بانوان فعال اقتصادی: فعالیت اقتصادی جنسیت ندارد

به گزارش شهرآرانیوز؛ زنان در عرصه فعالیت‌های اقتصادی به‌ویژه در استان خراسان رضوی و کلان‌شهر مشهد با توجه به ظرفیت‌های متعدد در عرصه‌های کشاورزی، صنایع دستی، گردشگری، فناوری اطلاعات، تعاونی‌ها و... از فرصت‌های بسیاری برای رشد و توسعه اقتصادی و مشارکت در بالابردن شاخص‌های اقتصادی استان برخوردارند. اگرچه مانند بسیاری از عرصه‌های دیگر با چالش‌هایی مواجه هستند که فرازونشیب‌های متعددی را در مسیر فعالیت‌های اقتصادی آنها رقم می‌زند. 

گفته می‌شود هنجار‌های اجتماعی و فرهنگی، سد‌های قانونی، اصلاح ساختاری در انتصابات مدیران، نظام مالی متناسب برای صنایع خرد بانوان، توزیع ناعادلانه امکانات و تسهیلات کلان و نبود شبکه قوی زنان فعال اقتصادی در استان، از دغدغه‌های اصلی زنان در این حوزه است.

وقتی به آمار‌ها نیز نگاهی می‌اندازیم، گفته می‌شود حدود ۵ یا ۶‌هزار بانوی کارآفرین و حدود هفتصد بانوی بازرگان در استان خراسان رضوی فعالیت دارند، اما به‌دلیل ثبت‌نشدن برخی مشاغل خانگی یا صنایع خرد توسط بانوان فعال اقتصادی و از‌سوی دیگر غفلت نهاد‌های مرتبط، هیچ آمار دقیقی از جمعیت زنان فعال اقتصادی در استان وجود ندارد. چالش‌های بانوان فعال اقتصادی در استان خراسان رضوی موضوعی است که در این گزارش به آن پرداخته‌ایم.

لزوم توزیع یکسان منابع برای مردان و زنان

رئیس کانون زنان بازرگان خراسان رضوی در گفت‌و‌گو با خبرنگار شهرآرا صحبت خود را با جمله «باید بپذیریم اقتصاد جنسیت ندارد» آغاز‌ می‌کند و‌ می‌گوید: این مسئله به شرطی است که تمام شرایط و بستر‌هایی که مورد نیاز فعالیت اقتصادی است، به صورت یکسان میان همه فعالان اقتصادی و کارآفرینان توزیع شود. زمانی که این شرایط یکسان برای همه فراهم نباشد، عده‌ای سهم کمتری دارند.

آذر کیانی نژاد به توزیع منابع و امتیازات در حوزه اقتصاد اشاره و بیان می‌کند: تسهیلات بانکی، جاری سازی قوانین و... باید به صورت یکسان برای زن و مرد صورت بگیرد. اگر این مسئله در سطح کشور و استان انجام نشود، قطعا بانوان نمی‌توانند سهم مناسبی از اقتصاد کشور داشته باشند و از طرف دیگر با توجه به اینکه فعالیت اقتصادی بانوان بیشتر در سطح خرد و متوسط است، باید نگاه ویژه‌ای به صنایع خرد و متوسط داشته باشیم؛ اینکه بتوانیم بستر‌های مورد نیاز برای رشد و توسعه آن‌ها را در سطح استان و کشور فراهم کنیم.

 تا زمانی که نگاه ویژه‌ای به این مسئله نداشته باشیم، قطعا نمی‌توانیم آینده اقتصادی خوبی را برای کشور فراهم کنیم و خانم‌ها نیز به واسطه نقشی که در این سطح از اقتصاد دارند، نمی‌توانند اثرگذاری مناسبی داشته باشند؛ بنابراین ایجاد شرایطی برای تسهیلگری در زیرساخت‌های موردنیاز برای کارآفرینی مثل تسهیلات بانکی، تسهیلگری قوانین، فراهم کردن بستر‌ها برای صنایع خرد باعث می‌شود زنان در عرصه مشاغل خانگی رشد و توسعه یابند.

