نسل «زِد» در کلاس‌های سنتی| بررسی چالش‌های تدریس سنتی معلمان در کلاس درس برای نوجوان امروز

به گزارش شهرآرانیوز، بروز و ظهور نسلی به نام «زِد» که همراه با دنیای دیجیتال بود بسیاری از معادله‌های گذشته را به هم زد که یکی از آنها، آموزش سنتی در کلاس‌های درس بود. شاید اگر زمانی، معلمان به دانش‌آموزان فرمول‌های طولانی ریاضی، مشق شب‌های چند ده صفحه‌ای، تحقیقات کتابخانه‌ای و نوشتن نشریات و جزوات مختلف مکتوب را تکلیف می‌دادند هیچ کس خرده نمی‌گرفت و والدین نیز فرزندان خود را ملزم به اجرای آن می‌کردند؛ اما از زمانی که نسل زد و امروزه، آلفا پا به دنیای مدرسه و تحصیل گذاشت، کم‌کم معلم، مدیر و معاونان آموزش و پرورش، مشاوران، والدین و بیش از همه خود دانش‌آموزان به این نتیجه رسیدند که دیگر روش‌های سنتی تدریس که غالبا رابطه‌ای یک سویه بود کارایی لازم را ندارد و باید از روش‌های جدید تدریس که بیشتر تعاملی است استفاده کنند. روز دانش‌آموز، بهانه‌ای شد تا ما به چالش‌های تدریس سنتی در مدارس برای نسل نوجوان امروز که به «زِد» و «آلفا» معروفند بپردازیم.

آموزش هوش مصنوعی به بیش از ۱۰ هزار معلم

پاسخ به این سوال که وضعیت فعلی مدارس و حال و هوای تدریس کلاس‌های درس با وجود معلم‌هایی که علاوه بر فاصله نسلی که بین آنها و دانش‌آموزان وجود دارد، شکاف دیجیتال اجتماعی نیز رخ داده است چگونه است در دست مسئولان و برنامه ریزان آموزش و پرورش است که در این باره مصطفی اسدی، مدیرکل اداره آموزش و پرورش خراسان رضوی در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز، می‌گوید: «ما قائل به ایجاد تناسب میان نسل نوجوان امروز با معلمان هستیم لذا آموزش‌هایی را در حوزه فناوری از تابستان امسال شروع کردیم. آموزش هوش مصنوعی و توانمندسازی معلمان، مربیان در حوزه فضای مجازی و ارتباط با دانش‌آموزان جزو برنامه‌های مهم ماست و معتقدیم هرچه سن معلم‌ها با دانش‌آموزان کمتر باشد ارتباط بهتری می‌توانند با آنها در کلاس برقرار کنند.»

اسدی با تاکید بر برگزاری دوره‌های هوش مصنوعی ویژه معلمان، می‌افزاید: «هوشمندسازی کلاس‌ها و آموزش هوش مصنوعی برای ما اولویت است. دوره آموزشی هوش مصنوعی را از تابستان امسال شروع کردیم و این روند همچنان ادامه دارد. تاکنون بیش از ۱۰ هزارنفر از معلمان دوره‌های ابتدایی و متوسطه در این کلاس‌ها شرکت کردند تا در مقابل سوالات دانش‌آموزان بتوانند پاسخ‌گو باشند.»

سفر یادگیری برای معلمان

حسن عدالتجو، معاون آموزش متوسطه آموزش و پرورش خراسان رضوی نیز در پاسخ به این پرسش که تا کنون چه اقداماتی برای رفع شکاف نسلی معلمان و دانش‌آموزان صورت گرفته است تا روش تدریس جذاب‌تر و به روزتری استفاده شود به شهرآرانیوز پاسخ می‌دهد: «همین ابتدا بگویم ما نیز قائل به این موضوع هستیم که روش‌های تدریس سنتی و قدیمی، دیگر برای نسل نوجوان و دانش‌آموز امروز، کارایی چندانی ندارد و ما به سمت استفاده از روش‌های نوین گام برداشتیم و نهضتی را در این مسیر با عنوان «سفر یادگیری» راه‌اندازی کردیم و در حال برداشتن گام‌های اولیه در این مسیر هستیم.»

عدالتجو در خصوص نهضت «سفر یادگیری» توضیح می‌دهد: «حرف سین در این عبارت، به معنای سنجش و ارزشیابی میزان یادگیری دانش‌آموزان است تا معلم نقاط ضعف و قوت آنها را بشناسد و در صدد رفع اشکالاتشان برآید و بر دانسته‌هایشان بیفزاید. حرف «ف» به معنای بکارگیری فناوری‌های نوین و توجه به نرم‌افزار‌ها و هوش مصنوعی است. حرف «ر» نیز به معنای استفاده از روش‌های نوین آموزشی و ظرفیت‌های موجود هر مدرسه مانند کتابخانه، پژوهشسرا‌های دانش‌آموزی، آزمایشگاه، کانون‌های فرهنگی‌تربیتی، نمازخانه و حیاط مدرسه است و صرفا آموزش را به چارچوب کلاس درس محدود نمی‌کند.»

