استاد گروه منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد به‌مناسبت روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی و کاهش خشک‌سالی از وضعیت وخیم اکوسیستم جهانی خبر داد.
علی صمدی جوان/شهرآرانیوز، هرسال در تقویم جهانی، ۱۷ ژوئن برابر با ۲۸ خردادماه، روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی و کاهش خشک‌سالی است و در این روز فعالان و استادان محیط زیست بر آن هستند تا با تحلیل وضعیت جهانی به آگاه‌سازی مردمان سراسر دنیا برخیزند. امسال و باتوجه‌به وضعیتی که بیماری کرونا برای کشور‌های گوناگون جهان به وجود آورد، به اهتمام و توجه به زمین برای نیاز‌های آینده بشر بیش از پیش توجه شده است و بسیاری از محققان و فعالان در این زمینه سعی می‌کنند تا از راه‌های گوناگون از بیابانی شدن زمین جلوگیری کنند.
تولید پایدار در گرو مصرف بهینه
دکتر عادل سپهر، استاد دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد، با تأکید بر اهمیت جلوگیری از بیابانی شدن زمین در گفت‌وگویی تخصصی با شهرآرانیوز گفت: روز جهانی امسال بر اساس سه D بنا نهاده شده است که در مجموع به Desertification And Drought Day می‌رسد و هدف اصلی آن، بهینه‌سازی سه F است: FOOD ,FEED ,FIBRE.
سپهر ادامه داد: این شعار برمبنای فرایند تولید غذا، خوراک دام و الیاف برای لباس و مُد بنا شده است که ارتباط مستقیمی با زمین و مصرف آب دارد. این ارتباط باعث می‌شود تا انسان برای رفع احتیاجات رو به گسترش خود، فشار بسیاری بر منابع طبیعی وارد کند. باید در نظر داشته باشیم که در رابطه انسان با طبیعت، این انسان است که همیشه محتاج طبیعت است و در صورت مصرف بهینه، حیات انسان به خطر نخواهد افتاد.
عضو شبکه جهانی بیابان‌زایی درباره حمایت‌های بین‌المللی از این بحران رو به گسترس گفت: کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی در کنفرانسی در سال ۱۹۹۱ م در ریو برزیل تشکیل شد تا بتواند با هم‌فکری جوامع جهانی راهکار‌های مثبتی برای جلوگیری از رشد بیابان‌ها به دست آورد. در همین راستا، ایران در سال ۱۳۷۵ به‌عنوان یکی از اولین کشور‌ها به سازمان تازه‌بنیاد UNCCD پیوست و اقداماتی را آغاز کرد. اکنون فعالیت‌های انسانی و تغییرات اقلیمی خطرات بالقوه برای این سازمان و اعضای آن است و باید تا دیر نشده است درباره تغییر سبک زندگی و نیاز‌های سیری‌ناپذیر جهانی فکری شود.
شعار امسال، مصرف بهینه و کشاورزی پایدار
دانشیار گروه منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد شعار امسال روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی را ابتکار محققی اندونزیایی دانست که ساکن یکی از قطب‌های تولید و کشت پنبه برای تولید پوشاک در جهان است.
به گفته این استاد دانشگاه، محقق ساکن شهر جاوا در اندونزی با تأکید بر فعالیت روزافزون زمین‌های کشت پنبه در کشور خود و تغییرات رو به افزایشی که شاهد بوده است، این شعار را به UNCCD ارائه داد که پذیرفته هم شد. در واقع هدف اصلی از این شعار، تغییر نگرش در تولید و بهره وری از زمین در شرایط کنونی است.
صنعت مُد زمین را تهدید می‌کند
عضو گروه تحقیقاتی اتحادیه اروپا در طرح‌های مقابله با بیابان‌زایی به مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده زمین در سال‌های آینده اشاره کرد و گفت: اکنون سلامت اراضی برای ادامه بهره‌وری بسیار مهم است و فشاری که اکنون بر زمین وارد می‌شود، نه‌تن‌ها باعث آسیب گسترده خواهد شد، بلکه بهره‌وری لازم را کاهش خواهد داد.
