به گزارش شهرآرانیوز، همایش «طبیعت و تن» امروز (۱۵ بهمن ۱۴۰۳) در محل جهاد دانشگاهی مشهد برگزار شد.
حسین امینی، رئیس جهاد دانشگاهی مشهد، در ابتدای این برنامه گفت: چهار کلمه کلیدی «فرهنگ»، «محیط زیست»، «سلامت» و «بهداشت» مقولاتی بودند که از ابتدای تأسیس جهاد دانشگاهی اهمیت بسیار داشته و فعالیت انتشارات جهاد دانشگاهی طی سه دهه گذشته حول این موضوعات، مصداق این تلاش و دغدغه است.
وی افزود: واژه «سرطان» دلهره‌آور بوده و قطعاً یکی از علت‌های پدیدآمدن این بیماری، به‌هم‌خوردن تعادل زیست‌محیطی و به‌تبع آن سبک زندگی است.
رئیس سازمان جهاد دانشگاهی با بیان اینکه سرطان هزینه‌های مادی و معنوی فراوانی بر جامعه تحمیل کرده است، یادآور شد: بی‌شک یکی از رسالت‌های ما در جهاد دانشگاهی موضوع پیشگیری است. در همین راستا یکی از پروژه‌های بسیار بزرگی که در دستورکار داریم، راه‌اندازی مرکز تشخیص و غربالگری سرطان است. ساختمان خریداری شده، دستگاه‌ها در حال شناسایی و خریداری است و امیدواریم با حمایتی که مجلس برای بودجه خواهد کرد، این پروژه تا پایان سال ۱۴۰۴ به بهره‌برداری برسد.
محمد درویش، کنشگر و پژوهشگر محیط زیست، در ادامه این همایش، به بررسی ارتباط بین سلامت انسان‌ها و محیط زیست پرداخت و تأکید کرد: نهاد‌های متولی محیط زیست نقش حیاتی در کاهش بیماری‌ها، به ویژه سرطان، دارند.
وی با اشاره به تجربه دو کشور نروژ و ایالات متحده آمریکا، به مقایسه بودجه و کیفیت خدمات درمانی در این کشور‌ها پرداخت و گفت: در نروژ، با تمرکز بر پیشگیری و بهبود شرایط مدارس، نرخ ابتلا به سرطان پایین است؛ در حالی که در آمریکا باوجود پیشرفت‌های پزشکی، هزینه‌های درمانی بسیار بالاست.
این کنشگر محیط زیست در ادامه، با اشاره به مشکلات آلودگی هوا و تأثیر آن بر سلامت عمومی، خاطرنشان کرد: تلاش‌ها برای بهبود کیفیت هوا عمدتاً بر روی بهبود خودرو‌ها و سوخت‌ها متمرکز شده است؛ در حالی که باید به کاهش تردد و استفاده از حمل‌ونقل عمومی توجه شود.
وی همچنین به وضعیت محیط زیست در ایران و کاهش جنگل‌ها و تالاب‌ها اشاره کرد و نتیجه این موضوع را افزایش بیماری‌هایی مانند سرطان دانست.
درویش تأکید کرد: برای بهبود وضعیت سلامت و کاهش بیماری‌ها، باید به محیط زیست توجه بیشتری شود و نهاد‌های مرتبط با آن تقویت شوند.
وی تصریح کرد: سرمایه‌گذاری در حوزه محیط زیست نه‌تنها هزینه نیست، بلکه سرمایه‌گذاری برای آینده سلامت جامعه است. برای مقابله با بیماری‌هایی مانند سرطان، باید به‌جای استفاده از سوخت‌های فسیلی، به انرژی‌های تجدیدپذیر توجه بیشتری شود.
دکتر بابک اقبالی، رئیس گروه بیماری‌های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز در این همایش به بررسی آمار و وضعیت سرطان در ایران و جهان پرداخت و عوامل خطر مرتبط با آن را تحلیل کرد.
