بافت فرسوده آبکوه با نقش‌آفرینی پررنگ مردم مشهد متحول خواهد شد

به گزارش شهرآرانیوز؛ طبق مصوبه سال‌۱۳۸۴ وزارت راه‌و شهرسازی مصوب شد شهرداری مشهد برای بهسازی بافت فرسوده آبکوه ورود پیدا کند. قرار شد این حضور به‌صورت خرید بافت و تخریب و نوسازی توسط مدیریت‌شهری مشهد باشد. این مهم با‌توجه‌به نزدیکی این منطقه به بافت‌های ارزشمند هم‌جوار از توجیهی پذیرفتنی نیز برخوردار بود. بااین‌حال و پس از یک دوره رکود، در سال‌های‌۱۳۹۰‌تا‌۱۳۹۱ شهرداری وارد محدوده تخریب شد و فرایند تملک و تخریب را آغاز کرد؛ اما تا امروز فقط ۳۰‌درصد از کل بافت توسط شهرداری تملک شده است؛ بنابراین از سال ۱۳۹۵ با تغییر سیاست‌ها شهرداری از مأموریت مستقیم تملک خارج شد.

نگاه کالبدی گذشته به کار مردم نیامد

در‌همین‌راستا نایب‌رئیس شورای اسلامی شهر مشهد با بیان اینکه طرح‌های مربوط به این بافت‌ها، نزدیک به سه دهه مشهد را درگیر کرده بود، افزود: این طرح‌ها با راهبردی نادرست و نگاهی صرفا‌کالبدی شکل گرفتند و در آنها جایگاه مردم و ظرفیت‌های اجتماعی نادیده گرفته شد؛ به‌همین‌دلیل اجرای طرح‌های گذشته نتوانست موفق باشد و مشکلات متعددی برای ساکنان این مناطق و مدیریت‌شهری به وجود آورد.

خلیل موحدی‌محصل افزود: تا قبل از دوره اخیر شورای اسلامی شهر، شیوه اجرای بازسازی به‌گونه‌ای بود که رضایت مردمی را به‌دنبال نداشت؛ بنابراین با آغاز‌به‌کار شورای ششم، اصلاح این طرح‌ها در دستور‌کار قرار گرفت تا نگاه مردمی و تعاملی در آن حاکم شود. خوشبختانه در طرح جدید که به تصویب شورای عالی معماری و شهرسازی نیز رسیده، بیشترین نقش و مداخله مربوط به خود مردم است و مدیریت شهری تنها در حوزه خیابان‌ها و خدمات ورود می‌کند.

زمینه‌سازی برای مشارکت گسترده مردم در نوسازی بافت

وی تصریح کرد: در این طرح تلاش شده است نیاز‌های واقعی مردم با رویکردی علمی و متناسب با خواسته‌های آنان اجرایی شود. یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های این اصلاحات، کاهش ساخت‌وساز به ۳۵‌مترمربع است که برای نخستین‌بار در کشور در طرح‌های تفصیلی رخ داده است.

نایب‌رئیس شورای اسلامی شهر مشهد بیان کرد: امیدواریم این رویکرد جدید زمینه‌ساز مشارکت گسترده‌تر مردم در نوسازی بافت‌های شهری شود؛ ضمن اینکه موضوع تجمیع پلاک‌ها که در گذشته وجود داشت نیز به قوت خود باقی خواهد ماند.

ضرورت همگون‌سازی بافت آبکوه با مناطق برخوردار مجاور

رئیس کمیسیون توسعه و بهسازی توس شورای اسلامی شهر مشهد نیز محله آبکوه را یکی از نگین‌های هویتی و تاریخی شهر مشهد دانست و افزود: با‌توجه‌به توسعه شهر و قرار‌گرفتن این محدوده در یکی از نقاط کاملا‌برخوردار و مرکزی، توجه به بازسازی و نوسازی این بافت برای همگون‌سازی آن با بافت‌های مجاور، به یک ضرورت جدی تبدیل شده است.

