تأخیر در پرداخت یارانه نانوایی‌ها، ۹۰ روزه شد | کمبود اعتبار یا اقدام برنامه‌ریزی‌شده؟

به گزارش شهرآرانیوز، از صبحانه تا شام، نان همان مهمان همیشگی سفره‌های ماست. حالا اگر بخواهیم از این نماد داغ و خوش‌عطر زندگی روزمره فراتر برویم، واقعیت این است که این روز‌ها هزاران نانوایی در کشور با مشکلات جدی مواجه هستند. اگرچه در کشور ما، ۷۰ هزار واحد نانوایی سالیانه حدود ۹.۷ میلیون تن نان پخت می‌کنند، اما به نظر می‌رسد که دیگر امید در دل، و شعله در تنور نانوایی‌ها زبانه نمی‌کشد. چرا؟ چون قطع یارانه نانوایی‌ها در سه ماه گذشته، رمق و توان را از سرپنجه شاطر‌های ایرانی گرفته است.

گرانی نان، نارضایتی مردم، زیان نانوایی‌ها

با افزایش مستمر قیمت برنج، نان به قوت غالب بسیاری از اقشار ضعیف و حتی متوسط ایرانی تبدیل شده است. در این شرایط، نان هم گران شد و دولت، این معادله دوسرباخت را پذیرفت تا حداقل فشار از روی نانوایی‌ها برداشته شود و احیای سود معقول برای آن‌ها مانع از بروز خیلی از بی‌قانونی‌ها، تخلفات، اعتصابات و تعطیلی‌ها باشد. با همه این تفاسیر، گزارش‌های میدانی شهرآرانیوز، حکایت از واقعیتی متفاوت دارد.

مختصر و مفیدش همین می‌شود که نان گران شده، اما نانوایان سودی از این افزایش قیمت نبرده‌اند. قیمت‌ها بالا رفته و سفره مردم تحت فشار قرار گرفته، اما یارانه‌ای که باید بخشی از هزینه‌های نانوایی‌ها را جبران می‌کرد، ماه‌هاست به حسابشان واریز نشده است. نانوایان می‌گویند باوجود افزایش هزینه‌های انرژی، دستمزد و مواد اولیه، این روز‌ها مجبورند از جیب خود خرج کنند تا نان داغ در سفره‌های مردم باقی بماند. این وضعیت نه‌تنها مرهمی بر زخم‌های نانوایی‌ها نبوده، بلکه فشار مالی را بر آن‌ها افزایش داده و به تهدیدی مستقیم برای پایداری واحد‌های نانوایی و درنهایت سفره مردم تبدیل شده است.

مردم در مقابل نانوایی‌ها

سیدسجاد موسوی، نانوای مشهدی، در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز می‌گوید: تا زمانی که نان بربری ما دانه‌ای هزار تومان بود، دولت ۴۰ درصد از قیمت آن را در قالب یارانه و حداکثر تا فردای آن روز به نانوایی‌ها پرداخت می‌کرد. اندکی بعد، وقتی قیمت نان به ۱۶۰۰ تومان رسید، دولت یارانه نان را به ۲۵ درصد فروش کاهش داد و الان که ۳۵۵۰ تومان است، یارانه به‌طور کامل حذف شده است. البته این را بگویم که قطع یارانه از حدود یک ماه قبل از افزایش قیمت جدید اتفاق افتاد و به همین ترتیب، از اول تیرماه دیگر هیچ یارانه‌ای پرداخت نشده است.

وی می‌افزاید: افزایش قیمت نان هیچ تأثیری در بهبود وضع نانوایی‌ها نداشته، چون در نظر مردم، نان از ۱۶۰۰ تومان به ۳۵۵۰ تومان افزایش یافته، اما برای ما، آرد و سبوس هم گران شده، بیمه کارگر هم از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان افزایش یافته، آب و برق و گاز هم گران شده، دستمزد کارگر هم افزایش یافته و از همه مهم‌تر، وزن چانه از ۴۲۰ گرم به ۵۵۰ گرم افزایش یافته که با ثابت‌ماندن سهمیه آرد، به‌معنی افت پخت و فروش به اندازه ۲۵۰ نان در هر روز است.

