امروز هم‌زمان با روز قلم در سال ۱۳۹۹ به سراغ احمد میرزاده نویسنده و شاعر مشهدی و عضو هیئت مدیره انجمن قلم رفتیم و با او درباره فعالیت‌های این انجمن در طی این سال‌ها و نحوه حضور او در این تشکل گفتگو کردیم.
شکیبا افخمی راد/ شهرآرانیوز - انجمن قلم ایران در سال ۱۳۷۸ به عنوان تنها تشکل رسمی فراگیر قانونی برای اهالی قلم کشور آغاز به کار کرد. انجمنی که بنا شد تا تمام شاعران، نویسندگان (داستان، فیلم‌نامه و نمایشنامه‌نویسان)، منتقدان، مترجمان، پژوهشگران و اندیشمندان عرصه علوم انسانی بتوانند در آن حضور پیدا کنند و از مزایای آن بهره ببرند. یکی از اولین اقدامات این انجمن در آغاز فعالیت‌هایش تلاش برای نام‌گذاری روزی به نام «روز ملی قلم» بود که درنهایت نیز روز چهاردهم تیر به پیشنهاد انجمن قلم ایران و با تصویب شورای فرهنگ عمومی، به عنوان «روز قلم» در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران به ثبت رسید. امروز هم‌زمان با روز قلم در سال ۱۳۹۹ به سراغ احمد میرزاده نویسنده و شاعر مشهدی و عضو هیئت مدیره انجمن قلم رفتیم و با او درباره فعالیت‌های این انجمن در طی این سال‌ها و نحوه حضور او در این تشکل گفتگو کردیم.
میل به حضور در فعالیت‌های صنفی
میرزاده که خود از سال ۱۳۸۱ به عضویت انجمن قلم درآمده است، دلایل عضویتش را این‌گونه شرح می‌دهد: اول اینکه من همیشه به فعالیت گروهی و صنفی علاقه‌مند بوده‌ام و از اینکه نویسندگان انزواطلب هستند و حتی برای احقاق حقوق خودشان به فکر کار گروهی و ایجاد تشکل فرهنگی نیستند آزرده بوده‌ام. همچنین حس کردم که تنها با حضور در یک تشکل سالم و قوی است که می‌توانم تأثیرگذاری در اجتماع داشته باشم نه صرفا با کار قلمی فردی! و انجمن قلم ایران تشکلی بود که می‌توانستم به آن اعتماد کنم. او خاطرنشان می‌کند: شخصیت منطقی، محکم، انقلابی، مدبر و پرسابقه استاد محمدرضا سرشار خودش مایه جذب بسیاری از اهل قلم و از جمله من بود. به جرئت می‌توان گفت بدون ایشان پاگیری این انجمن اگر نه محال، بسیار دشوار بود. دوم؛ حضور چهره‌هایی مثل استاد حمیددسبزواری، استاد علی معلم دامغانی، دکتر علی لاریجانی، دکتر محسن پرویز، محسن مومنی شریف در هیئت موسس انجمن نوید بخش تأسیس یک انجمن پویا، متعهد و مؤثر بود. این بود که با افتخار درخواست عضویت در انجمن کردم و تا به حال در تمام این سال‌ها سعی کرده‌ام در مجامع عمومی حاضر شوم و به قدر توان خودم مؤثر باشم. در دوره اخیر نیز به توصیه بزرگان انجمن نامزد هیئت مدیره شدم و با کسب اعتماد مجمع عمومی به عنوان یکی از اعضای اصلی هیئت مدیره انتخاب شدم.