مجید طهوریان‌عسکری ادامه داد: با‌توجه‌به نزدیکی این محدوده به بافت‌های ارزشمندی همچون فلسطین، سجاد و هجرت که از مناطق گران‌قیمت و برخوردار شهر محسوب می‌شوند، این اقدام از نظر برنامه‌ریزی شهری کاملا توجیه‌پذیر بود.

مأموریت شورای ششم برای بافت آبکوه

وی با بیان اینکه در آغاز دوره شورای ششم، یکی از تعهدات و وعده‌های اصلی اعضای شورا، تعیین‌تکلیف بافت‌های ناهمگون درون‌شهری نظیر آمل، آبکوه و وکیل‌آباد بود، اظهار کرد: در چهار سال کار شورای ششم، چند‌کار را در دستور اقدام قرار دادیم؛ حدود ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق برای اجرای پروژه‌های این بافت تأمین شد.

هدف از این اعتبار، تملک املاکی است که هنوز آزادسازی آنها برای بازگشایی خیابان‌ها انجام نشده است تا مسیر‌های اصلی گشایش یابند؛ همچنین سه محور اصلی «هجرت»، «توفیق» و «گوهرشاد» در دستور‌کار قرار گرفته‌اند و بازگشایی آنها در اولویت نخست پروژه‌های اجرایی است. علاوه‌بر‌آن، تملک پلاک‌های غیر‌دانه‌ای که مانع تکمیل پروژه‌ها هستند نیز در دستور‌کار قرار گرفته است تا روند آزادسازی و توسعه تسریع شود. بر‌این‌اساس، شهرداری منطقه‌یک هم‌اکنون در حال مذاکره با حدود هشتاد تا نود پلاک اولویت‌دار است.

از ایجاد زیرساخت‌ها تا ارائه بسته تشویقی

به گفته طهوریان‌عسکری، در کنار اقدامات تملکی، مجموعه‌ای از طرح‌های زیرساختی نیز آغاز شده است که شامل مطالعات آب‌های زیرسطحی، مطالعات مربوط به احداث پارک، فضا‌های ورزشی و مراکز خدماتی محله‌ای است. شورای اسلامی شهر نیز در سال‌۱۴۰۲ یک بسته تشویقی ویژه را به تصویب رساند و در سال‌۱۴۰۳ آن را تمدید کرد؛ البته این بسته تا پایان سال‌۱۴۰۴ قابل‌استفاده است.

وی با توضیح بیشتر درباره مفاد این بسته گفت: در کاربری‌های مسکونی، تا ۸۰‌درصد عوارض صدور پروانه، رایگان است. در کاربری‌های تجاری نیز عوارض پروانه تا ۵۰‌درصد تخفیف دارد. علاوه‌بر‌آن، امکان خرید زمین از شهرداری با پرداخت ۲۰‌درصدی نقد و تسویه در ۳۶‌ماه فراهم شده است.

رئیس کمیسیون توسعه و بهسازی توس شورای اسلامی شهر مشهد گفت: تلاش‌هایی برای جذب گروه‌های سرمایه‌گذاری از خارج بافت انجام شده است تا بتوانند به‌صورت مشارکتی با ساکنان محلی وارد فرایند ساخت‌وساز شوند و در نخستین‌گام، هشت قطعه از اراضی شهرداری به یکی از سرمایه‌گذاران واگذار شد تا در قبال تهاتر با مطالبات خود، عملیات ساخت‌وساز را آغاز کند. اکنون نیز نوبت ساکنان و مالکان بومی بافت است که از فرصت ایجادشده در قالب بسته‌های تشویقی استفاده کنند و با آغاز نوسازی منازل خود، سهمی فعال در احیای یکی از بافت‌های تاریخی و ارزشمند مشهد داشته باشند.

اصلاح طرح با بررسی تمام‌عیار طرح‌های گذشته

شهردار منطقه‌یک نیز با بیان اینکه در دو سال اخیر، با‌توجه‌به مشکلات موجود در پاسخگویی به مردم و تحقق اهداف طرح‌های گذشته، تصمیم بر آن شد که بازنگری و اصلاحاتی در طرح قبلی صورت گیرد و به‌همین‌منظور، مطالعات لازم آغاز و مشاوره تخصصی اخذ شد؛ بنابراین در اولین‌گام، بررسی تمام‌عیار طرح گذشته در دستور‌کار قرار گرفت.

