به گزارش شهرآرانیوز، بسته‌بودن مکرر گذرگاه‌های مرزی، ناامنی و استفاده سیاسی اسلام‌آباد از تجارت، حکومت طالبان را وادار کرده تا واردات دارو از این کشور را به‌طور کامل متوقف کند. این اقدام، نقطه‌عطفی در سیاست اقتصادی طالبان محسوب می‌شود و نشان می‌دهد دولت افغانستان در تلاش است وابستگی دیرینه خود به پاکستان را کاهش دهد.
مقام‌های اقتصادی افغانستان اعلام کرده‌اند که مسیر‌های جایگزین، از جمله ایران و برخی کشور‌های آسیای میانه، برای تأمین دارو در حال بررسی است. اهمیت این تغییر در آن است که حتی دارو کالایی که معمولاً از تنش‌های سیاسی جدا نگه داشته می‌شود، اکنون در لیست ممنوعه طالبان برای واردات از پاکستان قرار گرفته است.
اگرچه این تصمیم ممکن است در کوتاه‌مدت به کمبود برخی دارو‌های ضروری منجر شود، اما در بلندمدت می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد یک زنجیره تأمین پایدارتر و قابل‌اتکاتر شود.
در این میان، ایران به‌عنوان گزینه‌ای راهبردی برای افغانستان مطرح شده است. کشوری که ظرفیت بالای تولید دارو، سابقه صادرات گسترده، کیفیت قابل‌قبول و دسترسی مطلوب از مسیر‌های لجستیکی مانند چابهار و بندرعباس، آن را به جایگزینی جدی برای پاکستان تبدیل می‌کند.
این گزارش با هدف مقایسه ظرفیت دارویی ایران و پاکستان و بررسی امکان تأمین پایدار داروی افغانستان از مسیر ایران تهیه شده است.
ایران با برخورداری از یکی از پیشرفته‌ترین صنایع داروسازی منطقه، به حدود ۹۰ درصد خودکفایی دارویی دست یافته است. فعالیت بیش از ۲۹۰ شرکت تولیدی و ده‌ها شرکت پخش در حوزه دارو‌های ژنریک، محصولات بیوتکنولوژیک و دارو‌های مربوط به بیماری‌های مزمن، توانایی ایران را برای پاسخ‌گویی هم‌زمان به بازار داخلی و صادراتی تقویت کرده است.
صادرات داروی ایران به حدود ۴۰ کشور جهان ـ به‌خصوص در بخش بیوتکنولوژی ― نشان می‌دهد که کیفیت و استاندارد‌های دارویی ایران در سطح بین‌المللی پذیرفته شده است.
در شرایطی که تجارت افغانستان و پاکستان با تنش و اختلال مواجه است، شرکت‌های بزرگ دارویی ایران قادرند جایگزین مناسبی برای تأمین داروی افغانستان باشند.
از جمله:
داروپخش؛ بزرگ‌ترین تولیدکننده و توزیع‌کننده دارو در ایران
جابر ابن‌حیان؛ فعال در تولید آنتی‌بیوتیک‌ها، دارو‌های تزریقی و عمومی
سیناژن؛ تولیدکننده بیوسیمیلار‌های پیشرفته و از برند‌های برتر بیوتک در خاورمیانه
گروه دارویی برکت؛ با ۲۵ زیرمجموعه در تولید دارو‌های اساسی
داروسازی اسوه؛ فعال در حوزه دارو‌های عمومی، تزریقی و انکولوژی
این مجموعه شرکت‌ها ساختار اصلی صنعت داروسازی ایران را تشکیل می‌دهند و می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در تأمین پایدار داروی مورد نیاز افغانستان داشته باشند.
اگرچه پاکستان از نظر تعداد کارخانه‌های دارویی بزرگ جلوه می‌کند، اما اتکای شدید آن به واردات مواد اولیه دارویی، زنجیره تأمین این کشور را شکننده و پرریسک ساخته است. نوسانات ارزی و اختلال در واردات مواد مؤثره، مستقیماً کیفیت و ثبات تولیدات آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
صادرات داروی پاکستان در سال مالی منتهی به ۲۰۲۵ حدود ۴۵۷ میلیون دلار بوده که نزدیک به ۳۵ درصد آن سهم افغانستان بوده است. با این وجود، گزارش‌های متعدد از بازار افغانستان نشان می‌دهد:
کیفیت دارو‌های صادراتی پاکستان پایین‌تر از نسخه‌های داخلی است
بسیاری از سری‌های صادراتی از مواد مؤثره ناپایدار استفاده می‌کنند
استاندارد بسته‌بندی در سطح مطلوب نیست
بخش زیادی از شرکت‌های پاکستانی برای حفظ قیمت رقابتی در بازار افغانستان، از استاندارد‌های سخت‌گیرانه تولید صرف‌نظر می‌کنند؛ موضوعی که اعتماد عمومی را نیز کاهش داده است.
برای آنکه افغانستان بتواند به‌طور پایدار از ظرفیت دارویی ایران بهره‌مند شود، تقویت همکاری‌های رسمی میان دو کشور ضروری است.
تشکیل کارگروه مشترک برای تسریع ثبت دارو‌های ایرانی، هماهنگی مسیر لجستیک و ارائه معافیت‌های تعرفه‌ای برای دارو‌های حیاتی.
طراحی پروتکل‌های مشترک، ایجاد تیم‌های بازرسی در گذرگاه‌ها و آموزش داروسازان افغان برای شناخت دارو‌های معتبر.
ایجاد انبار‌های استاندارد مشترک در نزدیکی مرز‌ها و توسعه مسیر‌های ترانزیتی امن برای دارو‌های حساس به دما.
تعریف ایران به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان اصلی و پایدار داروی افغانستان و ایجاد سازوکار‌های مالی مشترک برای تسهیل واردات.
ایران با برخورداری از ظرفیت تولید بالا، استاندارد‌های قابل‌اتکا، قیمت رقابتی و مسیر‌های لجستیکی مناسب، قابلیت تبدیل‌شدن به تأمین‌کننده اصلی داروی افغانستان را دارد. در مقابل، پاکستان با وجود سابقه طولانی در صادرات دارو به افغانستان، به دلیل کاهش کیفیت، ضعف ساختاری و ناپایداری روابط سیاسی، گزینه‌ای پرریسک محسوب می‌شود.
تقویت همکاری‌های راهبردی میان ایران و افغانستان می‌تواند به تأمین پایدار دارو، کاهش وابستگی و جلوگیری از آسیب‌پذیری افغانستان در برابر تنش‌های تجاری آینده کمک کند.
منبع: ایراف