سپهر با اشاره به پیش‌بینی‌های افزایش جمعیت جهان تصریح کرد: جمعیت جهان تا پایان سال ۲۰۵۰، ۱۰ میلیارد نفر خواهد بود و قطعا تأمین غذای انسان و تأمین علوفه دام که بازهم انسان از آن دام تغذیه می‌کند و همچنین، الیاف لازم برای ادامه صنعت پوشاک، تهدیدات اصلی ما در کنار افزایش جمعیت خواهد بود.
این محقق دانشگاه افزود: براساس برآورد‌های UNCCD، بیش از ۲ میلیارد هکتار از اراضی تولیدی در جهان که قابل استفاده بوده‌اند، امروز تخریب شده‌اند و دیگر توان تولید ندارد. اکنون نیز ۷۰ درصد اکوسیستم طبیعی جهان دچار دگرگونی‌های وخیمی شده است و تا پایان سال ۲۰۵۰ این آمار به ۹۰ درصد افزایش خواهد یافت.
عضو گروه تحقیقاتی اتحادیه اروپا تأکید کرد: برای تولید غذا تا سال ۲۰۳۰ جهان به ۳۰۰ میلیون هکتار زمین زراعی اضافه نیاز خواهد داشت تا گرسنگی شیوع پیدا نکند. این پیش‌بینی هولناک زمانی بدتر می‌شود که بدانیم برای تأمین لباس تا سال ۲۰۳۰، زمین‌هایی به اندازه کشور کلمبیا لازم خواهد بود تا لباس مردم تأمین شود.
دانشیار دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست خاطرنشان کرد: اکنون یک‌چهارم گاز‌های گلخانه‌ای برای مصارف کشاورزی به وجود می‌آید که تا سال ۲۰۵۰، این آمار تا ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت.
فرسایش خاک ایران، ۳برابر آسیا
استاد دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد به وضعیت کنونی ایران اشاره کرد و گفت: سالانه ۲میلیارد مترمکعب فرسایش خاک در ایران رخ می‌دهد. این رقم ۷/۶درصد فرسایش کل خاک در جهان را شامل می‌شود که در شمال ایران سالانه ۱۵ تا ۲۵تن در هر هکتار، فرسایش خاک وجود دارد. این در حالی است که متوسط جهانی ۲/۵ تن در هکتار است. به همین دلیل در ایران توسعه بیابان در شمار ۵کشور نخست جهان قرار دارد. همچنین روزانه ۴۰هکتار اراضی جنگلی تخریب و به بیابان تبدیل می‌شود. در نتیجه، فرسایش خاک در ایران سالانه به ۱۶/۵ تن در هر هکتار می‌رسد.
سپهر ادامه داد: تلفیق این واقعیت‌های طبیعی همراه با تأثیرات عوامل انسانی نظیر الگو‌های نامناسب کشت، فشار زیاد چرای مراتع، تغییر کاربری جنگل‌ها و بهره‌برداری ناپایدار از سفره‌های آب زیرزمینی سبب شده است تا سطح وسیعی از اراضی کشور تحت تأثیر پدیده بیابان‌زایی باشد. فرسایش آبی و بادی بخشی از ویژگی‌های ذاتی اقلیم ایران است و متأسفانه اقدامات انسانی سبب تشدید این فرسایش شده است.
عضو شبکه جهانی بیابان‌زایی ادامه داد: آنچه مسلم است، اینکه باید تلاش شود سهم عامل انسانی در فرایند بیابان‌زایی کاهش یابد و نرخ فرسایش به نرخ مطلوبی برسد. در این بخش مراتع نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. امروز ۸۳میلیون دام در مراتع کشور وجود دارد که بیشترین آسیب را به این عرصه‌ها وارد می‌کند. همچنین ۷۵ درصد خاک‌های جهان بر اثر فرسایش آبی، ۸۳درصد بر اثر فرسایش بادی، ۹۰درصد بر اثر تخریب شیمیایی و ۶۰درصد بر اثر تخریب فیزیکی در کشور‌های در حال توسعه تلف می‌شود.