چند نشانه خاموش بیماری‌ام‌اس که جوانان را درگیر می‌کند

به گزارش شهرآرانیوز، مولتیپل اسکلروزیس (ام‌اس) یک بیماری خود ایمنی مزمن است که سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غلاف میلین که وظیفه محافظت و تسهیل انتقال پیام‌های عصبی را دارد، حمله می‌کند. این حمله باعث التهاب و آسیب به این غلاف می‌شود و در نتیجه پیام‌های عصبی به درستی منتقل نمی‌شوند.‌ام‌اس به طور معمول در سنین جوانی و میان‌سالی شروع می‌شود و زنان بیش از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند. علت دقیق بروز‌ام‌اس هنوز مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در آن نقش دارند. عفونت‌های ویروسی، کمبود ویتامین D و عوامل ژنتیکی می‌توانند احتمال ابتلاء به‌ام‌اس را افزایش دهند.

علائم بیماری‌ام‌اس بسیار متنوع است و بسته به محل آسیب عصبی متفاوت است. از جمله علائم رایج این بیماری می‌توان به ضعف عضلانی، مشکلات بینایی مانند تاری دید یا دوبینی، اختلال در تعادل و هماهنگی، خستگی مفرط، بی‌حسی یا گزگز در اندام‌ها و اختلالات گفتاری اشاره کرد. این علائم ممکن است به صورت دوره‌ای بروز کنند و پس از مدتی بهبود یابند، اما در برخی موارد بیماری پیش‌رونده است و علائم به تدریج تشدید می‌شوند.

تشخیص‌ام‌اس معمولاً بر اساس شرح حال پزشکی، معاینات عصبی، تصویربرداری مغزی (ام‌آرآی) و آزمایش مایع مغزی-نخاعی صورت می‌گیرد.‌ام‌آرآی نقش مهمی در شناسایی ضایعات مغزی و نخاعی ناشی از‌ام‌اس دارد.

اگرچه هنوز درمان قطعی برای‌ام‌اس وجود ندارد، اما روش‌های درمانی مختلفی برای کنترل علائم و کاهش پیشرفت بیماری در دسترس است. درمان‌های دارویی شامل استفاده از دارو‌های تعدیل‌کننده بیماری مانند اینترفرون‌ها، دارو‌های کورتیکواستروئیدی برای کاهش التهاب و دارو‌های جدیدتر بیولوژیک می‌شود. همچنین، درمان‌های توانبخشی مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کنند.

زهرا عبادی فلوشیپ‌ام اس و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران توضیح می دهند.

علت بروز بیماری‌ام‌اس چیست؟

عبادی:‌ام‌اس یک بیماری خود ایمنی و مزمن است که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بخش‌های عصبی مغز و نخاع حمله می‌کند. این آسیب به سیستم عصبی مرکزی باعث بروز علائم مختلف می‌شود. علت دقیق بروز این بیماری هنوز کاملاً مشخص نیست، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی نقش مهمی در مستعد شدن افراد برای ابتلاء به‌ام‌اس دارند.

بیماری‌ام‌اس معمولاً در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی بروز می‌کند و بیشتر خانم‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.‌ام‌اس یکی از شایع‌ترین علل ناتوانی در میان جوانان است که زندگی روزمره آنها را مختل می‌کند.

علائم‌ام‌اس چیست؟

عبادی: نشانه‌های‌ام‌اس بسیار متنوع است، اما شایع‌ترین علائم شامل اختلالات بینایی مانند تاری دید یک طرفه همراه با درد، مشکلات حسی در اندام‌ها به‌ویژه اندام تحتانی، ضعف عضلانی و اختلال در راه رفتن می‌باشد. این علائم معمولاً بیش از ۲۴ ساعت باقی می‌مانند و در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می‌توانند منجر به ناتوانی‌های شدید و از دست دادن توانایی حرکتی شوند.

عوارض ناشی از عدم درمان‌ام‌اس چیست؟

عبادی: اگر‌ام‌اس درمان نشود یا دیر تشخیص داده شود، آسیب‌های عصبی پیشرفته می‌شود و می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند از دست دادن کامل توانایی حرکت و کاهش کیفیت زندگی فرد شود. این بیماری می‌تواند فعالیت‌های روزمره بیمار را به شدت محدود کند.

