آزیتا حسین زاده عطار | شهرآرانیوز؛ با فرارسیدن ماه محرم، فضای رسانه‌ای کشور رنگ وبویی متفاوت به خود می‌گیرد و رسانه ملی نیز همچون همیشه در خط مقدم تبیین فرهنگ عاشورایی، ترویج مفاهیم ایثار، شهادت و حماسه حسینی است. در این میان صدا وسیمای مراکز استان‌ها نقش بسزایی در انعکاس آیین ها، آداب و رسوم محلی و همچنین انتقال پیام‌های عاشورا به مخاطبان خود دارند.
صدا وسیمای خراسان رضوی به عنوان یکی از قطب‌های رسانه‌ای کشور، با توجه به جایگاه معنوی حرم مطهر امام رضا (ع) و حضور پر رنگ هیئات مذهبی در شهر مشهد همواره توجه ویژه‌ای به پوشش برنامه‌های محرم داشته است.
در این گزارش با مهدی شریفی، معاون سیما و مجتبی طالبی، معاون صدای شبکه استانی به گفت‌و‌گو پرداختیم تا از رویکرد ها، برنامه ریزی‌ها و اقدامات رسانه‌ای صدا و سیمای استان خراسان رضوی در روز‌های منسوب به حماسه امام حسین (ع) و یارانش بگویند.
معاون سیمای خراسان رضوی درباره برنامه‌های پیش از آغاز ماه محرم گفت: برنامه «اذن عزا» شامل تعویض پرچم و عزاداری هیئت‌های مذهبی در حرم مطهر رضوی، که با هدف کسب اجازه از ولی نعمتمان امام رضا (ع) برگزار شد، نخستین برنامه‌ای است که هر سال ویژه ماه محرم تدارک دیده می‌شود. این مراسم به صورت زنده روز پنجشنبه هفته گذشته پخش شد. در ادامه نیز، مراسم شبانه حرم مطهر متناسب با جدول پخش سیمای استانی از صدا و سیما پخش خواهد شد.
مهدی شریفی در ادامه از برنامه «انصارالحسین (ع)» یاد می‌کند و می‌گوید: این برنامه پس از پخش اذان و نماز، به صورت استودیویی و ویژه ایام محرم تهیه شده است. هر قسمت از این برنامه که ساختاری به شکل میزگرد دارد، شامل گفت‌و‌گو با کارشناسان مذهبی و تشریح یکی از شاخصه‌های شهدای کربلاست.
در پایان نیز با معرفی و پیوند به شهدای دفاع مقدس به اتمام می‌رسد. زمان پخش این برنامه هر شب از ساعت ۱۹:۳۰ تا ۲۰:۱۵ در ایام محرم خواهد بود. وی از پخش سریال شب دهم در روز‌های دهه اول محرم سخن می‌گوید و زمان پخش آن را این گونه اعلام می‌کند: پخش این سریال پرمخاطب را هر شب تا تاسوعا و عاشورای حسینی از ساعت ۲۳:۲۰ تا ۰:۰۵ خواهیم داشت.
او همچنین در تشریح برنامه‌های صبح سیمای خراسان رضوی می‌گوید: پس از برنامه «انصار الحسین (ع)» در ساعت ۸ صبح، تکرار سریال «شب دهم» پخش می‌شود. از ساعت ۹ تا ۱۰ صبح، برنامه زنده «خانواده حسینی» روی آنتن می‌رود. همچنین، ویژه برنامه «انصارالحسین (ع)» در ساعت ۱۳:۱۰ به صورت تکراری پخش خواهد شد.
شریفی می‌افزاید: در ساعت ۱۴:۱۵ پخش فیلم‌های سینمایی را داریم که در یکی دو روز نخست، موضوع آن‌ها پیرامون دفاع مقدس، شرایط جنگی و حوادث روز‌های اخیر است. از دهم محرم به بعد، فیلم‌ها و سریال‌های پخش شده با تغییراتی همراه خواهند بود. سریال «شب دهم» و فیلم‌های سینمایی، چون «سرهنگ ثریا» که در روز اول محرم پخش شد، «۲۳ نفر» در روز دوم، و «آسمان غرب» ویژه روز سوم، همگی با محوریت دفاع مقدس و حوادث اخیر انتخاب شده‌اند.
اما از روز سه شنبه به بعد، جای خود را به آثار با رنگ و بوی محرمی پررنگ تری می‌دهند؛ فیلم‌هایی مانند «پشت ابر‌ها شهری نیست»، «کودکان آب» و دیگر آثار مرتبط با محرم. این روند تا روز‌های سیزدهم و چهاردهم محرم ادامه دارد و پس از آن، با شیب ملایمی فضای برنامه‌ها از حالت حزن و اندوه صرف فاصله می‌گیرد.
