حمیده ذاکری| رمضان ماه وقت‌های خوب و خیر است؛ وقت خوب سحر و لحظه‌های خوش افطار؛ لحظه‌هایی که مانند سال تحویل حساب هر ثانیه‌هایش را داریم و دلمان هر لحظه لبریز شوق و شگفتی است. انگار که هر روز در این لحظات از نو بندگی را تجربه می‌کنیم و دیگرباره متولد می‌شویم؛ لحظاتی که با سفره پربرکت افطار گره خورده است؛ سفرهای که عطر و بوی بندگی دارد و این است که طعم نان و قندش با طعم‌های دیروز و سفرهای قبل از این ماه متفاوت است؛ سفرهای که هرچه گسترده‌تر باشد، ثوابش بیشتر است و، اما با خود آداب و قواعدی دارد که باید رعایت شود؛ آداب و حرمتی که باید از اهلش بیاموزیم و در این ماه رعایتش کنیم تا به ثوابی که ائمه اطهار (ع) وعده داده‌اند، برسیم. در ادامه نکاتی را برای داشتن سفرهای که مورد پسند خدا و اولیائش است، با هم مرور می‌کنیم.
ماه رمضان مانند مسیری است که در هر قدم آن، پروردگار عالمیان جایزه و پاداشی برای اهلش قرار داده است. یکی از قدم‌های پربرکت و دارای اجر بسیار، افطاری دادن است. مهمان کردن روزه‌دار در دستگاه خداوند، آن‌قدر اهمیت دارد که به‌گفته روایات، از روزه مستحبی دارای اجر بیشتر است. (بحارالانوار، ج ۹۶، ص۳۱۶). امام‌صادق (ع) درباره فضیلت افطاری دادن فرموده‌اند: «هرکه مؤمنی را افطاری دهد، کفاره یک سال گناه او شمرده می‌شود و هرکه دو مؤمن را افطاری دهد، بر خداوند است که او را وارد بهشت سازد». (وسائل‌الشیعه، ج۱۰، ص۱۴۱).
سفره افطار تنها سفرهای است که میزبان آن نباید نگران تأمین مایحتاجش باشد؛ زیرا شرط قبولی این سفره به رنگین بودنش نیست، بلکه هرچه ساده‌تر، مقبول‌تر است. در این باره در روایتی از رسول خدا (ص) می‌خوانیم: «هرکه از شما در این ماه روزه‌داری را افطار دهد، خدای تعالی پاداش عملش را ثواب یک بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته او قرار خواهد داد. فردی گفت: یارسول‌ا...! همه ما که توانایی افطار دادن نداریم. حضرت فرمودند: از آتش جهنم بپرهیزید؛ گرچه به دادن نصف دانه خرما باشد (اگر این را هم ندارید) به دادن شربت آب ساده‌ای باشد». (من لایحضره‌الفقیه، ج۲، ص۱۳۴).
شاید توزیع یک دانه خرما به نظرتان سخت یا عجیب باشد، اما خوب است بدانید که براساس روایات اهل‌بیت (ع)، افطاری دادن دارای ثواب است و در سیره این بزرگان، افطار با خرما، آب و شیر توصیه شده است؛ چنان‌که پیامبر اعظم (ص) فرمودند: کسی که با خرمای حلال افطار کند، ثواب نماز وی، چهارصدبرابر خواهد شد و امام‌صادق (ع) فرمودند: پیامبر اکرم (ص) با اولین چیزی که افطار می‌فرمود، در زمانی که رطب یافت می‌شد، رطب بود و در زمانی که خرما یافت می‌شد، خرما بود. نقل شده است پیامبر (ص) با خرما افطار می‌کردند یا با شیرینی و اگر چیز شیرینی نمی‌یافتند، با آب گرم افطار می‌کردند. سادگی و حلال بودن از ویژگی‌های این افطاری‌ها بوده است.
سفره پربرکت افطار مانند هر عمل ثواب، آدابی دارد و لازم است از آن مراقبت کنیم تا به هیچ چیز غلط و ناپاکی آلوده نشود و تا می‌توانیم، به‌دور از تکلف و چشم‌وهم‌چشمی و به نیت افطار روزه‌داران حقیقی و نیازمندان برگزارش کنیم. در این باره می‌خوانیم: «افطاری دادن عبادت است به شرطی که به قصد قربت باشد؛ چون اگر کاری به قصد قربت نباشد، عبادت نیست. تمام کار‌ها اگر برای خدا باشد، حتی نجاری، عبادت است. تمام کار‌ها حتی نماز شب اگر برای خدا نباشد، عبادت نیست. گاهی ممکن است افطاری باشد، عبادت نباشد، عزاداری باشد، عبادت نباشد». (محسن قرائتی، درس‌هایی از قرآن جلد یک، صفحه ۲۴۲۹).
برای دعوت مهمان خوب است که به شیوه اهل‌بیت عمل کنیم؛ یعنی همان‌طور که درباره انفاق و کار نیک توصیه شده است، ابتدا از خویشاوندان و نزدیکان شروع کنیم و بعد به‌سراغ نیازمندانی که می‌شناسیم، برویم. این‌طوری انگار با یک تیر دو نشان را زده‌ایم؛ هم به ثواب افطاری دست یافته‌ایم و هم اجر انفاق در راه خدا نصیبمان خواهد شد، ان‌شاءا...! یادتان باشد شرط افطاری مقبول در بی‌تکلف بودن آن است. گاه یک لقمه نان نذری که در مسجد محل توزیع می‌کنید یا شراکت در نان صلواتی که در نانوایی توزیع می‌شود، کافی است تا نام شما را در بین افطاری‌دهندگان ثبت کند.
تا می‌توانید، سعی کنید سفره‌تان به‌جای آنکه مزین به غذا‌های رنگارنگ باشد، مزین به آداب و اذکار باشد. در سیره اهل‌بیت (ع) علاوه‌بر توصیه به نماز اول وقت پیش از افطار، ذکاری هم توصیه شده است که می‌توانید آنها را با مهمانانتان درمیان بگذارید. در مفاتیح‌الجنان شیخ‌عباس قمی درباره آداب افطار در لحظات ملکوتی اذان مغرب، چنین آمده است: مستحب است شخص روزه‌دار بعد از نماز عشا افطار کند؛ مگر آنکه ضعف بر او غلبه کرده باشد یا جمعی منتظر او باشند. امام موسی‌بن‌جعفر (ع) می‌فرمایند: هرکه موقع افطار کردن، بگوید بسم‌ا... الرحمن‌الرحیم، خداوند گناهان او را می‌آمرزد.