عبدالجبار کاکایی: زبان محاوره رایج‌ترین شکل ترانه‌سرایی است

به گزارش شهرآرانیوز، عصر امروز (۱۰ مهرماه) نشست تخصصی «ترانه و جایگاه آن در شعر رضوی» با حضور شاعر و ترانه‌سرای ایران، دکتر عبدالجبار کاکایی، به همراه رونمایی از کتاب «لب از ترانه نبستم» سروده مصطفی جلیلیان‌مصلحی و جمعی از شعرای مشهدی و علاقه‌مندان به شعر و ادب در مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی برگزار شد.

عبدالجبار کاکایی با بیان این مطلب که ادبیات رسمی، آمیخته به اخلاق و حکمت عملی است، تصریح کرد: آبشخور شعر مذهبی از دیرباز روایات و احادیث و آموزه‌های دینی بوده است، اما نیاز به ارتباط عاطفی و تولید محبت هم وجود دارد؛ چراکه محبت جزو زیربنا‌های حقیقی ارادت دینی است که خواجه نصیر طوسی نیز در کتاب «اخلاق ناصری» به آن اشاره کرده است. یا مثل دعوت پیامبران به نماز جماعت در مساجد که منجر به ایجاد الفت در میان مسلمانان می‌شد.

کاکایی، زبان محاوره را پل ارتباطی مؤثر برای انتقال مفاهیم رضوی دانست و گفت: یکی از اهداف دین تولید محبت است و معمولاً ابزار محبت نیز زبان محاوره و عامیانه است که در آن، عواطف و احساسات موج می‌زند. شعر به زبان محاوره رایج‌ترین شکل برای اتصال به دنیای موسیقی و ترانه است. نسبت زبان گفتار با زبان نوشتار از حیث انتقال معنا نیز به شعر محاوره نزدیک‌تر است؛ چراکه ما با این زبان، زندگی می‌کنیم؛ بنابراین زبان محاوره و گفتار زبانی با انتقال محبت و انتقال عواطف و آموزه‌های دینی و مذهبی ما نیز مغایرتی ندارد.

وی با تفکیک میان زبان رسمی و محاوره، افزود: اگرچه زبان رسمی، ناقل اندیشه‌های عمیق فلسفی و حکمت ائمه (ع) است؛ اما زبان محاوره، زبان زندگی روزمره و ابراز عواطف است. ما با همسر و فرزندمان با همین زبان گفت‌و‌گو می‌کنیم. برای تولید محبت که زیربنای ارادت دینی است، می‌توان از این ظرفیت بهره برد.

کاکایی با اشاره به سابقه استفاده از زبان محاوره در شعر مذهبی گفت: پیشگامان این مسیر، مداحان بودند که با زبان خود، به انتقال هیجان و عواطف مذهبی پرداختند. قالب «ترانه» یا «شعر محاوره» امروز می‌تواند همان نقش را در ایجاد ارتباط با نسل جدید ایفا کند.

این شاعر معاصر گفت: آنچه به نام ترانه در میان عموم مطرح شده و برخی با همین تصورات، کتاب چاپ می‌کنند، اشتباه است. ترانه، زبان خاص خودش را دارد و کلامی را که با موسیقی تلفیق می‌شود و هویت و معنایی کسب می‌کند، می‌توان ترانه نامید.

به گفته کاکایی، تلفیق ترانه و موسیقی بسیار مهم است و زمانی که هویت ترانه با موسیقی یکی شود، آنگاه می‌توان نام آن را ترانه گذاشت؛ اما همین کلمات اگر با نوا‌ها تلفیق نشود، شعر است. چیدمان کلمات در ترانه به‌شدت تابع ملودی و موسیقی است که همین موضوع، کار را سخت می‌کند. شاعر در سرایش شعر، قوه خیال خود را تا بی‌نهایت می‌تواند پرواز دهد، اما ترانه‌سرا باید ملاحظات زیادی داشته باشد.

وی در ادامه، بر تأثیر موسیقی در زیبایی ترانه و هویت‌بخشی به آن تأکید کرد و افزود: اساساً ترانه ترکیب موسیقی و شعر است، ۲۰درصد سهم شعر و ۸۰درصد سهم آهنگساز است که می‌تواند به یک شعر، جان بدهد. موسیقی یک کلام معمولی را که به‌عقیده شاعر ممکن است غیرحرفه‌ای باشد، می‌تواند معنادار سازد.

این شاعر با بیان خاطره‌ای از تولد نخستین ترانه خود عنوان کرد: نیاز به ارتباط عاطفی با فرزندی که در حال تولد بود، مرا به سمت شعر محاوره سوق داد. این ترانه که در بیمارستان و در لحظات انتظار برای تولد دخترم متولد شد، بدون هیچ طرح قبلی و تنها از سر عاطفه سروده شد و ثابت کرد که زبان محاوره می‌تواند بار انتقال عمیق‌ترین مفاهیم را بر دوش کشد.

وی در ادامه به نقش موسیقی اشاره کرد و افزود: موسیقی و ریتم، پیش از آنکه یک هنر متعالی باشد، جزئی از معیشت بشر بوده است. انسان امروز نیز در سطوح مختلف، گاه تنها برای آرامش یا همراهی با هیجاناتش به ترانه نیاز دارد؛ بنابراین نمی‌توان همه ترانه‌ها را به سمت متون فاخر سوق داد.

دکتر کاکایی در پایان، با ابراز نگرانی از گسترش ترانه‌های سخیف در حوزه آیینی تأکید کرد: متأسفانه شاهد مداحی‌ها و ترانه‌های ضعیفی در این حوزه هستیم. با توجه به تقدس مضامین رضوی، لازم است نهاد‌های متولی با سرمایه‌گذاری و حمایت هدفمند، تولید آثار فاخر در قالب ترانه را تسهیل کنند. این امر، انتقال سلیقه و حفظ میراث فرهنگی را به همراه خواهد داشت.

گفتنی است در نشست تخصصی «ترانه و جایگاه آن در شعر رضوی» از کتاب «لب از ترانه نبستم» سروده مصطفی جلیلیان‌مصلحی، شاعر و پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، رونمایی شد.