درمان‌ام‌اس چگونه است؟

عبادی: خوشبختانه در دهه‌های اخیر پیشرفت‌های قابل توجهی در درمان‌ام‌اس حاصل شده است. دارو‌های متنوعی برای کنترل بیماری توسعه یافته‌اند که می‌توانند از حملات بیماری جلوگیری کرده و پیشرفت آسیب عصبی را کاهش دهند. این درمان‌ها شامل دارو‌های ضعیف‌تر تا دارو‌های قوی‌تر است که بسته به وضعیت بیمار تجویز می‌شود. در ایران نیز تعداد قابل توجهی از این دارو‌ها در دسترس بیماران قرار دارد و به صورت گسترده استفاده می‌شود.

تشخیص زودهنگام و شروع به موقع درمان‌ام‌اس نقش حیاتی در کاهش عوارض و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد. بنابراین، آگاهی از علائم و مراجعه به موقع به پزشک متخصص برای بررسی‌های لازم ضروری است.

آیا بیماران‌ام‌اس باید رژیم غذایی خاصی را دنبال کنند؟

عبادی: بیماران مبتلا به‌ام‌اس نیازی به حذف کامل گروه خاصی از مواد غذایی ندارند. آنچه که به‌طور جدی توصیه می‌شود، پیروی از یک رژیم غذایی سالم، متعادل و سرشار از مواد مغذی است. این رژیم باید شامل مواردی، چون مصرف فراوان سبزیجات و میوه‌های تازه، دریافت کافی فیبر غذایی، مصرف گوشت به میزان متوسط، پرهیز از مصرف زیاد نمک، غذا‌های سرخ‌کردنی و فست‌فود و رعایت چنین رژیمی نه‌تنها برای بیماران‌ام‌اس بلکه برای حفظ سلامت عمومی در تمامی افراد توصیه می‌شود.

چرا زنان بیشتر از مردان به‌ام‌اس مبتلا می‌شوند؟

عبادی: زنان به دلیل تفاوت‌های بیولوژیکی، هورمونی و ایمنی نسبت به مردان، در برابر برخی بیماری‌های خود ایمنی مانند‌ام‌اس آسیب‌پذیرتر هستند. برخلاف برخی ادعا‌های غیرعلمی، هیچ مطالعه‌ای ثابت نکرده که ویژگی‌های روانی یا «چندبعدی بودن فکری» زنان دلیلی برای افزایش احتمال ابتلاء به‌ام‌اس است. تفاوت‌های هورمونی و عملکرد سیستم ایمنی، عوامل تأیید شده‌تری در این زمینه هستند.

بارداری، شیردهی در بیماران‌ام‌اسی چیست؟

عبادی: بیماری‌ام‌اس یک بیماری خود ایمنی و مزمن سیستم عصبی مرکزی است که معمولاً در سنین جوانی، به‌ویژه بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی بروز می‌کند. این بازه سنی، همزمان با دوران باروری زنان است و به همین دلیل، بسیاری از بانوان مبتلا به‌ام‌اس در مورد بارداری، زایمان و شیردهی نگرانی‌هایی دارند. 

پاسخ مثبت است. زنان مبتلا به‌ام‌اس، به‌ویژه نوع حمله‌ای بهبود یابنده (Relapsing-Remitting MS)، توانایی باردار شدن و زایمان را دارند و در اکثر موارد، بارداری برای آنها منعی ندارد. بارداری نه‌تنها بی‌خطر است، بلکه برخی در دوران بارداری، تعداد حملات‌ام‌اس کاهش می‌یابد. با این حال، برنامه‌ریزی برای بارداری باید حتماً با مشورت پزشک متخصص مغز و اعصاب انجام شود تا در خصوص تنظیم دارو‌ها و زمان‌بندی مناسب تصمیم‌گیری شود.

شیردهی در بیماران پس از زایمان، امکان‌پذیر است؟

عبادی: بله، در بیشتر موارد، شیردهی برای زنان مبتلا به‌ام‌اس بلامانع است. تنها نکته قابل توجه، هماهنگی مصرف دارو‌ها با دوره شیردهی است، چرا که برخی از دارو‌های کنترل‌ام‌اس ممکن است در شیر مادر ترشح شوند و نیاز به بررسی و جایگزینی توسط پزشک معالج داشته باشند.

راه‌های پیشگیری از ابتلاء به‌ام‌اس چگونه است؟

عبادی: اگرچه علت دقیق ابتلاء به‌ام‌اس مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارد. برخی از مهم‌ترین راهکار‌های پیشگیری از‌ام‌اس یا کاهش ریسک پیشرفت بیماری عبارت‌اند از پرهیز از مصرف سیگار، مصرف سیگار یکی از عوامل محیطی ثابت‌شده در بروز و پیشرفت بیماری‌ام‌اس است. ترک سیگار نه‌تنها در کاهش احتمال ابتلاء مؤثر است، بلکه در افراد مبتلا نیز می‌تواند سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد.

منبع: سلامت نیوز