رنج کلمات، قدرت تصاویر شاید برای خیلی از افراد شنیدن کلمه رمان مصور در کنار مخاطب بزرگ‌سال خنده‌دار باشد، ولی رمان «پیاده‌ها» با موضوع مشکلات سیاه‌پوستان، یکی از کتاب‌های پرمخاطب این روزهاست.
الهام یوسفی/شهرآرانیوز - مدت‌ها پیش طبق یک عادت دیرینه و در میان کار‌های روزانه مشغول گوش‌دادن به پادکستی شدم که می‌دانستم روایتگر یکی از مهم‌ترین رویداد‌های تاریخ ضدنژاد‌پرستی است، اما از جزئیات این داستان اثرگذار هیچ اطلاعی نداشتم؛ داستان زندگی «رزا پارکس»، زن سیاه‌پوستی که قانون را زیر پا گذاشت و در اتوبوس صندلی‌اش را به مرد سفیدپوست نداد. نام اپیزود هم همین بود؛ «نشستن برای برخاستن» و تصویر روی آن زنی جوان و آرام را نشان می‌داد که از پنجره اتوبوس به بیرون خیره شده است؛ چنان‌که هر زن معمولی دیگری ممکن است در اتوبوس بنشیند و به بیرون خیره شود. رزا پارکس شاید آن لحظه فقط خسته بود و دوست داشت این قانون احمقانه را زیر پا بگذارد، قانونی که به جداسازی افراطی سیاهان تأکید داشت و می‌گفت درصورتی‌که سفیدپوستی وارد اتوبوس شود، سیاه‌پوستان باید صندلی خود را به او بدهند، اما رزا به‌خوبی دریافته بود که وقت ایستادن در مقابل این قانون ضد‌انسانی فرارسیده است و او این‌بار برای ایستادن فقط باید به نشستنش ادامه می‌داد. او حاضر بود بهای این تصمیم را هم بپردازد. آن نشستن، دستگیری او و وقایع بعد از آن در طول زمان جسارت برخاستن را به بسیاری از کسانی داد که قوانین نژادپرستانه آمریکا زندگی‌شان را تباه کرده بود. او با این تصمیم بموقع، تبدیل به «مادر جنبش آزادی» شد، جنبشی که «مارتین لوترکینگ» آن را رهبری کرد. حتی آن نشستن بود که باعث شد «جان لوییس» نوجوان به جنبش حقوق مدنی سیاه‌پوستان آمریکا بپیوندد و اغراق نیست اگر بگوییم آن نشستن بموقع بود که باعث شد جان لوییس روزی بزرگ‌ترین رمان مصور دنیا را برای به تصویر کشیدن رنج و درد و مبارزه این جنبش بنویسد؛ رمان مصور پیاده‌ها.
جای خالی داستان مصور در قفسه ما
علاقه‌مندان به کتاب‌های مصور همیشه از کمبود آثار کمیک به زبان فارسی گله‌مندند. ناشران به هر دلیلی که خودشان می‌دانند معمولا به فکر انتشار و ترجمه یا تألیف این آثار نمی‌افتند. با این حال نشر اطراف که در تجربه فضا‌های تازه جسارتی ستودنی دارد، در روز‌های پایانی سال ۹۸ کتاب تازه‌ای را وارد بازار کرد که در بازار کتاب ایران کم‌نظیر است، یک رمان مصور تاریخی به نام «پیاده‌ها» که روایتگر جنبش مدنی سیاه‌پوستان آمریکاست. شاید بار‌ها و از مسیر‌های مختلفی، چون سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی یا رمان‌هایی مشهور، چون «کلبه عمو تام» و «کشتن مرغ مینا» و بقیه آثار نوشته‌شده درباره تاریخ رنج سیاهان با مقوله تبعیض‌نژاد در آمریکا آشنا شده باشید. مسئله‌ای که پس از گذشتن این همه سال و القای قوانین بردگی و اعطای حق آزادی و برابری به سیاهان، باز هم در لایه‌های مختلف جامعه آمریکا زنده است. پیاده‌ها تجربه‌ای متفاوت در روایت تاریخی این داستان تلخ ناتمام است.
