نگاهی تحلیلی به ورود نخستین محموله ریلی از چین به سرخس | خراسان رضوی دروازه‌ای برای اقتصاد ایران

به گزارش شهرآرانیوز؛ نخستین محموله ترانزیتی تمام ریلی ایران خودرو از دالیان چین پس از فقط پانزده روز به سرخس رسید، خبری که در ظاهر می‌تواند صرفا ورود چند کانتینر قطعات صنعتی تلقی شود، اما در واقع، این اتفاق یک نشانه است؛ نشانه‌ای از اینکه خراسان رضوی می‌تواند از  حاشیه نقشه اقتصاد ملی بیرون بیاید و  در  متن معادلات ترانزیتی منطقه جای گیرد.   

سال هاست که سیاست گذاران از موقعیت ژئو اکونومیک ایران و «شاهراه شرق به غرب» سخن می‌گویند، اما حالا عملیاتی شدن این مسیر ریلی، معنای تازه‌ای به این شعار قدیمی داده است. این خبر در واقع لایه‌های عمیق تری از تحولات لجستیکی، تجاری و حتی ژئوپلیتیکی را در خود نهفته دارد. 

اهمیت این رویداد، تنها در ورود یک قطار باری خلاصه نمی‌شود، بلکه در تغییر نقشه‌های حمل ونقلی و کاهش وابستگی ایران به مسیر‌های سنتی، به ویژه حمل دریایی از مسیر بنادر جنوبی، معنا پیدا می‌کند.  این محموله که شامل قطعات موردنیاز برای خطوط تولید ایران خودرو است، از مسیر ریلی چین آسیای میانه عبور کرده و از طریق مرز سرخس وارد کشور شده است. انتخاب این مسیر، نشانه‌ای از فعال‌تر شدن کریدور ریلی شرق به غرب و همچنین احیای ظرفیت‌های ترانزیتی ایران در پی تحولات جدید منطقه‌ای است.

تغییر مسیر از دریا به ریل

مسیر سنتی واردات ایران از چین، بندرعباس و گاه چابهار بوده است. حمل دریایی کالا از شرق آسیا بنا بر محل بارگیری، نوع کالا و... بین ۳۰ تا ۴۵ روز زمان می‌برد و علاوه بر هزینه‌های دموراژ و انبارداری، ریسک‌های زیادی از جمله شرایط آب وهوایی و مشکلات ناشی از تحریم‌ها را به همراه دارد.  حالا خط ریلی چین – قزاقستان – ازبکستان – ایران دروازه‌ای تازه در تجارت گشوده است.

حداقل پانزده روز صرفه جویی در زمان و کاهش محسوس هزینه‌ها برای صنعتی مانند خودروسازی، تنها یک امتیاز نیست؛ بلکه شرط بقا در بازار رقابتی امروز است.   کارشناسان حوزه حمل ونقل معتقدند هر روز تأخیر در زنجیره تأمین به معنای افزایش قیمت تمام شده کالا و از دست رفتن بخشی از بازار است. بنابراین، ورود قطار ایران خودرو به سرخس نشان داد که اگر این مسیر پایدار و منظم شود، می‌تواند اقتصاد ایران را به استاندارد‌های جهانی نزدیک کند.

سرخس؛ حلقه‌ای کلیدی در کریدور‌های بین المللی

جغرافیای خراسان رضوی به ویژه شهرستان سرخس، جایگاهی استثنایی در نقشه ترانزیتی دارد. این منطقه تنها یک نقطه مرزی نیست؛ بلکه گره اتصال ایران به آسیای میانه است. اگر این ظرفیت به درستی بالفعل شود، سرخس می‌تواند به نقطه پیوند دو کریدور مهم بدل شود. یعنی کریدور چین – آسیای میانه – ایران و کریدور شمال – جنوب.

به بیان ساده، سرخس می‌تواند از یک شهرستان مرزی کوچک، به قلب مبادلات منطقه‌ای بدل شود.