عدالتجو با اشاره به اینکه نزدیک به ۳۲ روش تدریس استاندارد وجود دارد، می‌گوید: «وقتی از معلم حرفه‌ای سخن می‌گوییم یعنی کسی که حداقل باید به پنج روش مسلط باشد. ما نیز روش‌هایی را عنوان کردیم و خواستیم معلمان از امسال، این شیوه‌ها را به کار گیرند، اما مسئله مهم این است که فرهنگ‌سازی شیوه‌های مدرن که نیازمند تغییر است زمان‌بر است و ما تا برقراری کامل این نهضت در شیوه‌های نوین تدریس نیاز به فرصت داریم. از جمله این روش‌ها که بسیار ساده است تغییر در چیدمان میز و صندلی کلاس‌ها به صورت گروهی، استفاده از آموزش مشارکت محور، ارائه درس و کنفرانس توسط دانش‌آموزان و بکارگیری ابزار‌های دیجیتالی و هوش مصنوعی در تدریس دروس است.»

مواجهه نه! رابطه با نوجوان

نوجوان امروز مانند نوجوان دیروز نیست و ویژگی‌های منحصر بفرد خود را دارد که معلمان به عنوان افرادی که نیمی از روز را با این نسل می‌گذرانند نیازمند آگاهی و دانش به ویژگی‌های شخصیتی آنهاهستند.

مهدی مسگر خراسانی، مشاور تربیتی برخلاف بسیاری از صحبت‌های عوامانه که ورد هر زبانی شده و نسل زد را پر چالش می‌پندارد نظر دیگری دارد و در مقام کارشناس به شهرآرانیوز می‌گوید: «نوجوان امروز اگرچه با دنیای دیجیتال و فضای مجازی بزرگ شده، اما آنچه مسلم است اینکه هر فردی دارای تیپ شخصیتی منحصر بفرد خود است که به لحاظ علمی این تیپ‌ها، از استاندارد بالایی برخوردار است و تنها کافی است معلمان با آزمونی در این خصوص، با ویژگی‌ها و تیپ‌های شخصیتی دانش‌آموزان خود آشنا شوند تا بدانند چطور با آنها رابطه برقرار کنند.»

مسگر خراسانی، عبارت جالبی را در ادامه نیز به کار می‌برد و تاکید می‌کند: «ما همه انسان هستیم و نیاز به تعامل داریم. شناخت ویژگی‌های شخصیتی نوجوان امروز از سوی معلمان باعث می‌شود آنها ارتباط بهتری با دانش‌آموزان خود داشته باشند؛ به نظر من لفظ مواجهه که در رسانه‌ها و توسط افراد مختلف استفاده می‌شود درست نیست. این نوجوان‌ها فقط نیاز به فهمیده شدن دارند و باید با آنها ارتباط مناسبی برقرار کرد. استفاده از زبان مناسب و عدم قضاوت در ارتباط با این نسل می‌تواند به ایجاد اعتماد و ارتباط مثبت کمک کند. به جای مواجهه، باید بر روی ایجاد ارتباط و فهم متقابل تمرکز کنیم.»

تدریس مشارکتی با دانش‌آموزان

نگاه معلم به دنیای دیجیتال به عنوان نقش محوری که در کلاس درس دارد می‌تواند عامل تعیین کننده‌ای برای روش‌های تدریس متناسب با نسل زد و آلفا باشد. علاوه بر این، شناخت ویژگی‌های این نسل و نیازهایشان هم در روابط اجتماعی و انسانی معلم و شاگرد، بدون شک اثرگذار است. در بخش نهایی گزارش به سراغ یکی از همین معلم‌ها رفتیم. وحید اکبرپور از جمله معلمان مشهدی در مقطع ابتدایی دوره دوم است و درباره نحوه تدریس خود به شهرآرانیوز می‌گوید: «با وجود اینکه من در یک مدرسه حاشیه شهر تدریس می‌کنم و میزان دسترسی این بچه‌ها به نسبت یک منطقه برخوردار، از امکانات موبایلی کمتر است، اما به طور قطع می‌توانم بگویم بسیاری از آنها به خوبی با فضای عکاسی، هوش مصنوعی و تولیدات محتوای موبایلی استفاده می‌کنند و از من به عنوان معلمی که بخشی از کارش، رسانه است جلوتر هستند.»

اکبرپور ادامه می‌دهد: «بخشی از تدریس من در کلاس توسط دانش‌آموزان به کمک هوش مصنوعی انجام می‌شود که آنها نیز از این موضوع استقبال کرده‌اند و پویایی و فعالیت و مشارکت آنها بیشتر شده است. امروز دیگر نمی‌توان گوشی‌های هوشمند را از زندگی نوجوان حذف کرد. اینکه دائم به او بگوییم گوشی همراه، بد است و استفاده نکن، یک دروغ است. وقتی نحوه کار درست با گوشی همراه را به دانش‌آموزان یاد بدهیم از آن هم درست استفاده می‌کنند. دانش‌آموز به دنبال یادگیری این موضوع است که فضایی برای انجام و آموزش مناسب و کاربردی با گوشی همراه و نرم‌افزار‌ها برایش فراهم شود. اینکه دائم او را منع کنیم در واقع حریص‌ترش می‌کنیم در حالیکه من معتقدم نسل امروز بهتر از ما تعامل و کارکردن با نرم‌افزار‌ها را می‌داند، تنها باید مدیریت شود تا از آسیب‌های موجودی که در کمین او نشسته، آگاه شود.»

در نهایت باید گفت نهضت «سفر یادگیری» که امسال از سوی آموزش و پرورش مطرح شده حرکت سودمندی به نظر می‌رسد و نیاز است مجدانه توسط مسئولان و معلمان پیگیری شود. ما با گوش دادن به نسل زد، نه تنها آموزش را برای آنها بهبود می‌بخشیم بلکه آن را برای نسل‌های آینده نیز فراهم می‌کنیم.