امام باقر(ع) چگونه پیام کربلا را از میدان نبرد به میدان علم منتقل کردند؟

حجت‌الاسلام‌والمسلمین ابوالفضل عادلی‌نیا در گفت‌وگو با شهرآرانیوز، با بیان اینکه واقعه عاشورا نه‌تنها یک خیزش تاریخی و عاطفی بود، بلکه سرآغاز نهضتی علمی در تاریخ اسلام به شمار می‌آید، افزود: این نهضت علمی با تلاش‌های امام محمدباقر(ع) به اوج رسید و توانست پیام کربلا را در قالب معرفت و اندیشه زنده نگه دارد.

وی اظهار کرد: امام محمدباقر(ع) در حالی که در سنین کودکی شاهد فاجعه عاشورا بودند، دریافتند که صرفاً شور و احساس برای ماندگاری این پیام کافی نیست؛ بلکه جامعه اسلامی برای بقا و بالندگی به شعور دینی و تعمیق آگاهی نیاز دارد. بر همین اساس، ایشان تمام توان خود را بر بازسازی بنیان‌های معرفتی امت، تربیت شاگردان برجسته و تدوین مبانی معارف اسلامی متمرکز ساختند.

وی با اشاره به شرایط سیاسی و اجتماعی پس از کربلا افزود: پس از شهادت امام حسین(ع)، فضای خفقان‌آلود حکومت اموی به‌گونه‌ای بود که هر حرکت اعتراضی به‌شدت سرکوب می‌شد؛ اما ضعف تدریجی امویان و انتقال تدریجی قدرت به عباسیان فرصتی برای امام باقر(ع) فراهم آورد تا حلقه‌های علمی و مجالس گفت‌و‌گو تشکیل دهند. این مجالس، در حقیقت تداوم پیام عاشورا بودند؛ اما نه با شمشیر، بلکه با قلم، علم و منطق.

عادلی‌نیا خاطرنشان کرد: امام باقر(ع) سه محور اصلی را در نهضت علمی خود دنبال کردند؛ نخست، تبیین دقیق معارف قرآن و سنت و بازشناسی احکام و معارف اصیل اسلامی از تحریف‌ها؛ دوم، پاسخ‌گویی به شبهات دینی و برگزاری مناظره‌های علمی با اندیشمندان مکاتب و ادیان دیگر و سوم، پرورش شاگردانی ماندگار، چون زراره بن اعین، محمد بن مسلم، جابر جعفی و ابوبصیر که توانستند این مکتب را در عرصه علمی استمرار بخشند و حاملان واقعی پیام کربلا باشند.

وی افزود: بی‌تردید اگر تلاش‌های بنیادین امام باقر(ع) نبود، نهضت علمی امام صادق(ع) با آن وسعت و ژرفا شکل نمی‌گرفت. بسیاری از مبانی فقه، حدیث، تفسیر و اخلاق اسلامی امروز، ریشه در مدرسه علمی امام باقر(ع) دارد و آثار ایشان همچنان پشتوانه اصلی دانش اسلامی محسوب می‌شود.

این کارشناس دینی در پایان تأکید کرد: پیام امام باقر(ع) برای عصر حاضر روشن است؛ عاشورا یک واقعه محدود در تاریخ نبود، بلکه جریانی مستمر و پایدار است. همان‌گونه که ایشان با قلم، اندیشه و تربیت علمی پیام کربلا را زنده نگه داشتند، امروز نیز برعهده ماست که با تولید معرفت، کار فرهنگی عمیق و گسترش آگاهی دینی، این پیام را در متن زندگی اجتماعی و فرهنگی جامعه جاری و زنده نگه داریم.