پروژههای علوم انسانی دیجیتال متعددی هستند که بر روی متون کهن، حماسهها و ادبیات جهان تمرکز دارند. این پروژهها از ابزارهای دیجیتال برای مطالعه، تحلیل، نمایش و دسترس پذیرکردن میراث فرهنگی استفاده میکنند. چند نمونه خارجی از این پروژهها را مرور کنیم:
این پروژه یک پایگاه داده چندزبانه از حماسههای یونانی اولیه (مانند «ایلیاد» و «اودیسه» هومر) است. هدف آن این است که با استفاده از قابلیتهای جستوجو و نمایش متون الکترونیکی ویژگیهای متمایز حماسه یونانی را برای خوانندگان با و بدون دانش زبان یونانی قابل دسترس کند. این سایت شامل متن اصلی یونانی و ترجمههای انگلیسی و آلمانی است.
این کتابخانه دیجیتال بسیار گسترده مجموعهای غنی از متون و منابع مربوط به تاریخ، ادبیات و فرهنگ یونان و روم باستان را پوشش میدهد. گرچه تنها به حماسه محدود نمیشود، شامل نسخههای دیجیتالی بسیاری از حماسههای مهم کلاسیک به همراه ابزارهای تحلیل و منابع جانبی است. این پروژه به دلیل جامعیت و ابزارهای تحلیلی اش شناخته شده است.
این پروژه دسترسی آزاد به کتابخانهای از متون، تصاویر و ابزارهایی را فراهم میکند تا خوانندگان بتوانند سنت هومری را کشف کنند و با آن درگیر شوند. تمرکز آن بر روی فراهم کردن نسخههای مختلف یک متن حماسی و امکان مطالعه تطبیقی آن هاست.
این وب سایت همکاری مشترکی است که به حماسهها از سراسر جهان میپردازد و شامل روایتهای حماسی در قالبهای نمایشی، عروسکی، موسیقی، هنرهای تجسمی و فیلم میشود. هدف آن بررسی حماسهها در فرهنگها و رسانههای مختلف است. این پروژه شامل بخشهایی درباره حماسههای ملی و همچنین حماسههای آفریقایی است.
چـــنان که پیداست، این سـایتها برای دیجیتالی کردن، تحلیل و دسترس پذیرکردن متون حماسی و کهن برای مخاطبان گسترده تلاش میکنند و معمولا شامل متن اصلی، ترجمهها (در صورت وجود)، تحلیل ها، اطلاعات جانبی و گاهی فایلهای چندرسانهای هستند.
خوشبختانه، این پروژهها یک نمونه ایرانی نیز دارد: «ویکی شاهنامه» (wikishahnameh.com). این وب سایت یک گنجینه بسیار ارزشمند و جامع از اطلاعات و منابع مرتبط با «شاهنامه» فردوسی است. طبق آنچه در معرفی آن نوشتهاند، «'ویکی شاهنامه' یک مجموعه فرهنگی است که به صورت مشارکت داوطلبانه افراد و علاقهمندان حوزه ادب، به ویژه 'شاهنامه'، شکل گرفته و اداره میشود. این گروه داوطلب، با شعار 'شاهنامه برای همه'، مأموریت خود را ترویج و گسترش هرچه بیشتر و جامعتر 'شاهنامه' قرار داده است.» محتوا و مهمترین ویژگیهای «ویکی شاهنامه» ازاین قرار است:
متن کامل «شاهنامه» (بر اساس چاپ مسکو): این وب سایت متن کامل «شاهنامه» را براساس نسخه معتبر چاپ مسکو ارائه میدهد.
روخوانی «شاهنامه»: یکی از نقاط قوت این سایت ارائه روخوانی «شاهنامه» توسط استادان برجسته و نام آور است، ازجمله روخوانی میرجلال الدین کزازی.
تاریخ گردآوری و تدوین «شاهنامه»: «ویکی شاهنامه» اطلاعات جامعی درباره روند شکل گیری و تدوین «شاهنامه» ارائه میکند.
فهرست نسخ خطی و چاپی «شاهنامه»: این بخش از سایت شامل اطلاعات دقیق درمورد نسخههای مختلف خطی و چاپی «شاهنامه» است و امکان دریافت بسیاری از نسخههای آزاد از حق تألیف را فراهم میکند. از دست نویس فلورانس گرفته تا چاپ مسکو در «ویکی شاهنامه» یافت میشوند.
فهرست تفصیلی نامهای جغرافیایی «شاهنامه»: این قسمت شامل نقشهها و توضیحات کامل درباره نامهای جغرافیایی ذکرشده در «شاهنامه» است که برای پژوهشگران و علاقهمندان به تاریخ و جغرافیای اساطیری ایران بسیار مفید است.
منظومههای حماسی دیگر: علاوه بر «شاهنامه»، این وب سایت به معرفی و ارائه متن برخی از منظومههای حماسی دیگر که به تقلید از «شاهنامه» سروده شدهاند نیز میپردازد؛ ازآن جملهاند «برزونامه» و «سام نامه».
فایلهای چندرسانهای: مجموعهای غنی از فایلهای صوتی مرتبط با «شاهنامه»، ازجمله سخنرانیها و تحلیلهای اساتیدی، چون محمدجعفر محجوب و شاهرخ مسکوب، در این سایت موجود است.
محتوای زنده و به روز: این وب سایت تنها یک آرشیو نیست و میزبان رویدادها و اخبار جدید پیرامون «شاهنامه» نیز هست.
به طور خلاصه، «ویکی شاهنامه» یک مرجع کامل و پویا برای هر کسی است که به «شاهنامه» فردوسی، ادبیات حماسی ایران، و فرهنگ ایرانی علاقه دارد.