یکه‌تازی کتاب‌های ترجمه، دیواری برابر نویسندگان کودک و نوجوان
شاعر کتاب «آسمان مگر تمام می‌شود» می‌گوید: ما باید به نویسندگان داخلی فرصت دیده شدن بدهیم و آثار آنها را به مخاطبان عرضه کنیم تا مورد استقبال قرار بگیرند.
به گزارش شهرآرانیوز، ادبیات کودک و نوجوان فقط برای سرگرمی بچه‌ها نیست؛ پایه‌ای‌ست برای شکل‌گیری شخصیت، تخیل و نگاه آنها به زندگی. در دنیای امروز که بچه‌ها با حجم زیادی از محتوا روبه‌رو هستند، اینکه چه کتابی بخوانند، چه قصه‌ای در ذهنشان نقش ببندد و چه شخصیتی برایشان الگو شود، اهمیت زیادی دارد. با این حال، در بازار کتاب ایران، آثار تألیفی مخصوص کودک و نوجوان، روز‌به‌روز کم‌فروغ‌تر می‌شود و جای خود را به کتاب‌های ترجمه‌شده می‌دهد. این موضوع دلایل مختلفی دارد: از وضعیت اقتصادی نشر گرفته تا زمان‌بر بودن روند چاپ و مشکلات بازاریابی کتاب‌های داخلی. نویسندگان ایرانی زیادی هستند که با قلمی قوی و نگاهی دقیق به دنیای کودکان می‌نویسند، اما کتاب‌هایشان نه‌تنها دیده نمی‌شود، بلکه در قفسه کتاب‌فروشی‌ها هم جای زیادی ندارد. در عوض، کتاب‌های ترجمه‌شده با طراحی زیبا و موضوعات متنوع، توجه بیشتر بچه‌ها و خانواده‌ها را جلب می‌کند. از سوی دیگر، معرفی آثار خوب ایرانی به دیگر کشورها هم با چالش‌های زیادی همراه است؛ ارتباط ضعیف میان ناشران داخلی و خارجی، نبود ترجمه تخصصی و نداشتن برنامه منظم برای حضور در بازار‌های جهانی، باعث شده کتاب‌های ارزشمند ایرانی کمتر شناخته شوند.با توجه به این شرایط و برای بررسی دقیق‌تر وضعیت فعلی ادبیات کودک و نوجوان ایران، گفت‌وگویی داشتیم با منیره هاشمی، شاعر و نویسنده این حوزه، که در ادامه می‌خوانید.
منیره هاشمی، درباره وضعیت تولید آثار داستانی در این حوزه توضیح می‌دهد: به دلیل مشکلات نشر، تولید آثار داستانی به ویژه در ادبیات کودک و نوجوان با کاهش چشمگیری مواجه شده است. در حال حاضر، کتاب‌های ترجمه که از نظر موضوع و کیفیت کتاب‌سازی جذاب‌تر هستند، سهم بیشتری در بازار دارند و بیشتر دیده می‌شوند، در حالی که آثار تألیفی و چاپ نویسندگان ایرانی کمتر عرضه می‌شود.
او اضافه می‌کند: این موضوع ناشی از مشکلات اقتصادی و روند کند نشر است؛ به گونه‌ای که ممکن است قراردادی با یک نویسنده بسته شود و چند سال طول بکشد تا اثر به چاپ برسد. اگر بخواهیم جریان جهانی را مدنظر قرار دهیم، باید بپذیریم که در این زمینه عقب هستیم و نیازمند تسریع در روند نشر و تقویت بخش تألیف خود هستیم. ما نویسندگان بسیار توانمندی داریم که می‌توانند در دل کودکان و نوجوانان جایگاه ویژه‌ای پیدا کنند و کتاب‌هایشان باید در قفسه کتابخانه هر کودک ایرانی دیده شود.
شاعر کتاب «آسمان مگر تمام می‌شود» با اشاره به نقش ناشران تصریح می‌کند: ناشران بزرگ که در میان مخاطبان کودک و نوجوان شناخته شده‌اند، نباید تنها به آثار ترجمه اقبال داشته باشند. در نمایشگاه کتاب امسال، استقبال کودکان از غرفه ناشرانی که آثار ترجمه عرضه می‌کردند، به مراتب بیشتر از ناشرانی بود که آثار تألیفی ارائه می‌دادند. این مسئله نگران‌کننده است، زیرا ما باید به نویسندگان داخلی فرصت دیده شدن بدهیم و آثار آنها را به مخاطبان عرضه کنیم تا مورد استقبال قرار بگیرند.
هاشمی درباره ضرورت توجه به موضوعات نوین در ادبیات کودک و نوجوان توضیح می‌دهد: ما با توجه به فرهنگ چند هزار ساله، ادبیات غنی، فولکلور، افسانه‌ها و نقل‌های سینه‌به‌سینه‌ای که به ما رسیده است، موضوعات متنوع و ارزشمندی برای نوشتن داریم. این ادبیات غنی می‌تواند بستری مناسب برای خلق آثار با خلاقیت و موضوعات نوین باشد. با این حال، به نظر من در ادبیات امروز کودک و نوجوان، آثار خارجی در پرداختن به موضوعات جدید نسبت به ما جلوتر هستند. این نکته می‌تواند تلنگری برای ما باشد تا بیشتر به موضوعات روز و خلاقانه بپردازیم. گاهی احساس می‌شود برخی کتاب‌هایی که چاپ می‌شوند، موضوعات تکراری دارند و این نکته‌ای است که باید به آن توجه کرد.
