رعنا جاوید | شهرآرانیوز؛ برای کسب پروانه راه‌اندازی یک فروشگاه هرگونه اطلاعاتی را می‌توانید در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی پیدا کنید؛ از جمع‌آوری مدارک، آموزش مهارت لازم، ثبت درخواست در سامانه مجوزها، اطلاع از قوانین و مقررات، سنجش میزان سرمایه و حتی انتخاب محل مناسب. اگر به‌صورت حضوری هم به صنف و اتحادیه مدنظر مراجعه کنید، همین‌ها را روی بنر نوشته و به دیوار نصب کرده‌اند که باید براساس آن عمل کنید، اما هرگز درباره نحوه انتخاب نام فروشگاه یا ضرورت ایرانی بودن نامش به شما اطلاعاتی داده نمی‌شود؛ یعنی دغدغه انتخاب نام در مراحل دریافت مجوز، وجود ندارد.
شما مختار هستید هر نامی را بر سردر مغازه بنویسید و از فامیل خودتان تا اسمی که دوست دارید یا اصلا نام صنف خود را بگذارید، این درحالی است که به حکم قانون ممنوعیت به‌کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه و آیین‌نامه اجرایی آن در سال ۱۳۷۵، برای نام‌گذاری واحد‌های صنفی و تولیدات داخلی، نباید از اسامی بیگانه استفاده کرد. درحقیقت قانونی به‌منظور منع به‌کارگیری این اسامی وجود دارد، اما عمل به این قانون، جزو مراحل ضروری و اولیه کسب پروانه نیست.
نتیجه این سهل‌انگاری و بی‌توجهی، چهره‌ای است که از حجم فراوان تابلو‌هایی با نامهای بیگانه در شهر می‌بینیم. نه‌تنها نام‌ها معنای ایرانی ندارند، بلکه با زبان دیگری هم نوشته شده‌اند. در بخش اول این گزارش، شرایط دریافت پروانه کسب را بررسی کردیم و از این گفتیم که با وجود اینکه قانون منع به‌کارگیری اسامی بیگانه وجود دارد، یک جای کار می‌لنگد و ضمانت اجرایی برای آن نیست؛ در گزارش امروز به بخش دیگری از این مسئله می‌پردازیم؛ لزوم رفع ایراد‌های قانونی و فرهنگ‌سازی.
تعداد نکاتی که مسئولان برای اصلاح این قانون پیگیری کرده‌اند، معدود بوده است. یکی از آن‌ها مصوبه‌ای مربوط به شورای اسلامی شهر مشهد و به این شرح است: در تبصره ۲ مصوبات ضوابط و مقررات تبلیغات شهری که در سال ۱۳۹۴ و در جلسه علنی شورا مطرح شد و به تصویب رسید، آمده است: «هرگونه استفاده از حروف غیرفارسی و اسامی غیرملی در همه تابلوها، عوارض واحد مربوطه را دوبرابر خواهد کرد، همچنین تابلو‌های تبلیغات برند‌های خارجی، باید عوارض پنج برابر پرداخت کنند».
حالا سؤال این است که برای بهبود این وضعیت، چه راهکار‌هایی وجود دارد؟ علی اصغر نخعی راد، نماینده مردم مشهد وکلات در مجلس شورای اسلامی، که عضو چهارمین دوره شورای اسلامی شهر مشهد هم بوده است، با یادآوری این مصوبه توضیح می‌دهد: در آن سال رهبر معظم انقلاب درباره حذف اسامی بیگانه از سردر مغازه‌ها سخن گفته بودند و ما هم در شورای اسلامی شهر آن موارد را مصوب و شهرداری را مکلف کردیم آن تابلوها را جمع کند. درحال حاضر نیز درباره اصلاح قانون و ایجاد الزام برای شهروندان، سه راه پیگیری وجود دارد.
او تأکید می‌کند: اول اینکه شهرداری‌ها درخواست را به شورای عالی استان‌ها ببرند و آن را در قالب لایحه به مجلس بفرستند. راه حل دوم، این است که نمایندگان مجلس، آن را در قالب یک طرح بیان کنند و درنهایت اینکه دولت، موضوع را در قالب لایحه به مجلس ارسال کند.
این نماینده مجلس یادآوری می‌کند: به نظر می‌رسد با شرایط موجود که همه شهر را اسامی بیگانه پر کرده است، بهتر است شهرداری‌ها از جنبه آلودگی بصری و لزوم زیبایی شهری، وارد شوند و از طریق شورای عالی استان‌ها مسئله را تا رسیدن به نتیجه پیگیری کنند.
نخعی راد این نکته را هم می‌گوید که برای اصلاح قانونی این موضوع، چند مسیر وجود دارد، اما باید ببینیم کدام گروه انگیزه بیشتری دارند. باید قانون را به شکلی اصلاح کرد که صاحب کسب از ابتدا نتواند نام بیگانه را روی سردر بگذارد، نه اینکه بعد با جریمه و تهدید او را وادار به تغییر کنیم.