وی گفت: بر اساس آمار، سرطان‌ها دومین علت شایع مرگ‌ومیر در ایران هستند و ۱۷ درصد از کل مرگ‌ها را تشکیل می‌دهند. همچنین عوامل خطر مانند کم‌تحرکی، مصرف دخانیات و اضافه‌وزن در افزایش بروز سرطان مؤثرند. از سال ۱۳۹۲، بروز سرطان در ایران به طور ملایم افزایش یافته و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۱۴۴۵ نیز این روند ادامه یابد.
رئیس گروه بیماری‌های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد یادآور شد: در سطح جهانی، سرطان ریه شایع‌ترین نوع سرطان است؛ البته در ایران بروز آن کمتر از میانگین جهانی است. در مقایسه با کشور‌های دیگر، ایران در بروز سرطان روده بزرگ و معده در وضعیت بالایی قرار دارد. همچنین سرطان تیروئید در ایران بیشتر در زنان شایع بوده که قابل‌درمان است.
اقبال با بیان اینکه در ایران، سرطان ریه بالاترین میزان کشندگی را دارد، تصریح کرد: غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان‌ها می‌تواند به بهبود وضعیت درمان کمک کند. به طور کلی، افزایش سن، تغییرات سبک زندگی و عوامل محیطی ازجمله دلایل افزایش بروز سرطان در ایران به شمار می‌روند.
به گفته رئیس گروه بیماری‌های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد، بر اساس داده‌ها، احتمال بروز سرطان در ۵۰ تا ۶۰سالگی نسبت‌به سنین دیگر افزایش می‌یابد؛ به طور خاص، سرطان پروستات و معده با روندی سریع در این سنین افزایش می‌یابند. همچنین عوامل خطر مختلفی برای بروز سرطان شناسایی شده‌اند که شامل تغذیه (۳۰ درصد)، عفونت‌ها (۳۲ درصد)، مصرف تنباکو (۱۶ درصد)، عوامل شغلی (۵ درصد) و عوامل محیطی (۲ درصد) هستند.
در بخشی از این برنامه، پیام شینا انصاری، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست، قرائت شد:
بسم الله الرحمن الرحیم
خانم‌ها و آقایان محترم، اساتید، دانشجویان و فعالان حوزه پزشکی و محیط زیست
موجب خوشحالی است که همایش «طبیعت و تن» به موضوع مبارزه با سرطان با رویکرد به محیط زیست پرداخته است. از آنجا که آلاینده‌های محیط‌زیستی موجود در محیط زندگی‌مان یکی از عوامل مهم در بروز انواع سرطان هستند، بررسی اثر این آلاینده‌ها و مدیریت و کاهش انتشار آنها می‌تواند نقش بسزایی در کاهش بیماری سرطان داشته باشد.
متأسفانه باید گفت که بعد از انقلاب صنعتی، راه ورود بسیاری از مواد مصنوعی به زندگی ما باز شد. در نگاه اول، اغلب این مواد که در حجم بالایی هم تولید می‌شدند، رفاه و راحتی زندگی ما انسان‌ها را در پی داشتند. حلّال‌ها، رنگ‌ها، شوینده‌ها و محصولات آرایشی و بهداشتی، پوشش ظروف آشپزخانه، مواد نگه‌دارنده غذا، آفت‌کش‌ها و کود‌های شیمیایی کشاورزی ازجمله این تولیدات دلفریب بودند؛ تولیداتی که روزگاری با توجه به خواص و مزیت‌های بی‌شمارشان در زمره محصولات جادویی محسوب می‌شدند.
برای مثال زمانی آزبست با توجه به خصوصیات منحصر‌به‌فرد به خصوص قدرت کششی بالا و مقاومت در مقابل حرارت و نیز نسوزبودن، عنوان پرطمطراق «ماده جادویی» را بر پیشانی داشت و به صورت گسترده در ساختمان‌ها، لنت‌های ترمز و لوله‌های انتقال آب استفاده قرار گرفت. در آن زمان کسی فکر نمی‌کرد که این ماده صنعتی می‌تواند چه خطرات مهلکی بر سلامت انسان‌ها داشته باشد. بعد از سال‌ها استفاده با اثبات پیامد‌های خطرناک آزبست، نگاه دنیا به این ماده تغییر کرد. وقتی مطالعات اپیدمیولوژیک و شواهد عینی، ارتباط بین مواجهه با آزبست و بروز بیماری‌های بدخیم مثل سرطان ریه و مزوتلیوما را روشن کرد زنگ خطر به صدا در آمد و کشور‌های توسعه‌یافته تصمیم گرفتند تا به‌رغم محاسن بسیار زیاد این ماده، عطایش را به لقایش ببخشند و از مصرف آن صرفنظر کنند.