او با اشاره به تعامل نویسندگان و ناشران بیان می‌کند: اتفاق خوب این است که بین ناشران و نویسندگان تعامل و همفکری شکل گرفته است؛ مثلاً در کانون پرورش فکری، نویسندگان و شاعران دور هم جمع می‌شوند و با بررسی مسائل روز، موضوعات جدیدی استخراج می‌کنند. نمونه‌ای از این موضوعات، مسائل کودکان تک‌والد است که زمانی تابو محسوب می‌شد، اما امروز واقعیتی است که کودکان با آن درگیرند و باید به آن پرداخته شود.
شاعر کتاب «خانه ایستاده است» ادامه می‌دهد: در این جلسات با حضور اساتید، موضوعاتی مانند جنگ، تاب‌آوری و سوگ عزیزان مورد بررسی قرار می‌گیرد و تلاش می‌شود کتاب‌هایی برای کودکان چاپ شود که به این مسائل بپردازد. این حرکت بسیار مبارک است و در سطح جهانی نیز چنین رویکردی رایج شده است.
هاشمی تاکید می‌کند: امروزه کودکان به شکل گذشته نیستند که موضوعات مهم را از آنها مخفی کنیم؛ بلکه باید آگاه باشند و از مسائل روز مطلع شوند. به عنوان مثال، در وقایع اخیر متوجه شدیم چقدر ضرورت پرداختن به این موضوعات در ادبیات کودک و نوجوان احساس می‌شود. کودکان باید آماده باشند که در شرایط بحران تاب‌آوری و حل مسئله داشته باشند. در این زمینه، جای داستان‌ها و شعر‌های خوب بسیار خالی است و باید هرچه زودتر برای این روز‌ها و این نیاز‌ها دست به کار شویم.
او درباره ضعف در معرفی و اطلاع‌رسانی آثار خوب کودک و نوجوان توضیح می‌دهد: ما کتاب‌های خوب کم نداریم؛ نویسندگان و شاعران توانمندی در حوزه کودک و نوجوان داریم که آثار ارزشمندی خلق کرده‌اند، اما این کتاب‌ها به‌درستی معرفی نمی‌شوند. مردم و بچه‌ها از چاپ بسیاری از این آثار بی‌اطلاع‌اند، در حالی که بهترین مکان برای معرفی این کتاب‌ها، مدارس است.
مدارس می‌توانند تریبونی مؤثر برای آشنایی کودکان با جدیدترین کتاب‌های خوب این حوزه باشند؛ کتاب‌هایی که باید به‌روز، به گوش بچه‌ها برسند و وارد سبد فرهنگی خانواده‌ها شوند. برگزاری نمایشگاه‌های کوچک و به‌روز کتاب در مدارس نیز می‌تواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد.
شاعر و داستان‌نویس حوزه ادبیات کودک و نوجوان، درباره ضرورت معرفی بین‌المللی آثار تألیفی توضیح می‌دهد: اگر بخواهیم آثار نویسندگان در عرصه بین‌المللی معرفی کنیم، نخست باید این کتاب‌ها در کشور خودمان به تیراژ بالا رسیده و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته باشند. این میزان از توجه و معرفی داخلی، پیش‌نیاز مهمی برای معرفی جهانی نویسندگان ماست.
هاشمی اضافه می‌کند: ما باید شیوه‌های معرفی و اطلاع‌رسانی آثار کودک و نوجوان را تقویت کنیم. متأسفانه بازاریابی نشر، چه در داخل کشور و چه در سطح بین‌المللی، همچنان با الگو‌های قدیمی انجام می‌شود. ارتباط ناشران ما با ناشران سایر کشورها، به‌ویژه در منطقه، ضعیف است و همین موجب شده آثار خوب نویسندگان ایرانی کمتر به زبان‌های دیگر ترجمه یا در بازار‌های جهانی عرضه شوند.
او با اشاره به ارتباط فرهنگی میان ناشران تاکید می‌کند: این ارتباط فرهنگی میان ناشران ایرانی و کشور‌های دیگر، به‌ویژه کشور‌های همسایه، باید تقویت شود. حداقل انتظار این است که کتاب‌های کودک و نوجوان ایرانی در این کشورها معرفی و منتشر شوند. از این مسیر، نویسندگان ما می‌توانند هم به حق تألیف خود دست یابند و هم آثارشان بهتر دیده شود و در سطح جهانی فرصت عرضه پیدا کنند.
شاعر و داستان‌نویس حوزه ادبیات کودک و نوجوان، درباره اهمیت ترجمه در معرفی جهانی ادبیات کودک ایران می‌گوید: در کانون پرورش فکری دیدم که آثار تولیدشده به زبان‌های مختلفی مانند روسی، انگلیسی و عربی ترجمه می‌شوند. این میزان از ارتباط میان ناشران مادر در ایران با ناشران کشور‌های دیگر می‌تواند الگویی برای سایر ناشران کشور باشد. ناشران ما باید به این سمت بروند تا ادبیات کودک و نوجوان ایران در جهان جایگاه خود را پیدا کند.
هاشمی تصریح می‌کند: ترجمه نیز نقش بسیار مهمی دارد. به‌ویژه در زمینه شعر، اهمیت ترجمه دوچندان می‌شود. چون بار زیبایی‌شناسی شعر کودک و خردسال در زبان فارسی بر دوش وزن، قافیه و آهنگین بودن کلام است، انتقال این ویژگی‌ها در ترجمه کار دشواری است و اگر ترجمه خوب و قوی نباشد، از زیبایی کلام کاسته می‌شود. بنابراین، ترجمه تخصصی و هنرمندانه می‌تواند به معرفی شایسته شعر کودک ایرانی در جهان کمک کند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
