جایگاه و نقش همدلی در پیشبرد اهداف جامعه اسلامی | وقتی دل‌ها یکی شدند

به گزارش شهرآرانیوز؛ جنگ تحمیلی دوازده‌روزه اسرائیل با حمایت آمریکا علیه کشورمان درکنار همه شهادت‌ها، جنایت‌ها و تلخکامی‌هایی که کتاب تاریخ مظلومیت ایران ثبت کرد، فرصت‌هایی هم داشت و تصویری دیگر از ایران و ایرانی را در ذهن خاک‌گرفته جهان نشاند؛ تصویر ایران همدل که نه شبیه لبنان بود، نه شبیه سوریه و غزه و نه حتی شبیه قبل از جنگ خودش؛ ایرانی که در سایه فرهنگ والای ملی‌دینی نشان داد که همدلی در بحران‌ها چه اعجاز‌هایی را رقم می‌زند. در این نوشتار، همدلی و برکات آن در آموزه‌های دینی را مرور کرده‌ایم.

شاه‌کلید حفظ پیوند‌های اجتماعی

همدلی، به‌عنوان یکی از بنیادی‌ترین ویژگی‌های انسانی، نقشی کلیدی در ایجاد و حفظ پیوند‌های اجتماعی دارد. این مفهوم، فراتر از احساس ترحم یا شفقت نسبت‌به دیگران و مستلزم توانایی درک و تجربه احساسات، افکار و شرایط دیگران است. درواقع، همدلی نوعی مشارکت عاطفی و شناختی با دیگری است که ما را قادر می‌سازد درد یا شادی دیگران را بفهمیم و به آن واکنش مناسب نشان دهیم.

شرط مسلمانی

اسلام تأکید فراوانی بر همدلی و یاری رساندن به دیگران دارد و این روحیه و رفتار را به قدری مهم می‌داند که بی‌تفاوتی دربرابر امور دیگر مسلمانان را موجب خروج از اسلام برشمرده است. از پیامبر (ص) نقل است که فرمودند: «هرکه صبح کند و اهتمامی به امور مسلمانان نداشته باشد، مسلمان نیست.» (الکافی، ج ۲، ص ۱۶۳). این حدیث نبوی، مسیر مسلمانی را به ما یاد می‌دهد تا بدانیم که صرف نماز و روزه، مهر تأیید بر اسلام و ایمان ما نمی‌زند.

شرط اصلی ظهور امام عصر (ع)

این همدلی با دیگران و تلاش برای انسجام و اتحاد به قدری مهم است که امام زمان (عج) از آن به‌عنوان عامل مهم زمینه‌ساز ظهور یاد می‌کنند و در نامه به شیخ مفید (ره) می‌فرمایند: «اگر پیروان ما -که خدای، آنان را در فرمانبرداری خویش توفیق ارزانی بدارد- به‌راستی در راه وفای به عهد و پیمانی که بر دوش دارند، همدل و یک‌صدا بودند، هرگز خجستگی دیدار ما با آنان به تأخیر نمی‎افتاد و سعادت دیدار ما، دیداری براساس عرفان و اخلاص از آنان نسبت به ما، زودتر روزی آنان می‎شد».

عدالت کافی نیست، همدلی لازم است

قرآن نیز درباره همدلی توصیه بسیار دارد و آن را یک‏ نعمت بسیار بزرگ بر پیغمبر اکرم (ص) معرفی می‏‌کند. در منطق قرآن، تحقق عدالت، به همدلی و انسجام اجتماعی و گذشت و ایثار نیاز دارد؛ چنان‌که در آیه ۹۰ سوره مبارک نحل می‌فرماید: «إن ا... یأمر بالعدل و الإحسان و إیتاء ذی القربی». این آیه نشان می‌دهد که عدالت با همه قدرت و شکوه و تأثیر عمیقش، در مواقع بحرانى و استثنایى به‌تنهایى کارساز نیست، لذا قرآن بلافاصله دستور به احسان را پشت‌سر آن می‌آورد که در سایه روحیه همدلی محقق می‌شود.

بهترین عمل نیک

بنابر آموزه‌های دینی و روایی ما، مواسات، همدلی و همراهی با دیگران، در فطرت آدمی جای دارد و از بهترین جلوه‎‌های اعمال نیک به شمار می‌رود؛ چنان‌که پیامبر اکرم (ص) خطاب به امام‌علی (ع) می‌فرمایند: «برترین و سرور اعمال، عبارتند از حق دادن به مردم از طرف خودت (رعایت انصاف) و همدردى با برادر دینى‌ات در راه خدا و ذکر خدای عزوجل در هرحال» (الکافی، ج ۲، ص ۱۴۵). امام‌علی (ع) نیز مواسات و همدلی را بهترین اعمال نیک معرفی کرده، می‌فرمایند: «بهترین احسان، همدردی و همیاری با برادران است» (مستدرک‌الوسائل و مستنبط‌المسائل، ج‌۷، ص ۲۱۰).

درد دیگران، مؤمن را بی‌قرار می‌کند

در روایتی از امام‌صادق (ع) نقل است که فرمودند: «به خدا سوگند هرگز یک انسان مؤمن، راستین شمرده نمی‌شود؛ مگر آنکه او و برادرش مانند یک پیکر باشند که اگر رگی صدمه ببیند، بقیه رگ‌ها نیز به درد می‌آید» (بحارالانوار، ج‌۷۴، ص ۲۷۴).

اگر درد دیگران در کسی پیدا شد، از گرسنگی دیگران خوابش نمی‌برد، بلکه گرسنگی برای خودش از گرسنگی دیگران آسان‌تر است. اگر خاری در پای دیگران فرورود، مثل این است که در پای او فرو رفته است؛ درست مانند مادری که هرگونه رنج و سختی را به جان می‌خرد، اما نمی‌تواند لحظه‌ای ناراحتی فرزند را تحمل کند.

مؤمنان در نیکویی یک پیکرند

خداوند در آیاتی ازجمله آیه۲ سوره مائده، بر تعاون و همکاری به‌ویژه در حوزه نیکی و تقوا تأکید می‌کند. اصولا کسانی که هم‌دل هستند، بر آن‌اند که در یک چارچوب همکاری، اهداف مشترک را برآورده سازند و موفقیت جمعی را برای هم رقم بزنند. روایات نیز جامعه انسانی را به یک پیکره تشبیه کرده‌اند که در سایه همدلی و همراهی باهم به اهداف عالیه می‌رسند.

امام‌باقر (ع) فرمودند: «مؤمنان در نکویی و مهربانی به همدیگر، همانند یک پیکرند که وقتی یک عضوی به درد آید، همه پیکر و تمام اعضا گرفتار تب و بی‌خوابی می‌شود» (بحارالانوار، ج‌۷۴، ص ۲۷۴).