تعداد اعضای انجمن رو به افزایش است
یکی از ایراداتی که برخی از افراد به انجمن قلم می‌گیرند تعداد اعضای دویست نفری آن است. رقمی که با وجود فراگیر بودن این انجمن چندان چشمگیر نیست. از میرزاده شرایط عضویت در انجمن و دلیل حضور نداشتن برخی از نویسندگان و شاعران نامدار را می‌پرسیم که پاسخ می‌دهد: در اساسنامه انجمن چند شرط برای عضویت در انجمن قلم ایران قید شده است؛ ازجمله تابعیت جمهوری اسلامی، پذیرش و تقید به قانون اساسی، تدین به یکی از ادیان رسمی کشور، نداشتن پیشینه مؤثر در خدمت فرهنگی به رژیم پهلوی، نداشتن اشتهار به فساد اخلاقی، داشتن حداقل یک کتاب قابل قبول، پذیرش اساسنامه و درخواست عضویت و پرداخت حق عضویت، بنابراین حتی افرادی خارج از دین اسلام هم می‌توانند در صورت داشتن سایر شرایط عضو انجمن شوند. البته تأیید صلاحیت فرد و اینکه مثلا کتاب چاپ شده فرد کتاب خوب و ارزشمندی هست یا خیر باید در هیئت مؤسس انجمن بررسی شود.
جای خالی بزرگان شعر و ادب در انجمن قلم
این نویسنده درباره تعداد کم اعضای انجمن و حضور نداشتن برخی از نویسندگان مشهوری، چون محمود دولت‌آبادی، هوشنگ ابتهاج، محمدرضا شفیعی کدکنی و... در این صنف تأکید می‌کند: قبول دارم که تعداد اعضای انجمن می‌توانست و می‌باید خیلی بیشتر از این‌ها باشد، اما اینکه چرا بعضی از چهره‌های شاخص، عضو انجمن نیستند باید مصداق به مصداق بررسی شود. مثلا برخی نویسندگان مشهور هستند که شرایط مندرج در اساسنامه انجمن را ندارند. طبیعی است که خود به خود نه از سوی انجمن دعوت به عضویت می‌شوند و نه خودشان تمایلی به عضویت در این تشکل دارند؛ و ادامه می‌دهد: هنرمندان دیگری هم هستند که شرایط عضویت در انجمن را دارند، اما علاقه و سلیقه فرهنگی و سیاسی‌شان با سلایق موسسان انجمن قلم همخوانی ندارد و تصور می‌کنند عضویت در انجمن قلم یعنی پذیرش یک سلیقه سیاسی و فرهنگی خاص. نظر این دوستان کاملا محترم است هرچند به گمان من اشتباه می‌کنند. البته می‌پذیرم که هیئت مدیره ادوار انجمن قلم می‌توانسته در عضوگیری و دعوت افراد دارای صلاحیت پویاتر باشد. اخیرا نیز با تدبیر هیئت مدیره فعلی اقداماتی برای شناسایی و دعوت از نویسندگان دارای صلاحیت سراسر کشور صورت گرفته و تعداد اعضای برجسته انجمن رو به افزایش است.
فعالیت‌های مؤثر انجمن قلم
میرزاده در ادامه از اهداف و فعالیت‌هایی که تا به امروز در این انجمن صورت گرفته می‌گوید: تمام کسانی که دور هم جمع می‌شوند و یک Ngo یا تشکل تشکیل می‌دهند معمولا به فکر سود و مزیت فردی نیستند. بلکه اهدافی گروهی و اجتماعی دارند. مثلا تشکل‌های طرف‌دار محیط زیست دنبال این نیستند که یک منفعت فردی به دست آورند بلکه در راه هدف مشترکی مثل نجات محیط زیست اتفاقا رنج و زحمت می‌کشند و حتی گاه هزینه فردی هم می‌کنند. انجمن قلم هم یک تشکل فرهنگی است. گروهی با عقاید و سلایق و دغدغه‌های مشترک گرد هم آمده‌اند تا با هم‌افزایی خود در جامعه مؤثرتر باشند. البته وقتی یک خواست یا آرمان جمعی محقق بشود نفع آن به افراد آن جمع هم خواهد رسید. او درباره فعالیت‌های صورت گرفته در این انجمن یادآور می‌شود: انجمن قلم توانست روزی به نام قلم را در تقویم رسمی ثبت کند. طرح