معاون سیمای خراسان رضوی در ادامه شرح برنامه‌های مستند صدا و سیمای خراسان بیان می‌کند: از روز اول محرم ساعت ۱۶:۳۰ برنامه «بوریا» را داریم که عملا فعالیت‌های مساجد شهر در ایام محرم است. در ساعت ۱۷:۴۵ هر روز، برنامه مداحی در کنداکتور تعبیه شده است و موضوع آن پخش مداحی شب گذشته در حرم مطهر رضوی است.
مستند جدیدی درباره محرم در ساعت ۱۸:۳۰ داریم که هنوز در فهرست برنامه‌ها جای نگرفته است و، چون سفارش از بیرون هست هنوز توضیحی درباره آن ندارم. فعلا به جای آن برنامه‌ای با عنوان «روز‌های ارض اقدس» را جایگزین کردیم که در روز‌های یکشنبه، دوشنبه و سه شنبه از عزاداری‌های هیئات مشهد پخش می‌شود.
برنامه مستند «عزیزم حسین» را داریم که در ساعت ۰:۱۵ دقیقه بامداد پخش می‌شود. برنامه «استیر در سوگ» نیز که مربوط به شهرستان سبزوار است در همین روز‌ها پخش خواهد شد.
او از برنامه دیگری به نام «ایران حسینی» نیز یاد می‌کند و توضیح می‌دهد: این برنامه هر شب از ساعت ۲۱:۱۰ تا ۲۲:۱۵ به صورت زنده از سیمای خراسان رضوی پخش می‌شود و در پنج شب منتهی به تاسوعا و عاشورا، زمان آن تا ساعت ۲۲:۳۰ تمدید خواهد شد.
در این برنامه، هر شب به یکی از محلات شهر سر زده می‌شود و یکی از هیئت‌های مذهبی پوشش داده می‌شود. همچنین گفت‌و‌گو با شاعران، هنرمندان و چهره‌هایی که در زمینه محرم آثاری خلق کرده‌اند، از دیگر بخش‌های این برنامه است. در هر قسمت نیز یکی از شهدای شاخص استان با نگاهی حماسی و حسینی معرفی خواهد شد.
«تا آسمان» که پخش آن در صدا و سیمای استان از ساعت ۱۲ تا ۱۳ است و محتوای محرمی نیز دارد یاد می‌کند و در ادامه، در توضیح دیگر برنامه‌های شبکه استانی، می‌گوید: ما برنامه «مرثیه» را نیز داریم که در این برنامه به پوشش مراسم عزاداری هیئت‌ها در شهرستان‌ها می‌پردازد و قرار است این برنامه از بیرون به ما تحویل داده شود. چرا که ضبط آن به صورت روزانه و هم زمان با مراسم عزاداری در شهرستان‌ها انجام می‌شود. به همین دلیل، ممکن است در یکی دو روز ابتدایی، هنوز برنامه‌ای آماده پخش نباشد.
معاون سیما در ادامه می‌گوید: مستند‌های متعددی با محوریت آیین‌ها و سنت‌های خاص عزاداری در استان تولید شده‌اند که هر روز یکی از آن‌ها پخش خواهد شد. به عنوان نمونه، مستند «عَلَم خبری» به آیین علم خبری در نیشابور می‌پردازد که به ثبت میراث فرهنگی رسیده است. مستند «فدیشه» نیز گردهمایی بزرگ تعزیه خوانی در روستای فدیشه را روایت می‌کند. همچنین مستند «حسن حسین (ع)» به آیین سنگ زنی و عزاداری در شهر داورزن اختصاص دارد و مستند «هویت» به بررسی سنت‌ها و سبک‌های قدیمی عزاداری در استان، به ویژه در مشهد، می‌پردازد.
معاون سیما توضیح می‌دهد: در این ایام، مراسم مختلفی همچون خطبه خوانی شب شهادت، شام غریبان، چارپایه خوانی و دیگر آیین‌های عزاداری مرسوم، به صورت زنده از حرم مطهر رضوی پخش خواهد شد.
این مراسم عمدتا مربوط به شب‌های تاسوعا و عاشورا هستند. مراسم شام غریبان در شامگاه عاشورا برگزار می‌شود و خطبه خوانی نیز ویژه شب عاشورا است. از روز جمعه، که مصادف با شب تاسوعا است، تمرکز اصلی برنامه‌های ما بر پوشش زنده مراسم حرم مطهر خواهد بود، چرا که در این روز‌ها حرم بیشترین میزان برنامه و حضور عزاداران را دارد. همچنین در صبح روز‌های تاسوعا و عاشورا، مراسم عزاداری هیئات مذهبی و اقامه اذان و نماز در حرم مطهر پخش خواهد شد.