فرصت‌های اقتصادی برای استان

یکی از ضعف‌های مزمن خراسان رضوی، پایین بودن درآمد سرانه در مقایسه با میانگین کشور است. آمار‌های رسمی نشان می‌دهد که سهم این استان از تولید ناخالص داخلی، به رغم جمعیت بالا، کمتر از حد انتظار است. حالا با توسعه ترانزیت ریلی، خراسان رضوی این امکان را دارد که به یک استان درآمدزا در حوزه لجستیک بدل شود.

 رشد فعالیت‌های مرتبط با حمل ونقل، ایجاد مراکز بارگیری و انبارداری، توسعه خدمات گمرکی و لجستیکی، همه می‌تواند به ایجاد هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم منجر شود. این مشاغل فقط محدود به راننده یا اپراتور راه آهن نیست، بلکه زنجیره‌ای از فرصت‌ها در زمینه فناوری اطلاعات، مدیریت زنجیره تأمین، بسته بندی، خدمات بیمه‌ای و مالی را هم شامل می‌شود.

کاهش ریسک و افزایش مزیت رقابتی

اتکا به بنادر جنوبی، سال‌ها اقتصاد ایران را در برابر تحریم‌ها و بحران‌های جهانی آسیب پذیر کرده است. با فعال شدن مسیر سرخس، کشور یک گزینه جایگزین به دست می‌آورد که هم،  زمان را کوتاه‌تر و هم ریسک‌ها را کمتر می‌کند. این تنوع مسیر، در شرایط فشار خارجی، می‌تواند دست ایران را بازتر کند.

همچنین این مسیر می‌تواند نقش مهمی در صادرات محصولات معدنی، کشاورزی و صنعتی ایران به بازار‌های آسیای میانه داشته باشد. استان‌هایی مانند خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سمنان، به دلیل موقعیت جغرافیایی نزدیک به این مسیر، امکان خواهند یافت با هزینه کمتر و زمان سریع‌تر کالا‌های خود را به مقصد برسانند.

چالش‌های پیش رو، زیرساخت و سرمایه گذاری

با وجود همه مزایا، نباید از چالش‌ها غافل شد. شبکه ریلی سرخس هنوز با محدودیت ظرفیت روبه روست. کمبود پایانه‌های لجستیک مدرن، ضعف در خدمات جانبی مثل انبار سردخانه‌ای، بیمه بار و حتی تبلیغات بین المللی، می‌تواند این فرصت طلایی را به تهدید تبدیل کند. اگر قطار‌ها یکی پس از دیگری برسند، اما امکانات تخلیه و بارگیری کافی نباشد، زمان و هزینه‌ای که صرفه جویی شده بود، دوباره از دست خواهد رفت.

کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون ورود سرمایه گذاری بخش خصوصی و همکاری دولت، این مسیر به یک پروژه نمایشی محدود خواهد شد. بنابراین، ضروری است از همین امروز برنامه‌ای برای توسعه پایدار زیرساخت‌ها تدوین شود تا سرخس بتواند جایگاه خود را در کریدور‌های بین المللی تثبیت کند.

از سرخس تا مشهد و فراتر

تحول ترانزیتی در سرخس، بی تردید بر مشهد نیز اثر خواهد گذاشت. شهری که سالانه میلیون‌ها زائر و گردشگر را میزبانی می‌کند، در صورت پیوند با ظرفیت‌های ترانزیتی، می‌تواند به مرکز تجارت، سرمایه گذاری و خدمات لجستیکی در شرق ایران بدل شود. در این صورت، مشهد فقط یک شهر زیارتی نخواهد بود، بلکه علاوه بر آن به مرکز تجارت نیز بدل خواهد شد.

ورود قطار ایران خودرو از چین به سرخس، شاید در ظاهر تنها یک محموله قطعه باشد، اما در حقیقت نماد یک تغییر راهبردی است.