکز ما روی برنامه‌های بی بی سی است، چون به نظر ما مؤثرترین شبکه است. این شبکه بلد است با کلمات چگونه بازی کند، از این رو مخاطب فکر می‌کند که بی بی سی نسبت به ایران اینترنشنال یا من وتو که شمشیر را از رو بسته اند، بی طرف‌تر است، اما این گونه نیست. بی بی سی با استفاده از ابزار کلمه و تغییر آن‌ها به گونه‌ای نامحسوس در ذهن مخاطب تأثیر می‌گذارد که خود مخاطب هم متوجه آن نمی‌شود.
او همچنین با اشاره به فضای طنز برنامه «دی بی سی» بیان می‌کند: هدف ما تولید یک برنامه طنز نیست، ما فقط از فضای طنز به عنوان یک ابزار استفاده می‌کنیم تا بتوانیم آن پیامی که می‌خواهیم به مخاطب منتقل کنیم.
جوادی در بخش دیگری از صحبت هایش درباره بازخورد‌هایی که از افراد مختلف طی این چهار فصل دریافت کرده اند نیز می‌گوید: خود عوامل شبکه بی بی سی به برنامه ما واکنش نشان داده اند. برای مثال، سیاوش اردلان که یکی از گزارشگران این شبکه است، با اشاره به شخصیت سیاوش ارغوان در دی بی سی، از تشابه لحن این کاراکتر به خودش تعریف و تمجید کرده بود یا حسین باستنی سردبیر سابق بی بی سی، نوشته بود که برنامه‌های قبلی صداوسیما درباره ماهواره بانمک نبوده، ولی «دی بی سی» جالب است.
او ادامه می‌دهد: برخی افراد انقلابی در اوایل که برنامه فقط از فضای مجازی منتشر می‌شد، ما را با بی بی سی اشتباه می‌گرفتند و کامنت فحش می‌نوشتند. این اتفاق نشان می‌داد که ما در شبیه سازی موفق بودیم.
این نویسنده درباره تأثیر برنامه هایی، چون دی بی سی در بالا بردن سواد رسانه‌ای مخاطب نیز بیان می‌کند: برنامه‌ای مثل برنامه ما که بر روی تکنیک‌های رسانه‌ای شبکه‌های معاند ذره بین گذاشته است و به صورت گل درشت شیوه آن‌ها در ارائه اخبار را بازنمایی می‌کند، می‌تواند در بالا بردن سواد رسانه‌ای بسیار مؤثر باشد. همچنین برنامه‌هایی مثل پاورقی که خیلی صریح‌تر و بی پرده‌تر تکنیک‌های شبکه‌های معاند را برای مخاطب مطرح می‌کنند، در این زمینه بسیار مفید هستند.
جوادی باور دارد که ما در جنگ رسانه‌ها هنوز عقب‌تر از دشمنانمان هستیم. او در این باره می‌گوید: وقتی که رسانه‌های معاند این همه دنبال کننده دارند و دروغ هایشان به راحتی پذیرفته می‌شود، یعنی ما هنوز خیلی عقب هستیم و باید بیشتر در این حوزه فعالیت داشته باشیم. جوادی همچنین تأکید می‌کند: تا وقتی که بی بی سی وجود دارد و تلاش می‌کند جای شهید و جلاد را تغییر دهد، این ظرفیت وجود دارد که برنامه ما هم ادامه داشته باشد. البته نیاز است که ایده‌های جدیدی داشته باشیم و اتاق فکرمان را تقویت کنیم.