۷۴ درصد اراضی کشاورزی خراسان رضوی همچنان آبیاری پرمصرف دارند | اصلاح الگوی کشت؛ نوشدارو بعد از مرگ سهراب

به گزارش شهرآرانیوز؛ غیرممکن است در روز‌های اخیر درباره بحران کم‌آبی نشنیده باشید. تقریبا همه رسانه‌ها بر این موضوع متمرکز هستند و آمار‌ها نیز به شکل حیرت‌آوری این موضوع را تأیید می‌کنند که دیگر از مرحله «کم‌آبی» عبور کرده‌ایم و «بی‌آبی»، توصیف دقیق‌تری برای وضعیت امروزمان است. حالا نکته مهم این است که بدانید همه توصیه‌هایی که برای صرفه‌جویی می‌شنوید، درحالی است که فقط ۱۴ درصد از منابع آبی توسط من و شما در شهر‌ها و بخش خانگی مصرف می‌شود و این بخش کشاورزی است که مصرف بیش از ۸۱ درصد از منابع آبی استان را دراختیار دارد. 

اینجاست که سر‌ها به‌سمت بخش کشاورزی می‌چرخد تا راهکار‌های نوین آبیاری بتواند منجی همه ما در این شرایط پربلا باشد. سؤالات مهمی در این باره مطرح است؛ چه میزان از اراضی استان، امروزه در پوشش روش‌های نوین آبیاری قرار دارند؟ اگر راه‌حل بحران آب این‌قدر مشخص و دردسترس است، پس چرا تا الان کاری برای آن انجام نشده است؟ چرا گسترش آبیاری‌های نوین به‌عنوان یک راهبرد از ۱۰ سال قبل در دستورکار جدی قرار نگرفت که اساسا امروز این چالش کمبود آب پیش نیاید؟

سالیانه یک متر؛ افت سطح آب‌های زیرزمینی استان

حیرت‌انگیز است اگر بدانید سالیانه ۳ هزارو ۸۰۸ میلیون مترمکعب آب در بخش کشاورزی استان مصرف می‌شود و با درنظر گرفتن ۷۵/۴۷ مترمکعب مصرف معقول آب توسط هر ایرانی (روزانه ۱۳۰ لیتر)، اگر کشاورزی خراسان‌رضوی فقط یک سال تعطیل شود، مشکل بی‌آبی برای ۸۰ میلیون ایرانی در مدت یک سال حل خواهد شد! البته همه‌چیز هم به همین سادگی نیست و در شرایطی که استان ما در بسیاری از محصولات کشاورزی جزو رتبه‌های اول تا سوم برترین تولیدکنندگان کمی و کیفی کشور محسوب می‌شود، این راه‌حل‌های حساب‌نشده می‌تواند به قیمت بحران تازه‌ای در بخش امنیت غذایی تمام شود.

مجید جعفری، رئیس سازمان جهادکشاورزی خراسان‌رضوی، در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز بیان می‌کند: درحال‌حاضر، وسعت اراضی کشاورزی استان به حدود ۷۶۰ هزار هکتار می‌رسد که تقریبا ۲۰۰ هزار هکتار از این میزان تحت پوشش روش‌های نوین آبیاری قرار دارد. حالا درست است که با وجود تلاش‌های فراوان، هنوز الگوی آبیاری در ۷۴ درصد از اراضی کشاورزی استان اصلاح نشده است، اما روند اصلاح الگوی آبیاری در سال‌های اخیر بسیار چشمگیر بوده و مثلا در بیست ماه گذشته، افزون‌بر ۴ هزار هکتار از این اراضی تحت پوشش شبکه نوین آبیاری قرار گرفته است.

البته با این حال، همچنان مشکلات بی‌شماری در این مسیر وجود دارد و این روند در وضعیتی که می‌توانست خیلی سریع‌تر باشد، باعث شده است افت سالیانه سطح آب‌های زیرزمینی استان به حدود یک متر برسد.

به‌گفته وی، وضع کشاورزی استان امروزه به‌سمتی رفته است که چه آب باشد و چه نباشد، کشاورز گرفتار بحران است، به‌طوری‌که اگر آب نباشد، گیاهان دچار تنش آبی می‌شوند و کشت خسارت می‌بیند. اگر هم آب باشد، قطعی منظم و نامنظم برق است که تنش آبی را به گیاه تحمیل می‌کند و حتی در حوزه دام و طیور هم باعث تلف شدن حیوانات می‌شود.

همه گزینه‌ها روی میز است

تابه‌حال مسجل است هر مشکلی در حوزه آب وجود دارد، می‌توان با رسیدگی به بخش کشاورزی آن را برطرف کرد. گزافه نیست اگر بگوییم بخش کشاورزی می‌تواند گره‌گشای کام تشنه ایران عزیز در شرایط کنونی باشد، اما سؤال مهم این است که با وجود انبوه اندیشکده‌های دانشگاهی، پژوهشکده‌های سازمانی و محققانی از بدنه دانشجویان و استادان دانشگاه، چرا در گذشته پیش‌نمای دقیقی از بحران امروز ترسیم نشد؟ اگر هم ترسیم شده، چرا تلاشی برای جلوگیری از وقوع آن نشده است؟

رئیس سازمان جهادکشاورزی خراسان‌رضوی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: اجازه بدهید خیلی ساده، اصل طرح‌های اصلاح الگوی کشت را توضیح بدهم؛ به‌طورکلی، اصلاح الگوی کشت دو شیوه دارد؛ یکی افقی که با افزایش سطح زیرکشت انجام می‌شود و دیگری عمودی که بر افزایش بهره‌وری متمرکز است.

در این شرایط، نکته ما این است که در سال‌های اخیر، اصلاح الگوی کشت در خراسان‌رضوی فقط متمرکز بر شیوه افقی بوده است، درحالی‌که کمبود منابع آبی، حذف آب مازاد رودخانه‌های مرزی و کاهش مستمر ذخایر سد‌ها باعث شده است افزایش سطح در عمل، غیرممکن باشد و اینجاست که چاره‌ای جز ارتقای بهره‌وری نداریم.