راز لیوان سفید| روایتی از جنجال بزرگ متخصصان تغذیه درباره مصرف شیر

به گزارش شهرآرانیوز، خیلی وقت است موج تازه‌ای در اخبار و شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته که در برابر برخی از عادت‌های غذایی علامت سؤال قرار می‌دهد. محور اصلی این جنجال‌ها نیز درباره شیر است. حتماً شما هم شنیده‌اید جدیداً این تفکر باب شده که می‌گویند انسان تنها موجودی است که تا بزرگسالی هم به نوشیدن شیر ادامه می‌دهد و این یعنی برخلاف طبیعت عمل می‌کند. در مقابل، همچنان بسیاری از متخصصان تغذیه و پزشکان تأکید دارند که شیر، منبعی ارزشمند از کلسیم، پروتئین و ویتامین‌های حیاتی است که حذف آن از برنامه غذایی می‌تواند به سلامت بدن آسیب بزند. در میان این دو نگاه، پرسش محوری این است: آیا باید باور‌های قدیمی درباره مفیدبودن شیر را کنار گذاشت یا همچنان باید به توصیه‌های علمی اعتماد کرد؟

شیر، نوشیدنی طبیعی یا عادت انسانی؟

در روز‌هایی که بحث درباره نوشیدن یا ننوشیدن شیر بالا گرفته، مرور دیدگاه‌های مختلف نشان می‌دهد موضوع پیچیده‌تر از این حرف‌هاست. در شرایطی که پزشکان و متخصصان تغذیه از چالش‌های کمبود کلسیم می‌گویند و نسبت‌به شیوع پوکی استخوان ابراز نگرانی می‌کنند، طرفداران حذف شیر از برنامه غذایی معتقدند که بدن انسان پس از دوران کودکی دیگر توان هضم لاکتوز را ندارد و ادامه مصرف آن می‌تواند باعث نفخ، حساسیت یا اختلالات گوارشی شود. جالب اینجاست که این بحث تاحدی بالا گرفته که مخالفان مصرف شیر، کارخانجات تولید مواد لبنی را یک باند مافیایی می‌خوانند و حتی متخصصان تغذیه را به جانب‌داری از این باند ضدسلامت و همدستی با آن‌ها متهم می‌کنند.

دکتر سعید اوسطی، متخصص تغذیه که این روز‌ها سخنرانی‌های وی در این موضوع به یکی از مباحث جنجالی و پربازدید فضای مجازی تبدیل شده است، در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز می‌گوید: هیچ‌کس نمی‌تواند انکار کند که همه ما سال‌هاست با تبلیغات گسترده‌ای مواجه هستیم که بر ضرورت مصرف روزانه سه لیوان شیر تأکید دارند. شگفتانه اول این ماجرا دقیقاً همینجاست؛ اینکه این نسخه واحد برای همه افراد از همه گروه‌های سنی و جنسی تجویز شده درحالی که اساسی‌ترین آموزه علم تغذیه این است که ما هیچگاه نمی‌توانیم یک نسخه واحد را به همه سفارش کنیم.

وی می‌افزاید: حالا از این که بگذریم، مطالعات علمی در سال‌های اخیر ثابت کرده که شیر نه‌تنها برای سلامت بدن مفید نیست بلکه حتی می‌تواند زیان‌بار باشد. مثلاً پژوهش‌ها نشان می‌دهد که در آمریکا ۱۰ میلیون نفر مبتلا به پوکی استخوان هستند و ۴۴ میلیون نفر از ضعف شدید بافت استخوانی رنج می‌برند درحالی‌که جامعه آمریکا بیشترین میزان مصرف لبنیات در دنیا را دارد. موضوع زمانی عجیب‌تر می‌شود که ما به آمار‌های رسمی مراجعه کنیم و ببینیم در شرایطی که میانگین مصرف جهانی لبنیات، سالیانه حدود ۱۱۰ کیلوگرم به ازای هر نفر است، آمریکایی‌ها به‌طور متوسط ۲۲۰ کیلوگرم لبنیات در هر سال مصرف می‌کنند که یعنی دوبرابر میانگین جهانی. با این حال، مطالعات محققان در سال ۲۰۱۱ ثابت کرد زنانی که روزانه سه لیوان شیر می‌نوشند، ۶۰ درصد بیشتر از سایر زنان دچار شکستگی استخوان می‌شوند.