محمود برهانی ادامه داد: طرح بهسازی و نوسازی بافت آبکوه با حضور و مشارکت بزرگ‌مالکان در محدوده شهرداری شکل گرفت و هدف آن رفع مشکلات کاربری و کارکردی بافت آبکوه و سعدآباد بود؛ مناطقی که با فرسودگی شدید، ریزدانگی بالا، معابر کم‌عرض و بن‌بست‌های متعدد روبه‌رو بودند و در شرایط ویژه، دسترسی به خدمات شهری را با چالش جدی مواجه می‌کردند.

وی تصریح کرد: طرح اولیه پیش‌بینی می‌کرد با تجمیع پلاک‌های خرد و اجرای پروژه‌های بزرگ‌مقیاس، علاوه بر ارتقای استحکام و کیفیت معماری، منافع اقتصادی درخورتوجهی نیز برای ساکنان، مدیریت شهری و مالکان اصلی (آستان‌قدس و اوقاف) حاصل شود.

علت ناکامی طرح‌های گذشته

به گفته شهردار منطقه‌یک، مشارکت‌نکردن واقعی مردم و بی‌توجهی به نظرات آنان، نگاه صرفا اقتصادی به محدوده که نتایج معکوس و زیان‌بار اقتصادی داشت و فقدان قوانین و ضمانت‌های اجرایی لازم، باعث ایجاد مشکلات حقوقی و اجتماعی شد؛ ضمن اینکه در گذشته طرح‌های جایگزین یا اصلاحی نیز هر‌یک با محدودیت‌ها و مشکلاتی مواجه شد و اجرای اهداف اولیه با تأخیر و ناکامی توأم شد.

مردم، محور اصلی اصلاح طرح

اینکه طرح جدید چگونه و با چه اهدافی اصلاح شد، پرسشی است که شهردار منطقه‌یک در پاسخ به آن بیان کرد: طرح جدید با رویکرد مردم‌محور و مشارکتی طراحی شده است؛ ضمن اینکه در آن، اختیار و استقلال مردم در انتخاب نحوه مشارکت در پروژه‌های تجمیعی به‌نحو چشمگیری افزایش یافته است. علاوه‌بر‌آن، مالکیت کامل پروژه‌ها در اختیار مردم و مالکان بافت باقی خواهد ماند و هیچ‌پروژه‌ای به مالکیت مدیریت‌شهری یا دستگاه‌های دولتی نخواهد رسید.

وی ادامه داد: همچنین همه مشوق‌ها و امتیازات حاصل از تجمیع پلاک‌های خرد مستقیما به مالکان تعلق خواهد گرفت و علاوه‌بر‌آن، بازگشایی معابر عمومی برای جریان زندگی شهری و رونق محله به‌نحو‌جدی دنبال خواهد شد. تملک و سامان‌دهی فضا‌های عمومی و خدماتی شامل فضای سبز، پارکینگ، مراکز درمانی و آموزشی، فرایند اجرای طرح با مشارکت حداکثری مردم و رعایت حداقل آسیب به وضعیت جاری نیز به‌طور‌جدی مد‌نظر قرار گرفته است. در این میان، دفتر‌های تسهیلگری نیز برای توسعه تعامل میان مدیریت شهری و شهروندان ایفای نقش خواهند کرد.

وی با بیان اینکه اصلاح و مردم‌محور‌کردن این طرح با همراهی تمام‌عیار مدیریت‌شهری و شورای اسلامی شهر مشهد صورت گرفت، افزود: بیش از دو ماه برای اصلاحات نهایی این طرح زمان صرف شد و پس از تصویب در شورای عالی شهرسازی و معماری و ابلاغ طرح به استانداری خراسان‌رضوی، مسیر همکاری میان مردم، شورا، سازمان‌ها و نهاد‌های اجرایی، زمینه تحقق موفقیت‌آمیز طرح و بازگشت نشاط و سرزندگی به بافت آبکوه را فراهم کرد.