به گزارش شهرآرانیوز؛ پرسیدن این سؤال که «پادکست چگونه آغاز شد؟» یا «اولین پادکستی که تولید شد چه بود؟» مثل پرسیدن این سؤال است که پرواز چگونه آغاز شد یا اولین انسانی که پرواز کرد که بود؟
ایده تولید محتوای صوتی دنباله دار و انتشار آن در بستر اینترنت به طور مستمر، چیزی است که احتمالا به ذهن خیلی‌ها در اوایل قرن ۲۱ خطور کرده بود، اما اگر بخواهم اولین پادکستِر* رسمی تاریخ را معرفی کنم، پیش از هرکس اسم «آدام کِری» از آمریکا را می‌آورم. او تا قبل از ورود به حوزه تولید پادکست، به سبب مجریگری و فعالیت‌های رسانه‌ای در شبکه MTV مشهور بود.
ایده تولید پادکست به طور مشهودی تحت تأثیر انفجار اینترنت و فناوری در دهه اول قرن ۲۱ بود. ساخت وبلاگ که از سال ۱۹۹۹ جنبه عمومی پیدا کرد، در مدتی کوتاه چنان رشد سریعی کرد که در چندسال دهه ۲۰۰۰ هرکسی در هرجای دنیا صاحب یک وبلاگ بود. همان طور که وبلاگ به طور مستمر آپدیت می‌شد و محتوایش از طریق فید Rss به دست همه می‌رسید، آدام کری هم دوست داشت محتوای صوتی را از همین راه به گوش بقیه کاربران اینترنت برساند. برنامه نویسی به نام «دِیو وینر» در سال ۲۰۰۴ به کمک آدام کری آمد و پس از مدتی نخستین اپیزود از نخستین پادکست جهان منتشر شد. البته آن موقع پادکست اسم‌های دیگری داشت که معروف ترینشان «آی پادِر» بود که اشاره‌ای هم به آیپادهای اپل داشت.
پادکست کمتر از ۵ سال زمان نیاز داشت تا همان موفقیت وبلاگ‌ها را تکرار کند. آمریکا و بعدتر اروپا، مشتریان اصلی پادکست بودند. پادکست‌هایی که درباره موزیک، فوتبال، بسکتبال، اقتصاد و حتی تئوری‌های توطئه حرف می‌زدند و کسی کاری بهشان نداشت. یکی از الطاف پادکست، تمرکززدایی از رسانه و تولیدات آن بود. پیش‌تر وبلاگ اجازه داد هرکس هرچه دوست دارد را بنویسد و حالا نوبت این بود که هرکس هرچه دوست دارد پشت میکروفون بگوید و هرچه می‌خواهد بخواند.
اما چه شد که پادکست در ایران نتوانست با همان سرعت وبلاگ‌ها رشد کند؟ به نظر ۳ علت اصلی وجود دارد؛ اول، ورود دیرهنگام دیوایس‌های الکترونیک جدیدی مثل آیپاد، گوشی‌های هوشمند و وسایل ضبط ساده و دم دستی به ایران. دلیل دوم، زیرساخت‌های بسیار ضعیف اینترنت در ایران بود. سرعت اینترنت در ایران برای مدتی طولانی چنان پایین بود که دانلود فایل‌های صوتی بالای سه چهار مگابایت رؤیا بود. دلیل سوم هم هزینه زیاد بود. از طرفی تولید پادکست کاری دشوارتر از وبلاگ نویسی است و نیازمند سخت‌افزار و نرم افزاری پیشرفته‌تر بود.
به نظر می‌رسد سال ۲۰۱۲ (۱۳۹۰) نقطه آغاز جدی پادکستهای فارسی بود، تا جایی که بررسی‌های ما نشان می‌دهد «رادیوگیک» احتمالا جزو نخستین پادکستهای فارسی باشد که اولین قسمتش در مارس ۲۰۱۲ (اسفند ۱۳۹۰) منتشر شد، اما از آنجا که ایرانیان خارج از کشور خیلی زودتر با پادکست آشنا شدند، بعید نیست که پادکست‌هایی به زبان فارسی تولید شده باشد، ولی امروز اثر خاصی از آن‌‌ها نیست.