مدرک معادل برای نویسندگان را اجرایی کند و اکنون بسیاری از اهالی قلم که مدرک رسمی نداشته‌اند از مزایای قانونی مدرک معادل برخوردارند. همچنین این انجمن توانست در موارد متعددی حتی به رفع مشکلات معیشتی اعضای خود کمک کند و با پیگیری خود نیز حقوق تضییع شده بعضی از مؤلفان را به آن‌ها بازگرداند. به گفته این نویسنده با درنظر گرفتن تدابیری در انجمن بسیاری از جوانان نوقلم صاحب استعداد که امکان چاپ کتاب نداشتند موفق شدند آثارشان را منتشر کنند، همچنین انجمن قلم توانست در بسیاری از رویداد‌های فرهنگی و اجتماعی اظهارنظر و در مقابل برخی تخلفات غیرقانونی نهاد‌های رسمی ایستادگی کند و توانست در مقاطع بسیاری نیز نقش مشاوره‌ای مؤثری برای مؤسسات، سازمان‌های فرهنگی و مقامات رسمی را ایفا کند. در کنار این‌ها در حد توان امکاناتی، چون وام بدون بهره، بن کتاب، امکان سفر زیارتی رایگان به شهر مشهد و ... را برای اعضای خود فراهم کرد. او با اشاره به برگزاری جشنواره قلم زرین از سوی این انجمن درباره نحوه برگزاری این دوره از جشنواره با توجه به شرایط کشور به دلیل شیوع ویروس کرونا نیز توضیح می‌دهد: درباره جشنواره قلم زرین باید عرض کنم که ما هم در ابتدا برای برگزاری این دوره از جشنواره که دوره هجدهم آن است دغدغه داشتیم و هیئت مدیره جلساتی را به بررسی این موضوع اختصاص داد. سرانجام تصمیم گرفتیم که مراحل داوری جشنواره را در گروه‌های پنج‌گانه به دقت هر سال انجام دهیم، ولی اختتامیه را به شکل محدود و با حضور برگزیدگان، داوران، هیئت مدیره و خبرنگاران برگزار کنیم. اکنون مراحل داوری به طور کامل تمام شده و امیدوارم امروز هم‌زمان با روز قلم این جشنواره مثل هر سال با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و نکات احتیاطی برگزار شود.
ضرورت حضور پررنگ اعضای انجمن
میرزاده همچنین از دغدغه‌هایش برای اهالی قلم می‌گوید: نویسندگان ما این روز‌ها با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند. چون وضعیت نشر مطلوب نیست. متأسفانه رفتار نهاد‌های متولی هم رفتار مطلوبی نیست به این معنی که از کار فاخر و حرفه‌ای به اندازه کافی حمایت نمی‌شود و بودجه نهاد‌های دولتی و شبه‌دولتی تا حد زیادی به دلیل کارناشناسی متولیان امر به پای افراد و آثار مبتذل هرز و هدر می‌رود. این امر عرصه را بر نویسندگان نجیب و حرفه‌ای که نمی‌خواهند تن به ابتذال فنی و محتوایی بدهند تنگ می‌کند. او با اشاره به اینکه فضای مجازی نیز این روز‌ها تمام قد در خدمت ابتذال است خاطرنشان می‌کند: فضای مجازی هرروز یک آدم را به عنوان سلبریتی و چهره ادبی به جامعه تحمیل می‌کند و نویسندگان و آثار اصیل را به حاشیه می‌برد. در این میان قطعا صدا‌های فردی به جایی نخواهد رسید. ما روز به روز به کار جمعی نیازمندتر می‌شویم. به نظر این عضو هیئت مدیره انجمن قلم، نویسندگان اصیل باید از لاک تنهایی خود بیرون بیایند، دست به دست هم بدهند و برای تعالی فرهنگ و ادب این سرزمین و ترویج معارف دینی و آرمان‌های ملی تلاش کنند. برای تحقق چنین همبستگی، تشکلی مثل انجمن قلم می‌تواند ایفای نقش کند که البته مهم‌ترین شرط آن حضور پررنگ‌تر اهالی شعر و ادب در این انجمن است.