تأکید اصلی این نانوای مشهدی متمرکز بر ابعاد روانی و اجتماعی گران‌شدن نان بود. به بیان او، افزایش قیمت نان اگرچه باعث بروز نارضایتی و توقع در مردم شده، اما سود نانوایی‌ها را افزایش نداده و به این ترتیب، مردم در مقابل نانوایی‌ها قرار گرفته‌اند.

بازهم یارانه، بازهم تخلف و سوداگری

در این باره مسیر پیگیری ما از نهاد‌های مختلفی گذشت؛ از اداره‌کل غله و خدمات بازرگانی خراسان رضوی تا اتاق اصناف ایران. با افراد مختلفی هم در این‌باره صحبت کردیم و اگر از پاسخ تکراری «به ما ارتباطی ندارد» بگذریم، اطلاع ما از واقعیت ناگفته موجود، حکایت از این دارد که اساساً اراده‌ای برای پرداخت منظم یارانه نانوایان وجود ندارد. راز این موضوع نیز به تفاوت قیمت چشمگیر گندم و آرد یارانه‌ای با نرخ آزاد آن بازمی‌گردد. در همین حد بگوییم که با در نظر گرفتن ۲۰ هزار و ۵۰۰ تومان نرخ خرید تضمینی گندم از کشاورز، امروزه هر کیلو گندم یارانه‌ای به قیمت کمتر از هزار تومان در اختیار شرکت‌های واسط قرار می‌گیرد. علاوه بر این، نرخ هر کیلو آرد یارانه‌ای هم درحالی از ۱۲۳۰ تومان فراتر نمی‌رود که نرخ آزاد آن حدود ۲۵ هزار تومان است.

در این شرایط، واقعیت آن است که برخی نانوایی‌ها از این تفاوت قیمت برای کسب سود بیشتر استفاده می‌کنند و هر کیسه ۴۰ کیلویی آرد یارانه‌ای به قیمت ۵۹ هزار و ۶۰۰ تومان را به قیمت یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان در بازار آزاد به فروش می‌رسانند. راه دورزدن طرح نانینو و کارتخوان‌های هوشمند نیز استفاده از کارت‌های هدیه است؛ کارت‌هایی اعتباری، موقت و بدون صاحب مشخص. شاهد این عرضه خارج از شبکه نیز فعالیت هزاران رستوران سنتی در سطح کشور است که با کیسه‌های آرد نامعلوم، نان داغ در محل رستوران پخت می‌کنند و کنار کباب و جگر و غذا‌های دیگر می‌گذارند. سرنخ آن کیسه‌های نامعلوم به همین کیسه‌های گمشده بازمی‌گردد.

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد چرخه پخت نان در کشور براساس تعداد نانوایی‌ها، حجم سهمیه‌ها و آرد توزیع‌شده به حدود ۱۲۰۰ همت یارانه سالیانه نیاز دارد درحالی که براساس مصاحبه اخیر رئیس سازمان برنامه و بودجه، اعتبار لازم برای پرداخت یارانه نانوایی‌ها در سال ۱۴۰۴ حدود ۲۵۰ همت بوده است. این تفاوت در اعداد به‌روشنی ثابت می‌کند که تأخیر در پرداخت یارانه‌ها، از ابتدا موضوعی قابل‌پیش‌بینی بوده است. در هر حال، هنوز هم امید‌ها به خانه ملت است تا بهارستان، شهامت قطع کامل یارانه نان و آزادسازی قیمت‌ها را به دولت بدهد. تا آن زمان، شاید تأخیر عمدی در پرداخت مطالبات نانوایان کمی بی‌رحمانه به‌نظر برسد، اما هرچه باشد، ابزار مناسبی برای به تعطیلی کشاندن متخلفان و نوعی جراحی نرم و بدون بی‌حسی خواهد بود.