رادیوگیک (تولیدشده توسط هکری ایرانی با نام مستعار «جادی») همان طور که از اسمش پیداست، ارتباطی با جامعه گیک‌های ایرانی دارد. قشری که زودتر از بقیه دنبال مرزهای علوم ارتباطی و کامپیوتری اند. البته چند قسمتی را که گوش کنید، دستتان می‌آید که موضوعات آن چنان هم پیچیده، تخصصی و اصطلاحا «گیکی» نیستند. رادیوگیک همچنان تولید می‌شود و یکی از پرطرف دارترین پادکستهای فارسی است.
کمی بعدتر، موج اول تولید پادکستهای فارسی آغاز شد، حوالی سال‌های ۹۱ و ۹۲. در این دوره بیشتر پادکستهای فارسی زمینه سیاسی، اقتصادی یا ادبی داشتند (هم داخلی‌ها و هم خارجی ها). خیلی از ایرانی‌ها پادکست را با نام «رادیو چهرازی» شناختند که اتفاقا فاصله زیادی با تعاریف درست پادکست داشت، اما به دلیل فضای بامزه، عاشقانه و سیاسی، به سرعت مشهور شد.
از سال ۹۴ پادکست فارسی وارد دوره جدیدی شد. دوره‌ای که پادکستر‌های قوی تری وارد میدان شدند. علی بندری (با پادکست چنل بی)، شاهین جوادی نژاد و رضا حریریان (پادکست استرینگ کست) از چهره‌های مشهور سال‌های ۹۴ و ۹۵ فضای پادکست فارسی اند. از سال ۹۵ به بعد، دوره رشد پادکستهای فارسی است. تعداد پادکستهای فعال و قوی که تعدادشان به‌سختی به ۲۰ می‌رسید، طی یکی دو سال به نزدیک ۱۰۰ رسید و این روند همچنان ادامه دارد.
در همین دوره، موضوعات زیر پوشش پادکستهای فارسی گسترده‌تر هم شد؛ از موسیقی و فوتبال گرفته تا اقتصاد، قصه سرایی، تاریخ، روان شناسی و فلسفه. پادکست فارسی در موج دوم توانست صدایش را به گوش مخاطبانش برساند. در همین چهارپنج سال اخیر بود که شبکه اجتماعی توئیتر به مرکز حضور پادکستر‌های فارسی زبان تبدیل شد و کم کم پایش به اینستاگرام هم باز شد.
اوایل مطلب نوشتیم که یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های پادکست، کاهش انحصار در انتشار محتواست. فاصله گرفتن از بنگاه‌های رسانه‌های بزرگ و کاهش هزینه‌های تولید برنامه، از نقاط قوت پادکست است که با ایجاد فضایی آزاد، امکان شنیده شدن صدا‌های مختلف را می‌دهد. همچنین پوشش سلایق مختلف در پادکست، به مراتب بیشتر از دیگر رسانه هاست. تقریبا ۴۰ سال است که هیچ رسانه داخلی فارسی درباره موسیقی راک و متال تولید محتوای مستمر نداشته است، اما بردیا برجسته نژاد با پادکست «آلبوم» یکی از پیشرو‌های پادکستهای مرتبط به موسیقی است.
پس مشخص است که پادکست بستر مناسبی برای گفتگو و بیان عقاید است و اجازه تخصصی شدن را با هزینه اندک می‌دهد. نقطه قوت دیگر پادکست این است که کسی توان فیلتر کردن آن را ندارد! چرا که راه‌های انتشار آن بسیار بیشتر از آن است که بتوان مقابلش ایستاد. گاهی می‌توانید مانند خیلی از پادکسترها، ۱۰ سال پشت میکروفون بنشینید و محتوا تولید کنید و در پایان، باز هم اسم دقیقتان را ندانند!
*پادکستر: کسی که پادکست می‌سازد!