به گزارش شهرآرانیوز، در هجدهمین پیش‌نشست تخصصی همایش علمی هیأت و آیینهای مذهبی ۱۴۰۳، پویان پروین پژوهشگر فلسفه و الهیات با عنوان «نگرشی فلسفی به روش مطالعه امر قدسی با نظر به آسیب‌ها» به سخنرانی پرداخت.
این نشست با حضور جمعی از محققان و علاقه‌مندان به فلسفه و علوم اجتماعی برگزار شد و هدف آن بررسی چالش‌ها و آسیب‌های موجود در مطالعه مناسک و آیینهای مذهبی بود. پروین در آغاز سخنرانی خود به مفهوم «امر قدسی» پرداخت و گفت: کلمه‌ای که شاید از همه کلمات برای امر قدسی کم حاشیه‌تر باشد، راز است یعنی اگر بگوییم ما در مسئله آیین، مذهب و عرفان با رازی روبه‌رو هستیم، بهتر اینها را نمایندگی می‌کند.
این پژوهشگر فلسفه و الهیات در ادامه به این نکته اشاره کرد که وقتی ما به پدیده‌ای می‌پردازیم که دارای سویه‌ای متافیزیکی است، با چالش‌هایی مواجه می‌شویم که این چالش‌ها می‌توانند شناخت ما را تحت تأثیر قرار دهند اظهارداشت: این آسیب‌ها می‌توانند هم محصول کار پژوهشگران را به خطر بیندازند و هم شناخت ما از پدیده مورد مطالعه را تحت تأثیر قرار دهند. این چالش‌ها اگر حل نشود یا آسیب به امر شناخت می‌زند و یا امر شناخته شده یعنی چیزی که می‌خواهیم، آن را بشناسیم، نمایندگی‌اش نمی‌کند.
وی در ادامه به آسیب‌های پژوهشی در حوزه مطالعات دینی اشاره کرد و گفت: در کشور از برخی روش‌های کیفی برای مطالعات آیینهای مذهبی استفاده می‌شود. از هرمونتیک در تحلیل، در حوزه مطالعات آیینی و مذهبی کم استفاده می‌شود. از پدیدارشناسی هم که چند سالی است چراغش روشن شده خیلی گسترده استفاده نمی‌شود.
پروین در ادامه به ضرورت هماهنگی روش‌های مورد استفاده در تحلیل امر قدسی پرداخت و گفت: در هنگام استفاده از روش‌های پژوهشی برای تحلیل امر قدسی ممکن است چند اتفاق بیفتد. روش‌های موجود یا با امر قدسی هماهنگ می‌شوند و یا نمی‌شوند. در صورتی که هماهنگ نشوند، شما می‌توانید دو کار کنید. یا باید تعریف امر قدسی را آنقدر پایین بیاورید که در قامت روش شما بگنجد یا اینکه اساساً این روش نمی‌تواند امر قدسی را به ما بشناساند و چیز ناقص دیگری را می‌شناساند که ما اینجا نمی‌توانیم تعریف را پایین بیاوریم و باید آن را عوض کنیم. یعنی با کلی وقت و انرژی نتیجه‌ای خلاف فرضیه تحویل می‌دهد از این رو باید تعریف از موضوع را عوض کند تا فرضیه‌اش جور دربیاید.
این پژوهشگر فلسفه و الهیات در ادامه به اهمیت تحلیل مناسک پرداخت و گفت: برخی از دوستان علوم اجتماعی می‌گویند مناسک، آیینهای از آن امر قدسی هست پس ما بیاییم این آیین و مناسک را بشناسیم و به واسطه اینها یک چهره و رگه‌ای از آن امر قدسی پیدا می‌شود. اما باید توجه داشت نباید امر قدسی را در آیین‌ها و مناسک فروکاهید. آیا کسی می‌تواند ادعا کند پژوهشی وجود دارد که امر قدسی را به تمامی بازبنمایاند؟
وی در ادامه تاکید کرد: باید توجه داشت که آیا روش انتخابی قادر به شناخت و تحلیل درست امر قدسی هست یا خیر. این نکته می‌تواند به پژوهشگران کمک کند تا روش‌های خود را بهبود بخشند و به نتایج بهتری دست یابند.
پروین در ادامه افزود: پژوهشگر باید رابطه‌ای را که بین امر قدسی و آیین و مناسک وجود دارد، روشن کند. آیا رابطه بین آیین و مناسک با امر قدسی را از جنس ظهور و خفای عرفانی می‌بیند؟ یا از جنس معیت قیومی می‌بیند که خیلی رابطه غلیظی است؟ خدا را در مناسک فاعل مباشر می‌بیند یا فاعل غیرمباشر و غیرمستقیم؟ اینکه پژوهشگر موضع خودش را در این مسائل بنیادین تعیین کند، قطعاً در خروجی کار خودش اثر می‌گذارد.
این پژوهشگر الهیات در ادامه به اهمیت تاثیر تجربه معنوی در پژوهش حوزه مناسک اشاره کرد و گفت: به قول علامه طباطبایی دین‌شناسی منهای تجربه دینی بی‌فایده است. پیگیری و مطالعه مناسک دینی هم بدون تجربه دینی فایده‌ای ندارد. کسی که وقت و حوصله تجربه امر معنوی را ندارد، نباید درباره آیین‌ها و مناسک دینی پژوهش انجام دهد.
منبع:شبستان