علم چه می‌گوید؟ نه افراط، نه تفریط 

نگران شُدید؟ به تصورات خود از یک رژیم غذایی سالم شک کردید؟ صبر کنید! برای قضاوت منصفانه، باید نظر موافقان مصرف شیر را هم بررسی کنیم؛ یعنی همان متخصصانی که شیر را یکی از کامل‌ترین منابع طبیعی برای تأمین پروتئین، کلسیم و ویتامین‌های گروه B می‌دانند که حذف آن می‌تواند در درازمدت پیامد‌های منفی برای سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها داشته باشد.

دکتر زهرا اباصلتی، مدیر گروه تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز بیان می‌کند: همین اول بگویم که اساساً قیاس رفتار انسان با حیوانات دیگر منطقی نیست، زیرا الگوی تغذیه ما بر پایه نیاز‌های متفاوت و سبک زندگی پیچیده‌تری شکل گرفته و به‌طور خاص، نوشیدن شیر نه یک عادت غیرطبیعی بلکه بخشی از فرهنگ تغذیه سالم است. در واقع، مسئله اصلی اصلاً نوشیدن شیر یا ننوشیدن آن نیست. مسئله اصلی، شناخت بدن، نیاز‌های غذایی و انتخاب یک الگوی مصرف متعادل است.

وی می‌افزاید: بعضی همکاران ما می‌گویند مصرف روزانه سه لیوان شیر، نسخه عام است و علم تغذیه به ما اجازه نمی‌دهد که نسخه واحدی برای همه تجویز کنیم. من تعجب می‌کنم! پس چه‌طور همین دوستان، همه مردم را به ننوشیدن شیر توصیه می‌کنند؟ اگر متخصصان تغذیه تأکید بر مصرف شیر به‌صورت روزانه دارند، به همان نسبت هم توصیه می‌کنند که در صورت حساسیت به لاکتوز، منابع دیگر لبنی همچون ماست استفاده شود. مگر ما نگفتیم اگر به شیر حساسیت دارید، از منابع غذایی دیگر همچون حبوبات استفاده کنید؟ مگر نگفتیم به‌جای شیر می‌توان از نور خورشید برای تأمین ویتامین D استفاده کرد؟

مدیر گروه تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌گوید: اصل بحث، تعادل است. اصلاً این دستور دینی و برهان منطقی ماست که باید در همه‌چیز تعادل حفظ شود. چرا می‌گوییم تا دوسالگی بچه باید شیر مادر بخورد؟ چرا نگفتیم سه‌سالگی؟، چون از دوسالگی به بعد، بدن نوزاد به سطحی از تکامل می‌رسد که می‌تواند منابع موردنیاز خود را از غذا‌های دیگر تأمین کند. به عبارت دیگر، اگر مادران بازهم نوزاد خود را فقط به مصرف شیر خود محدود کنند، حتی همان اکسیر حیات‌بخش می‌تواند سلامت بدن نوزاد را تهدید کند.

آرامش در میان هیاهو؛ تعادل، پاسخ نهایی

با گذر از هیاهوی متخصصان و فریاد‌های مخالفان، یک حقیقت آرام‌تر از بقیه شنیده می‌شود. اگر می‌خواهید بدانید که آیا بازهم می‌توان لیوان‌های شیر را سر کشید یا نه، به نظر منطقی می‌آید که بدانیم هیچ نسخه واحدی برای همه وجود ندارد. بدن هرکس، داستان خودش را دارد و تغذیه هم بخشی از همین روایت شخصی است. شاید پاسخ نهایی ساده‌تر از همه این بحث‌ها باشد؛ نه حذف شیر و نه افراط در آن. فقط شناخت بدن، رعایت اندازه و انتخاب آگاهانه مهم است. همین سه کلمه، می‌تواند مرز میان باور و واقعیت باشد، تفاوت میان سلامتی و عادت.