معاونت صدای خراسان رضوی نیز در بیان برنامه‌های این معاونت در صداوسیمای خراسان رضوی می‌گوید: در ماه محرم ویژه برنامه‌هایی را برای مخاطبان فرهیخته رادیو خراسان رضوی در نظر گرفته‌ایم که یکی از آن‌ها «حسینیه دل»، ویژه برنامه زنده عصرگاهی مرکز است که از ساعت ۱۷ تا ۱۸:۳۰ پخش می‌شود که گزارش‌هایی از مردم و هیئات، معرفی کتاب، معرفی پیرغلامان، نوا‌های عاشورایی، اطلاع رسانی مراسم ویژه و مباحث کارشناسی از جمله بخش‌های این برنامه است.
مجتبی طالبی با بیان این مطلب از مجموعه پنج قسمتی «آیین‌های محرم در خراسان» یاد می‌کند و درباره آن توضیح می‌دهد: برنامه «آیین‌های محرم در خراسان» یک مستند روایی است که به آیین‌های عزاداری مردم خراسان رضوی می‌پردازد.
معاون صدا همچنین از ویژه برنامه شبانگاهی در ماه محرم نام می‌برد و آن را این گونه شرح می‌دهد: «تکیه خانه» عنوان ویژه برنامه شبانگاهی در ماه محرم است که با تکیه بر هنر و هنرمندان انقلابی و آیینی، با زبان هنر به ساحت قدسی شهدای عاشورا عرض ادب کرده و به گفتمان مقاومت و فرهنگ ایثار و شهادت با زبان هنر می‌پردازد.
این برنامه ساعت ۲۳ تا ۲۴ هرشب از رادیو خراسان رضوی پخش می‌شود. برنامه دیگری که طالبی در زمره برنامه‌های مخصوص ماه محرم از آن یاد می‌کند؛ برنامه «در راه خدا» است: این برنامه که در ساعت‌های عصر روز‌های محرم پخش می‌شود شامل ۱۰ مینی فیچر است که به رویکرد نذورات مردم در هیئات مذهبی و آستان قدس رضوی می‌پردازد و وجه مردمی مراسمات عزاداری و آیین‌های مردمی را انعکاس می‌دهد.
او همچنین در ادامه معرفی برنامه‌های دیگر صدای خراسان رضوی توضیح می‌دهد: قرار است علاوه بر نمایش با موضوع شهدای استان در راستای کنگره ۱۸ هزار شهید والامقام خراسان رضوی، تعداد چهار «نمایش ویژه» با محوریت عاشورا و پیوند آن با این روزگار در ساعت ۲۰:۳۰ از رادیو خراسان رضوی تولید و پخش شود.
این مقام مسئول در صدا و سیمای استان همچنین از برنامه «عقل سرخ» به عنوان یک برنامه کوتاه رادیویی یاد می‌کند و آن را این طور شرح می‌دهد: این برنامه در ۱۰ قسمت به معرفی و خوانش کتاب «حسین، عقل سرخ» اثر استاد حسن رحیم پور ازغدی می‌پردازد که به صورت شناور در جدول پخش رادیو خراسان رضوی قرار دارد.
طالبی با این توضیح که تمام برنامه‌های اصلی در جدول پخش صدای خراسان رضوی، به رنگ محرم و عزاداری سیدالشهدا در آمده است، بیان می‌کند: این برنامه‌ها با رویکرد حماسه و مقاومت و معرفت حسینی تولید و پخش می‌شود. برنامه‌های شاخصی، چون «صبح بخیر خراسان»، «هیچ جا خونه نمی‌شه»، «پیام آفتاب»، «کرمانچی»، «دهکده»، «در کوچه باغ‌های خراسان» و «نسیم کتاب» و چند برنامه دیگر، از این دسته برنامه‌ها هستند.
او همچنین در بیان خط فکری و رویکرد اصلی معاونت سینما در سال جاری می‌افزاید: «پیوند هنر و حماسه»، «تبیین گفتمان عاشورایی انقلاب اسلامی و موضع گیری در برابر یزیدیان زمان» و «انعکاس روایت‌های عاشورایی و حماسی مردم»، سه رویکرد اصلی معاونت صدای خراسان رضوی در محرم ۱۴۰۴ هجری شمسی است.