او ادامه می‌دهد: به دلیل وجود موانعی در مسیر اجرای درست قانون و پاسداشت زبان فارسی، اصلاح اشکالات قانونی در مجلس، کار طولانی و پیچیده‌ای به نظر می‌رسد، اما اگر فرایند آن به زودی آغاز نشود، ممکن است نیاز به یک حرکت قهری و ضربتی ناگهانی برای جمع آوری تابلوی مغازه‌ها داشته باشیم؛ زیرا مشهد اکنون بیش از آنکه نمایانگر پیشینه زبانی خود از فردوسی بزرگ باشد، نمایشگر زبان‌های دیگر است. راه حلِ برطرف شدن این مشکل، شاید ابتدا اصلاح قانون و دیگری، فرهنگ سازی درباره اهمیت زبان فارسی و نمایش ویژگی‌های آن باشد.
اینکه چرا استفاده از اسامی بیگانه بر سردر اصناف زیاد شده است و چه راه حلی برای رفع آن وجود دارد، از محمد حسین زاده به عنوان یک کارشناس فرهنگی جویا شدیم. او که پیش‌تر مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی هم بوده است، می‌گوید: متأسفانه بعد از ورود جریان روشن فکری از دوره قاجار و پهلوی به بعد، جریانات غربگرا و غرب زده با استفاده از کلمات خارجی، به خصوص فرانسوی و لاتین، نوعی تفاخر را به زبان وارد کردند و حقارت دربرابر کشور و ادبیات خودشان داشتند.
بعد از انقلاب اسلامی، توجه به زبان فارسی بیشتر شد، اما درعین حال هجمه رسانه‌ای و تهاجم فرهنگی به کشور افزایش یافت. حالا رسانه‌های بیگانه چندبرابر شده‌اند و شبکه‌های اجتماعی تأثیرگذار هستند. همه این‌ها سبب شده است بعضی اصناف ما و کسبه برای فعالیت خودشان، نامی بیگانه را انتخاب کنند با این انگیزه که فروش بیشتر یا مخاطب خاصی داشته باشند. این خطر جدی است که در شهر فردوسی، احیاگر زبان فارسی، با این حجم از زبان بیگانه مواجه باشیم.
به عقیده او مسئله بعدی قانون است؛ او صحبتش را این طور ادامه می‌دهد: مشکلی که در مشهد بسیار زیاد دیده می‌شود و تقریبا کاری هم در این زمینه نتوانسته‌اند انجام بدهند، نام گذاری ساختمان هاست. در برخی مناطق شهر همچون الهیه به وفور می‌بینید که نه تنها نام بلکه نوشتار نام آن ساختمان هم به صورت لاتین انجام شده است.
این‌ها چند دلیل دارد؛ یکی وجهه فرهنگی است که برخی تصور می‌کنند اگر نام را به صورت فارسی بنویسند، جلب توجه نمی‌کند، این درحالی است که اگر حس وطن پرستی دارند، باید فارسی بنویسند. اشکال قانونی اش این است که می‌گویند نام مغازه و ساختمان باید فارسی باشد، اما روند اجرای آن، کهنه و غیرکارآمد و نامتناسب با نیاز روز است.
این کارشناس فرهنگی یادآوری می‌کند: ایراد این است که برای مثال، فرد ابتدا رستوران خود را افتتاح و تابلو را نصب می‌کند و بعد قانون با اسم روی سردر برخورد می‌کند، آن وقت مالک رستوران مدعی می‌شود که ۲۰۰ میلیون تومان خسارت دیده است.
چطور راه اندازی یک رستوران بدون مجوز بهداشت، ممکن نیست؟ پس باید کسب مجوز نام صنف هم منوط به انتخاب نام ایرانی باشد. در حوزه ساخت وساز هم همین است؛ اگر مالک، یک طبقه اضافه احداث کند، خیلی زود پلمب می‌شود، اما درباره تعصب و تعهد به زبان فارسی، چنین چیزی را شاهد نیستیم. هم قانون و هم روند صدور مجوز باید طوری باشد که بازدارندگی ایجاد کند.
حسین زاده در ادامه می‌گوید: خراسان مهد تشکل هاست ولی در برخی حوزه‌ها یا تشکل نداریم یا خیلی کم است. درکنار فعالان فرهنگی و علاقه‌مندان به زبان فارسی باید توجه تشکل‌هایی را هم که پاسدار زبان فارسی هستند، جلب کنیم. این تشکل‌ها باید برای حفظ زبان دورهم جمع شوند و فعالیت کنند.
باید گروه‌های مردمی داشته باشیم که به رستوران، فروشگاه و ساختمان مسکونی، مراجعه و درباره علت نام گذاری با ادبیات اقناعی صحبت کنند، حتی می‌توان پویش راه اندازی کرد که مثلا به فلان رستوران نرویم تا وقتی که نام فارسی انتخاب کند.
او بر این نکته هم تأکید می‌کند که زمانی با استادان ادبیات دانشگاه فردوسی صحبت کردیم و گفتند حاضریم به کسی که به دنبال نام فارسی می‌گردد، کمک کنیم؛ کما اینکه برای یافتن نام لاتین هم مدتی جست‌و‌جو می‌کنند و در یک شب به دست نیامده است.
او می‌گوید: در این زمینه دو سامانه جدا داریم که باید در طول هم باشند، نه در عرض هم. بگوییم تا فردی تأییدیه اسم را نیاورده است، نباید مجوز بگیرد و اگر با وجود مجوز نام دیگری را بالا برد، جای مماشات ندارد و دستگاه متولی باید تابلو را پایین بیاورد. هرگونه ملاحظه در این زمینه مشکلات بعدی را ایجاد می‌کند. بر همین اساس، باید گفتمان سازی کرده، مطالبه فرهنگی ایجاد کنیم.