شناخت امام زمان (عج) در آیینه انبیای الهی

امام زمان (عج) عصاره تمام انبیا و اولیای الهی از آغاز آفرینش انسان است. آیت‌ا... موسوی‌اصفهانی در کتاب ارزشمند «مکیال‌المکارم» با استناد به روایات اهل‌بیت (ع)، شباهت‌های آن حضرت را با ۳۳پیامبر الهی تبیین کرده است که نخستین آنها حضرت آدم (ع) است.

این تشابهات، تنها یک مقایسه تاریخی نیست، بلکه نشان‌دهنده پیوند عمیق و خط رسالت واحدی است که از آدم (ع) آغاز و به حضرت حجت (عج) ختم می‌شود. بررسی این شباهت‌ها، دریچه‌ای نوین برای شناخت مهدی موعود (عج) می‌گشاید و جایگاه او را در منظومه عظیم ولایت الهی نمایان می‌سازد.

۱. خلافت الهی بر زمین

خداوند در آیه۳۰ سوره بقره می‌فرماید: «إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَهً». آدم به‌عنوان نخستین خلیفه الهی، وارث زمین شد و جانشینی خدا را برعهده گرفت. امام زمان نیز وارث نهایی زمین و خلیفه کامل خداوند است که این خلافت را به‌صورتی جهانی و همه‌جانبه محقق خواهد کرد. امام‌صادق (ع) در تفسیر آیه۵۵ سوره نور -که وعده خلافت مؤمنان را می‌دهد- فرمودند: «آنان، قائم و یارانش هستند.»

این خلافت، تجلی وعده حتمی الهی برای استقرار حکومت صالحان است. در حدیث مفضل نیز آمده است: «هنگام خروج، ابری بر سرش سایه می‌افکند و ندادهنده‌ای فریاد می‌زند: این مهدی، خلیفه خداست؛ از او پیروی کنید.» این صحنه، تکمیل و عینیت‌یابی همان مقام خلافت الهی است که از آدم (ع) آغاز شد.

۲. گنجینه علم الهی

خداوند همه اسما را به آدم (ع) آموخت (بقره:۳۱). اما امام زمان نه‌تنها همه آنچه به آدم آموخته شده است، داراست، بلکه برتر از آن، حامل دانش گسترده‌تری است که در طول تاریخ وحی و امامت، تکمیل شده است. در بصائرالدرجات از حضرت صادق (ع) روایت کرد‌ه‌اند که: «خداوند اسم اعظم را ۷۳ حرف قرار داده است و به آدم ۲۵حرف، به نوح ۱۵حرف، به ابراهیم، هشت حرف، به موسى چهار حرف و به عیسى دو حرف عطا فرمود. عیسی به آن دو حرف مریض‌ها را شفا می‌داد و مردگان را زنده می‌کرد و به محمد (ص) ۷۲ حرف عطا فرمود و یک حرف را براى خود برگزید. اما امام زمان، وارث تمام علوم انبیا و اوصیاست و همان‌گونه که امیرالمؤمنین (ع) فرمود، او دارای علمی است که هیچ‌چیز از آن مخفی نیست. این علم، تنها دانش نظری نیست، بلکه حکمت عملی برای اداره جهان براساس قوانین الهی است.»

۳. زنده‌کننده زمین

آدم (ع) زمین را با عبادت خدا زنده کرد، پس از آنکه جنیان با کفر و طغیان، حیات معنوی آن را از بین برده بودند. امام مهدی نیز زمین را با احیای دین خدا، عدالت و اقامه حدود الهی، حیات دوباره خواهد بخشید. امام‌باقر (ع) در تفسیر آیه «یُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا» فرمودند: «خداوند به وسیله قائم (عج)، زمین را پس از مرگش زنده می‌کند و مرگ زمین، کفر اهل آن است.» (روم:۱۹) این احیا، تنها یک رستاخیز معنوی نیست، بلکه تحولی است در تمام شئون زندگی بشر؛ از اقتصاد و سیاست تا فرهنگ و اخلاق، همگی با عدل او حیاتی تازه خواهند یافت. او زمین را از ظلم و جور پاک و آن را از معرفت و بندگی پر می‌کند.

۴. اشک‌های عاشقانه

روایت است آدم آن‌قدر بر فراق بهشت گریست که اشک‌هایش همچون جویبار بر گونه‌هایش جاری شد. امام زمان نیز گریه‌های فراوان دارد؛ چنان‌که در زیارت ناحیه‌مقدسه خطاب به جدش امام‌حسین (ع) می‌فرماید: «شب و روز بر تو ندبه می‌کنم و به‌جای اشک، خون می‌گریم.» این اشک‌ها، نماد عشق و انتظار فرج و پیوند ناگسستنی با آرمان‌های الهی است. گریه آدم بر فقدان بهشت بود و گریه امام عصر بر فقدان انسان‌هایی است که باید آن بهشت زمینی را بسازند. این اشک‌ها، نشانه همدردی او با رنج‌های بشر و عشق او به هدایت گمراهان است.

درس‌هایی برای امروز

این چهار شباهت، تنها نمونه‌ای از پیوند امام زمان با میراث پیامبران است. شناخت این وجوه مشترک، به ما می‌آموزد که:

- امام عصر (عج) ادامه‌دهنده راه همه انبیاست و ظهور او، نقطه اتحاد همه ادیان الهی در پرتو اسلام ناب خواهد بود؛ ظهور او، احیای کامل ارزش‌های الهی در سراسر زمین خواهد بود و وعده‌های تمام پیامبران را محقق می‌سازد؛ انتظار فرج، به معنای آماده‌سازی خود برای تحقق عدالت و معنویتی است که همه پیامبران برای آن کوشیدند. این انتظار، ما را موظف می‌کند در حد توان، جلوه‌ای از آن عدل و علم و عبادت را در زندگی خود ایجاد کنیم.