زندگی مردی که با باد پیاده‌روی کرده بود
جان لوییس، نویسنده کتاب، از همان روز‌های نوجوانی با تأثیر از یک داستان مصور شانزده‌صفحه‌ای که درباره رزا پارکس و مبارزات لوترکینگ نوشته شده بود، به جنبش سیاهان پیوست. او در همه مراحل این جنبش حضور داشت و همین هم باعث شد بتواند قصه‌اش را از درون ماجرا روایت کند، نه، چون یک تماشاچی. روایت او تازگی عجیبی دارد. او به بیان یک داستان احساسی و دراماتیک اکتفا نمی‌کند و به خودش اجازه می‌دهد که در دل داستان حتی رفتار‌ها و اقدامات رهبران و اسطوره‌های جنبش را با نگاهی انتقادی روایت کند و زوایای تازه‌ای را پیش روی خواننده بگذارد. جان لوییس پیش از نوشتن این کتاب تجربه نویسندگی موفقی داشت. او کتاب «پیاده‌روی با باد» را نوشته بود. این کتاب بخشی از خاطراتش را روایت می‌کرد و از قضا با استقبال زیادی هم مواجه شد و جایزه هم گرفت، اما روایت پیاده‌ها تجربه‌ای متفاوت بود که به تشویق مشاور رسانه‌ای‌اش و با کمک او متولد شد.
ترکیب خارق‌العاده داستان، مستند، زندگی‌نامه
اگر با فضای رمان‌ها و داستان‌های مصور آشنا باشید، می‌دانید که این شاخه از تولید کتاب تا چه میزان پرطرف‌دار است و چطور در طول زمان به یک شاخه تخصصی با ژانر‌های مختلف تبدیل شده است. داستان پیاده‌ها از این نظر هم تفاوت‌هایی دارد. نویسنده به‌خوبی توانسته ۳ ژانر مختلف کمیک را در دل یک رمان بلند ترکیب کند: کمیک غیرداستانی؛ که وقایع تاریخی را با استفاده از تصاویر نسبتا ساده روایت می‌کند، کمیک خودنگاره؛ زندگی‌نامه‌هایی که به‌واسطه تصاویر و متن‌های کوتاه روایت می‌شود و گرافیک‌ناول یا رمان‌های تصویری؛ که داستانی بلند و تصویری است، با مضامینی عمیق‌تر و تصاویری حرفه‌ای‌تر و پیچیده‌تر. این رمان در حقیقت ترکیبی حرفه‌ای و جذاب از این ۳ ژانر است. درباره تصاویر کتاب پیاده‌ها چیز زیادی نمی‌توان گفت. باید آن تصاویر را ببینید تا حس ناشی از آن را تجربه کنید. «نیت پاول»، تصویرگر این کتاب، خیلی خوب توانسته است با تصاویری سیاه و سفید و خطوط و سایه‌هایی اغراق‌آمیز، صورت‌هایی با خطوط شکسته و چشم‌هایی وحشت‌زده به انتقال فضای رعب و وحشت و خشونت داستان کمک کند، به‌طوری‌که فراموش می‌کنید تصاویر دوبعدی روی کاغذ را تماشا می‌کنید. صحنه‌های زد و خورد، چون تصویری زنده مقابل نگاهتان جان می‌گیرد و شخصیت‌ها، با آن ترکیب صورت و جمجمه و شکل بدن و اسکلت، چون آدم‌هایی زنده برایتان نقش‌های تاریخی‌شان را ایفا می‌کنند. شما با این کتاب سفر زنده‌ای به تاریخ پرالتهاب مبارزات سیاهان خواهید داشت.
خط روایت پیاده‌ها...
داستان از روزی آغاز می‌شود که جان لوییس جوان در راهپیمایی ۷ مارس ۱۹۶۵ همراه دیگر فعالان حقوق مدنی برای به دست آوردن آنچه ساده‌ترین حقوق انسانی‌شان بود، مبارزه را آغاز کردند. توصیف واقعی آن فضا مقدمه‌ای است بر قصه‌ای طولانی و دردناک! در ادامه داستان و بلافاصله جان لوییس میان‌سال را می‌بینیم که به‌عنوان نماینده کنگره برای حضور در اولین مراسم تحلیف اوباما آماده می‌شود. یعنی شخصیت واقعی او که میزبان زنی جوان و ۲ پسرش است؛ میهمانانی که دوست دارند درباره تاریخشان چیز‌هایی یاد بگیرند و لوییس به بهانه این درخواست داستان خود را روایت می‌کند. یادتان باشد که این اثر می‌تواند اولین و یکی از باشکوه‌ترین تجربیات شما در خواندن رمان مصور باشد و این خوانش می‌تواند یک شروع باشد برای کسانی که این رشته را دوست دارند، شروعی برای مصورکردن بخش‌هایی از تاریخ ایران.