به گزارش شهرآرانیوز، غلامرضا ظریفیان در سلسله «نشست‌های عاشورا و امروز ما» در مراسم شام غریبان، تأکید کرد: واقعه عاشورا یک تصمیم آنی و چندروزه از سوی حاکمی مستبد مانند یزید نبود، بلکه محصول تحولاتی بود که طی چند دهه شکل گرفته بود.
وی ادامه داد: یزید برای عبیدالله بن زیاد حکمی صادر کرد که اگر حسین (ع) را بکشی، شخص محترمی هستی، اما اگر نکشی، همان فرد بی‌مقدار و بی‌اصل و نسب گذشته خواهی بود.
این استاد دانشگاه با رویکردی جامعه‌شناختی در مورد واقعه عاشورا افزود: از نظر جامعه‌شناسی سیاسی، عاشورا محصول کنشگران سیاسی آن عصر بود؛ جامعه‌ای که پیش از هجرت پیامبر (ص) به مدینه، متکی به اصالت قدرت، خشونت و نظام قبیله‌ای بود. این جامعه به‌تدریج دستخوش تحول شد و پس از فتح مکه، مناسبات جدیدی بر کل جزیرة‌العرب حاکم شد که نظام پیرسالار، عمودی و از بالا به پایین را به نظامی افقی و مبتنی بر رضایت عموم مردم، اعم از مسلمان، اهل کتاب و حتی مشرکان، تبدیل کرد.
وی یادآور شد: پیامبر (ص) طی ۱۰سال حدود ۴۰ قرارداد با مردم منعقد کرد و اقدامات خود را بر اساس توافق و رضایت دوسویه تنظیم کرد، زیرا خداوند به رسول اکرم (ص) فرمود: «إِنَّمَا أَنتَ مُذَکِّرٌ لَّسْتَ عَلَیْهِم بِمُصَیْطِرٍ» (تو فقط تذکردهنده‌ای و بر آنان سیطره‌ای نداری).
ظریفیان خاطرنشان کرد: پیامبر (ص) با وجود همه ویژگی‌های آسمانی‌اش، در موقعیت حکومتی، بشری همچون دیگران بود و مردم نیز میان نقش پیامبری و نقش حکومتی او تفکیک قائل بودند. دستورات آسمانی او را می‌پذیرفتند، اما در موضع حکومت، ممکن بود دستورات او را نقد و درباره آن گفت‌و‌گو کنند و پیامبر نیز گاهی مردم را اقناع می‌کرد و گاهی نقد آنان را می‌پذیرفت.
وی افزود: نتیجه این تحول آن بود که جامعه قبیله‌ای که پیش‌تر با قبایل دیگر دشمنی داشت، با همان قبایل برادر شد و خانه و سفره‌اش را با اعضای قبیله‌ای که روزی با آنها می‌جنگید، تقسیم کرد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: البته در مدت ده‌ساله محدود حکومت پیامبر (ص)، این تحولات به‌طور کامل تثبیت نشد و پس از رحلت ایشان، جامعه در مواردی به ویژگی‌های پیش از اسلام بازگشت و نظام اجتماعی عصر جاهلیت تا حدی احیا شد.
ظریفیان تأکید کرد: پیامبر (ص) بر اساس نظر مردم و مشورت با آنان تصمیم می‌گرفت و حتی در مواردی مانند جنگ، برخلاف نظر خود و طبق رأی عمومی مردم عمل می‌کرد؛ چنان‌که در جنگ احد چنین کرد.
وی با اشاره به بخشش پیامبر (ص) در فتح مکه گفت: در آن واقعه، پیامبر بدترین دشمنان خود را که او را شکنجه کرده و عزیزانش را کشته بودند، بخشید تا دل‌ها را به دست آورد.
وی سپس به تحولات پس از وفات پیامبر (ص) پرداخت و اظهار داشت: پس از پیامبر (ص)، با آغاز فتوحات توسط خلفا، اصالت انسان که در دوره پیامبر شکل گرفته بود، مجدداً جای خود را به اصالت قدرت و ثروت داد. نتیجه این فتوحات، کسب قدرت و ثروت برای برخی افراد بود و پایگاه مردمی حکومت از میان رفت. به این ترتیب، روابط افقی دوباره به روابط سلطه‌گرانه از بالا به پایین تبدیل شد.
ظریفیان خاطرنشان کرد: در جریان فتوحات، از میان یازده لشگر، شش لشگر در اختیار بنی‌امیه بود و جامعه را تا آنجا به دوران جاهلیت بازگرداندند که امیرالمؤمنین (ع) فرمود: نمی‌توان این جامعه را اصلاح کرد.
وی با اشاره به عملکرد امیرالمؤمنین (ع) گفت: او حتی یک مسجد هم نساخت، زیرا معتقد بود وظیفه حکومت، تأمین رفاه و امنیت مردم است تا آنها با اختیار خود دیندار شوند.
این استاد دانشگاه به گفتار معروف معاویه در آغاز حکومتش اشاره کرد و گفت: معاویه بر منبر رفت و به مردم گفت که با رضایت آنها به قدرت نرسیده بلکه با شمشیر خلافت را به دست آورده است.
او افزود: امنیت و رفاه مردم در گروی اطاعت از اوست و نه برای نماز و روزه، بلکه برای حکومت با آنان جنگیده است.
وی ادامه داد: البته معاویه ۲۰ سال حکومت خود را صرفاً با شمشیر اداره نکرد؛ بلکه مدرسه، حوزه علمیه و مسجد ساخت تا استبدادش، استبدادی دینی و مشروع جلوه کند و خدایی مطابق میل خود و بنی‌امیه بسازد.
ظریفیان تصریح کرد: معاویه علما را به خدمت گرفت و در ازای پول، خانه و زنان، از آنان مشروعیت گرفت تا قدرت خود را تثبیت کند.
وی در پایان گفت: او بخش بزرگی از اموال جامعه را تصاحب کرد تا پشتوانه قدرت خود سازد و در نهایت، تمامی تحولاتی را که پیامبر (ص) در جامعه ایجاد کرده بود، خنثی نمود؛ و این‌چنین، جامعه‌ای شکل گرفت که آمادگی کشتن سیدالشهدا (ع) را پیدا کرد.
منبع: ایرنا