مثال دیگر روغن‌های نسوز یا آسکارل بودند که به‌طور وسیع در خازن‌ها و ترانسفورمانور‌های قدیمی استفاده می‌شدند. این روغن به عنوان افزودنی در روغن‌های دیگر کاربرد داشت و در تاسیسات صنعتی، صنایع برق، معادن، سامانه‌های راه‌آهن و حتی ساختمان‌های تجاری و مسکونی مورد استفاده قرار می‌گرفت. با وجود تولید حدود دو میلیون تن از این ماده در جهان با توجه به خطرات و عوارض محرز سرطان‌زایی، ممنوعیت و محدودیت کاربرد آن طی دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی در بسیاری از کشور‌های جهان اعمال شد. با این حال این ماده سمی هنوز در حال مصرف در ترانس‌ها و خازن‌های زیر بار و دستگاه‌های هیدرولیکی قدیمی هست و پسماند‌های حاوی این روغن سمی نیز در صورت نشتی و روش‌های غیراصولی تخلیه و پاکسازی ترانس‌ها قابلیت آلودگی جدی محیط زیست را دارند.
نمونه‌های پرشمار دیگری از درس‌آموخته‌های بشر در استفاده بی‌محابا از مواد مصنوع، چون محصولات حاوی فلزات سنگین و ترکیبات آلی پایدار، سوخت‌ها یا رنگ‌های دارای سرب و بسیاری از ترکیبات دیگر را می‌توان نام برد که به دلیل اثرات تجمعی، جهش‌زایی یا سرطان‌زایی و سمیت بالا موجب تهدید سلامت انسان و آلودگی شدید آب، خاک و هوا شده‌اند و عوارض آنها متاسفانه طی سال‌ها برقرار است.
با وجود توافقنامه‌های بین‌المللی و منسوخ شدن کاربرد بسیاری از موارد شیمیایی پرخطر، چرخ کارخانه عظیمی که انسان معاصر برای ساخت انواع ترکیبات شیمیایی پدید آورده است همچنان پرشتاب می‌چرخد. حجم بالای آلاینده‌های محیط زیستی که به شکل‌های مختلف در پیرامون ما وجود دارد نشان از آن دارد که آلاینده‌های خطرناک محیط زندگی ما از آنچه فکر می‌کنیم به ما بسیار نزدیک‌ترند.
من درکتاب گت مریضی یا بیماری بزرگ که حاوی تجربه نگاری روز‌های مواجهه‌ام با بیماری سرطان بود، با توجه به زمینه تخصصی فعالیت در سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه آلودگی ها، دو بخش از کتاب را به موضوع محیط زیست و سرطان اختصاص دادم. واقعیت این است که نگرانی از افزایش بیماری سرطان با توجه به گستره آلودگی‌های پیدا و پنهانی که به زندگی ما راه پیدا می‌کنند یک دغدغه جدی در کشور است و من قدردان شما هستم که با برگزاری این همایش بر اهمیت توجه رابطه بین محیط زیست و سرطان تاکید کرده‌اید. امیدوارم همایش طبیعت و تن ضمن طرح مباحث تخصصی حوزه سرطان با رویکرد پیشگیرانه، با تبیین ارتباط تنگاتنگ میان محیط زیست و سرطان موجبات ایجاد حساسیت بیشتر در سطح سیاستگذاری دستگاه‌های ذیربط برای برنامه ریزی اولویت دار در حوزه کاهش آلودگی‌های محیط زیستی شود.
شینا انصاری
معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست