فروش نهاده دامی ۳ برابر قیمت در  بازار سیاه | فساد در بازار نهاده‌های دامی

به گزارش شهرآرانیوز، «۴۵ رأس گاو شیری را همین دیروز به کشتارگاه فرستادم.»، چون «نمی توانم غذایشان را تأمین کنم.» این برشی از گفت‌و‌گو با یک دامدار است. از این دست چالش‌ها و گلایه‌ها کم نیست. یک مرغدار می‌گوید که امروز جوجه‌های چند روزه اش تا رسیدن نهاده نصف روز گرسنه ماندند که البته این یک داستان تکراری و پیش پا افتاده در ماه‌های اخیر است و نتیجه آن کاهش وزن گیری تا پایان دوره خواهد بود. 

دامداران و مرغداران چالش پیش آمده در ماه‌های اخیر را بار‌ها تجربه کرده‌اند که نتیجه اش کاهش تولید و به مسلخ رفتن دام‌های مولد است. درنهایت نیز این دومینو با تورم افسار گسیخته در محصولات پروتئینی و لبنی بر سر مصرف کننده آوار می‌شود.   «آن قدر مولد‌ها را کشتند که امسال دام ماده برای زادوولد کم شده است. چهارراه گاز پر از لاشه ماده‌های مولد است.» این جمله را حدود سه سال قبل در ابتدای یکی از گزارش هایمان از قول یک قصاب نوشتیم.   

در طی این سال‌ها هر بار در واکاوی مشکلات دامداران به یک موضوع واحد رسیده‌ایم؛ نهاده‌های دامی. رشد هزینه تولید به دنبال بروز مشکلات در توزیع و افزایش قیمت نهاده‌های دامی رخ داده و باعث شد که دام‌های مولد، نارس راهی کشتارگاه شوند. البته خشک سالی، یکی دیگر از دلایلی بود که موجب سرازیرشدن دام‌ها به سمت مسلخ بود.

اکنون بار دیگر مرغداران و دامداران کشور و به تبع آن استان در ماه‌های اخیر با چالش‌های زیادی برای تأمین نهاده طیور و دام خود روبه رو شدند. برای ثبت نام در سامانه بازارگاه با چالش روبه رو هستند اگر بتوانند از این سامانه خرید کنند، نهاده یک ماه بعد به دستشان خواهد رسید. خرید از بازار آزاد هم تا سه برابر هزینه‌ها را افزایش می‌دهد. چندی پیش مدیرعامل اتحادیه دام سبک هشدار داد که با توجه به مشکلات تأمین نهاده‌های دامی، زمزمه‌های کشتار دام‌های مولد شروع شده است.

هرچند مسئولان جهادکشاورزی می‌گویند که خشک سالی موجب کاهش تولید نهاده در داخل شده و همین موضوع تقاضا برای نهاده‌های وارداتی را افزایش داده، اما فعالان حوزه دام و طیور تأکید دارند که با وجود شرایط خشک سالی، تصمیم گیران نتوانسته‌اند نهاده موردنیاز را تأمین کنند، به همین دلیل در بحران تأمین نهاده هستیم.

بازار نهاده‌های دامی با چالش جدی و تکراری دیگری نیز روبه روست. کمیاب شدن نهاده‌های وارد شده با ارز دولتی در سامانه بازارگاه و سر درآوردن در بازار آزاد با حدود سه برابر قیمت. در این گزارش در کنار صحبت با فعالان این حوزه نگاهی به وضعیت واردات نهاده‌های دامی انداختیم و به نیاز کشور و استان در این زمینه پرداختیم.

خوراک دام نیست، اگر باشد گران است

«مجبوریم نهاده را از بازار آزاد تهیه کنیم. نمی‌توانیم به دام بگوییم فعلا خوراک نداری.» صاحب یک گاوداری هزار رأسی در خراسان رضوی این جملات را ردیف می‌کند و‌ می‌گوید: خرید از بازارگاه مشکل است و اگر هم بتوانیم ثبت سفارش کنیم یک تا دوماه زمان می‌برد تا به دست ما برسد.

او به قیمت‌ها در بازار آزاد اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: اکنون ذرتی که در بازارگاه هر کیلوگرم ۱۱ هزار و ۳۰۰ تومان است در بازار سیاه ۳۱ هزارتومان فروخته می‌شود و برای هر کیلوگرم سویای ۲۲ هزار تومانی باید ۴۲ هزار تومان پول پرداخت. قیمت کاه هم به ۱۵ هزار تومان رسیده است. قیمت‌ها با یکدیگر همخوانی ندارد و کاری از دست ما برنمی آید.

صاحبان دام سبک از خشک سالی گلایه دارند و‌ می‌گویند هر سال چراگاه‌ها خشک‌تر می‌شود و نیاز آن‌ها به علوفه وارداتی بیشتر می‌شود، باوجوداین برنامه ریزی دقیقی وجود ندارد و همین مسئله چالش تأمین خوراک را بیشتر کرده است. آن‌ها می‌گویند مجبور به فروش دام‌های سبک خود در وزن‌های پایین می‌شوند.

یک مرغدار از گرسنگی جوجه هایش می‌گوید و توضیح می‌دهد: تأمین نهاده‌های دامی به شدت دچار چالش و بحران است. ما از طریق چند شرکت نهاده موردنیاز خود را تأمین می‌کنیم، اما با قیمت بالاتر از بازارگاه. به عنوان مثال باید دوبار هزینه بار بدهیم، یک بار بارگیری می‌شود و به کارخانه‌های تولید غذای طیور می‌رود و یک بار از کارخانه به مرغداری.

به گفته فعالان حوزه پرورش مرغ نهاده در سامانه بازارگاه به میزان کافی بارگذاری و بارگیری نمی‌شود. از طرفی اگر موفق به ثبت درخواست شوند، رسیدن نهاده به مرغداری یک تا دو ماه زمان می‌برد، این در حالی است که وقتی می‌توانند ثبت سفارش کنند که جوجه ریزی انجام شده باشد. طول دوره جوجه ریزی ۴۵ روز است به همین دلیل برنامه ریزی برای دریافت نهاده از بازارگاه برای مرغداران چالش بیشتری دارد و تولیدکنندگان نمی‌توانند در طول دوره پرورش به نهاده با نرخ مصوب و ارز ترجیحی دسترسی پیدا کنند.

۴ منبع تأمین نهاده های دامی

• علوفه‌های مرتعی: (در سال نرمال بارندگی) حدود ۱۰ میلیون تن
• علوفه‌های مزرعه‌ای: حدود ۳۰ میلیون تن
• واردات: حدود ۱۸ میلیون تن
• بقایای زراعی و باغی سبوس گندم، برنج پسماند کارخانجات، کاه و کلش: حدود ۱۷ میلیون تن

فساد در  بازار نهاده‌های دامی

مدیرعامل اتحادیه صنعت دام پروری خراسان رضوی با اشاره به اینکه اکنون جو، ذرت و سویا در بازار نیست اگر هم باشد در دست دلال و در بازار سیاه با قیمت چند برابر است می‌گوید: در حالی که جو، ذرت و سویا با ارز ترجیحی وارد کشور می‌شوند و قیمت مصوب جو و ذرت ۱۱ هزار و ۳۰۰ تومان است، در بازار آزاد تا چند برابر فروخته می‌شود. عملا بازار در اختیار شبکه‌ای از دلالی قرار گرفته است.

وی می‌افزاید: پیش‌تر سیستم توزیع نهاده‌ها از طریق «بازارگاه» و اتحادیه‌ها انجام می‌شد. ما بر اساس نیاز هر عضو و گزارش‌های ارسالی به جهاد کشاورزی، نهاده را توزیع می‌کردیم و مشکلی وجود نداشت، اما سه تا چهار ماه است که سهمیه اتحادیه را قطع کرده‌اند و از همان زمان، فساد و بازار آزاد شکل گرفته است. به گفته او، سیستم جدید توزیع خود منشأ فساد است.

هراتی تصریح می‌کند: زمانی که توزیع از مسیر تعاونی‌ها و تشکل‌های دامداران انجام می‌شد، فرایند کاملا شفاف بود، اما اکنون جهاد کشاورزی اعلام کرده «سقف استان پر شده» و نهاده‌ها مستقیما در اختیار افراد قرار می‌گیرد. این در حالی است که بسیاری از دامداران حتی سواد کار با سامانه بازارگاه را ندارند. به گفته وی، در چنین شرایطی نه نظارتی وجود دارد و نه راستی آزمایی اطلاعات و افراد ناشناس می‌توانند با ثبت اطلاعات غیرواقعی نهاده دریافت کنند.

او ادامه می‌دهد: برای مثال، فردی که تنها صد رأس گوسفند دارد، اعلام کرده هزار رأس دارد و کسی هم صحت گفته اش را بررسی نکرده است. بر همین اساس نهاده مازاد دریافت کرده و آن را در بازار آزاد می‌فروشد. هر کامیون نهاده تا ۱۰۰ میلیون تومان سود دارد و بدیهی است که چنین فسادی بدون همدستی ممکن نیست.

مدیرعامل اتحادیه صنعت دام پروری خراسان رضوی تأکید می‌کند: اتحادیه‌ها بار‌ها خواستار اهلیت سنجی شده‌اند؛ یعنی مدارک، پروانه و کد ملی دامدار بررسی شود. اما اکنون این روند حذف شده و در شهرستان ها، با توجه به ارتباطات محدود و روابط شخصی، اطلاعات غیرواقعی ثبت می‌شود. وی می‌گوید: خود مسئولان جهاد کشاورزی نیز این موضوع را پذیرفته‌اند.

برآورد میزان نهاده دامی مورد نیاز خراسان رضوی در سال ۱۴۰۳ به گفته مسئولان جهاد کشاورزی: یک‌‎میلیون و ۲۰۰ هزار تا یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تن

پشتیبانی امور دام استان خراسان رضوی: از ابتدای امسال تا ۲۸مهرماه، در مجموع ۱۵۳هزار و ۶۵۶ تن انواع نهاده‌های دامی شامل ۴۰هزار و ۶۶۱ تن جو، ۷۰ هزار و ۲۲۳تن ذرت و ۴۲ هزار و ۷۷۲ تن کنجاله سویا بین دامداران، مرغداران و کارخانجات توزیع شده است.

غلامحسین مظفری، استاندار خراسان رضوی در جلسه یکشنبه‌های اقتصادی: باید کنسرسیومی از فعالان اقتصادی در استان برای شکستن انحصار در واردات نهاده‌های دامی و واگذاری آن به افراد یا شرکت‌های مستعد در این بخش تشکیل شود.

هر دلال با یک کامیون سبوس ۱۰۰ میلیون سود می‌کند

هراتی می‌گوید: سبوس در بازار یک ونیم تا دوبرابر قیمت واقعی معامله می‌شود. سبوس دولتی که کالایی استراتژیک محسوب می‌شود، قیمت مصوب ۹۵۰۰تومان دارد، اما در بازار تا ۱۹۵۰۰تومان فروخته می‌شود. وقتی میان ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰تومانی و ارز آزاد ۱۱۰هزار تومانی چنین فاصله‌ای وجود دارد، این اختلاف خود عامل فساد است. هر دلالی می‌تواند با خرید و فروش یک ماشین ۱۰ تن سبوس، ۱۰۰ میلیون تومان سود ببرد.

به گفته مدیرعامل اتحادیه صنعت دام پروری خراسان رضوی، دستگاه متولی یعنی جهاد کشاورزی، هم در برنامه ریزی و هم در نظارت ضعیف عمل کرده است. وی می‌افزاید: امروز نه نهاده‌ای در بازار وجود دارد و نه سازوکار نظارتی کارآمد. از سوی دیگر، سهمیه فروشی نیز باب شده است؛ یعنی فردی که سهمیه اضافی دارد، آن را به دامدار دیگری که سهمیه ندارد می‌فروشد و از این طریق در هر کیلو حدود ۳ هزار تومان سود می‌برد.

هراتی تأکید می‌کند: در چنین فضایی، تمام عناصر لازم برای شکل گیری فساد مهیاست و تا زمانی که نظارت و اهلیت سنجی جدی نشود، این چرخه سودجویی و رانت ادامه خواهد داشت.