خراسان رضوی، دروازه تجارت شرق ایران

مهدی دوستی، معاون وزیر کشور، اعلام کرده که بخشی از اختیارات به استانداران واگذار شده است تا تجارت و ارتباطات اقتصادی استان‌ها با کشور‌های همسایه سریع‌تر و آسان‌تر شود.

با توجه به موقعیت خراسان رضوی و ارتباط این استان با افغانستان و آسیای میانه، این پرسش به وجود می‌آید که این مسئله چه تأثیری بر تجارت خارجی این استان می‌گذارد. در تاریخ هر کشوری، زمان‌هایی وجود دارد که جغرافیا، اقتصاد و سیاست در نقطه‌ای هم‌گرا می‌شوند و فرصتی نادر برای بازتعریف قدرت ایجاد می‌کنند.

تصمیم اخیر دولت برای تفویض اختیار تجارت استانی به استانداران، در نگاه نخست اقدامی اداری به نظر می‌رسد، اما اگر از منظر تاریخی و راهبردی نگریسته شود، می‌تواند آغاز دوره‌ای جدید باشد که در آن خراسان رضوی نه‌تنها یک استان مرزی، بلکه بازتعریف‌کننده موقعیت ژئو‌اکونومیک کشور باشد.

خراسان رضوی به‌دلیل ارتباطات با افغانستان و آسیای میانه، موقعیتی دارد که می‌تواند سبب توسعه نقش ژئواکونومیک ایران در میان همسایگانش شود. مرز دوغارون و مسیر ریلی سرخس فقط خطوط جغرافیایی نیستند؛ آنها مسیر‌هایی هستند که می‌توانند ایران را از حالت بازیگری واکنشی در سیاست شرق به نقشی فعال و اثرگذار تبدیل کنند. هر کامیون و هر کانتینری که از این مسیر‌ها عبور می‌کند، حامل پیام قدرتی است که اقتصاد، دیپلماسی و امنیت را در‌هم می‌آمیزد.

تجارت با افغانستان، به‌ویژه در حوزه مصالح ساختمانی، مواد غذایی و خدمات مهندسی، فرصتی استثنایی برای ارتقای اقتصاد محلی فراهم می‌آورد و هم‌زمان می‌تواند به ثبات نسبی در همسایه شرقی کمک کند. در مسیر آسیای میانه، ظرفیت ریلی سرخس، ایران را به نقطه‌ای از اتصال میان اوراسیا و خلیج فارس تبدیل می‌کند و امکان می‌دهد کشور بدون وابستگی کامل به مسیر‌های سنتی بین‌المللی، به بازار‌های دوردست دست یابد.

این فرصت، با خود مسئولیت می‌آورد. هماهنگی میان استانداری، گمرک، صمت و بخش خصوصی، ضروری است. زیرساخت‌های لجستیکی و سخت‌افزاری و نرم‌افزاری هم باید تقویت شوند و سازوکار‌های مالی مطمئن برای تجارت با همسایگان ایجاد گردد تا واگذاری اختیارات تجارت به استان صرفا به شعار یا نمایش تبدیل نشود.

اگر این تعامل به درستی مدیریت شود، مرز‌های شرقی ایران دیگر خطوط صرفا دفاعی نخواهند بود، بلکه منابعی از توسعه تجارت، تعامل و ثبات اقتصادی خواهند شد. خراسان رضوی می‌تواند الگویی از حکمرانی خردمندانه ارائه دهد.

جایی که افزایش قدرت از طریق تعامل و وابستگی متقابل با همسایگان شکل می‌گیرد. درنهایت خراسان رضوی نشان می‌دهد که چگونه می‌توان از مزیت‌های جغرافیایی و توان تولیدی برای ایجاد تأثیرات ژئوپلیتیکی پایدار استفاده کرد. مرز‌های شرق ایران، در سایه این سیاست، از موانع سنتی به مسیر‌هایی برای ثبات و توسعه تبدیل می‌شوند و تجربه‌ای ارائه می‌دهند که می‌تواند الگویی برای دیگراستان‌های مرزی کشور باشد. در این دیدگاه، قدرت واقعی آن است که مرز را نه به دیوار، بلکه به ابزار تعامل و ثبات تبدیل کند.