ضرورت شبکه سازی برای بانوان فعال اقتصادی

وی با اشاره به اینکه در شریط کنونی ایران و در سطح دنیا اینکه یک نفر بتواند به تنهایی همه آنچه را که مورد نیاز توسعه کسب و کارش است فراهم کند، ممکن نیست، ادامه می‌دهد: ایجاد شبکه‌های تخصصی با محوریت‌های مشخص که هدف و رسالت آن‌ها کاملا شفاف و مشخص باشد، نه تنها به زنان، بلکه به همه کمک می‌کند که در مسیر توسعه و پیشرفت، تسهیل و سرعت بیشتری پیدا کنند.

این شبکه‌ها به زنان کمک می‌کند که بیشتر بتوانند نیازمندی‌های خود را برای توسعه کسب و کار شناسایی کنند و به کار بگیرند؛ البته باید به صورت تخصصی باشند. به عنوان مثال شبکه‌هایی که روی صادرات، توانمندسازی ها، محوریت زن و خانواده است. 

در برخی شبکه‌ها فقط محوریت زن است؛ در حالی که باید این رویکرد‌ها تخصصی باشد. شبکه‌ای که در محور زن و خانواده کار می‌کند، نباید وارد شبکه تخصصی زن و اقتصاد شود. اجازه دهیم شبکه‌های اقتصادی به صورت تخصصی کار کنند، این به هم ریختگی باعث می‌شود که نه تنها مزیت‌های شبکه از بین برود، بلکه سردرگمی هم برای زنان ایجاد شود.

کیانی نژاد در پاسخ به حمایت‌هایی که از سوی نهاد‌های دولتی می‌تواند صورت بگیرد، اظهار می‌کند: اقتصاد کنونی جامعه ما به گونه‌ای است که لازم است نهاد‌های دولتی هیچ کاری نکنند و اجازه دهند فعالان اقتصادی بخش خصوصی مسیر خود را پیدا کرده و در همان مسیر حرکت کنند. گاهی اوقات محدودیت‌های بخش دولتی، در ظاهر کمک و در واقعیت مانع توسعه است؛ اما به هر حال امیدواریم بخش دولتی با درایت کمک کننده باشد. تسهیلگری قوانین، ایجاد زمینه‌های سرمایه گذاری و ایجاد تسهیلات مالی در این زمینه کمک کننده است.

نبود آمار‌های شفاف در حوزه بانوان فعال اقتصادی

وی در پاسخ به میزان جمعیت بانوان فعال اقتصادی در خراسان رضوی تصریح می‌کند: در کشور، ما در هیچ حوزه‌ای منابع و آمار دقیقی نداریم. در این حوزه نیز نمی‌توانیم دقیق بگوییم؛ چون در آمار‌ها هیچ وقت مشاغل خانگی و خانم‌هایی که در خانه کارآفرینی خرد دارند، دیده نمی‌شوند. این اشتباه دو سویه است.

خانم‌ها برای ثبت مشاغل اقدام نکرده‌اند و از سوی دیگر نیز در آمارگیری، این بخش بزرگ نادیده گرفته شده است. اما در اتاق بازرگانی حدود هفتصد فعال اقتصادی خانم، دارای کارت بازرگانی و عضویت هستند که جامعه هدف، کانون زنان بازرگان استان است. سهم بانوان استان در سطح بازرگانی سهم مناسبی است؛ اما نگاه ویژه به صنایع خرد برای دقیق بودن آمار‌ها ضرورت دارد.

چالش‌های سه گانه، موانع جدی رشد اقتصادی

نایب رئیس کانون زنان بازرگان اتاق بازرگانی و بنیان گذار چند شرکت اقتصادی درباره چالش‌های بانوان فعال اقتصادی و کارآفرین می‌گوید: مهم‌ترین چالش‌ها عموما در سه محور دیده می‌شود. اول، دسترسی محدود به سرمایه و منابع مالی؛ اینکه بسیاری از بانوان حتی با داشتن طرح قابل دفاع، در مرحله تأمین مالی با موانع ساختاری مواجه می‌شوند.

دوم، ضعف در شبکه سازی و دسترسی به بازار که مسیر ورود به بازار‌های صنعتی، صادراتی و دولتی برای زنان را دشوار می‌کند و سوم، بوروکراسی و شفاف نبودن مسیر‌های حمایتی و اینکه بخش بزرگی از ظرفیت‌های حمایتی وجود دارد، اما استفاده از آن‌ها زمان بر یا پیچیده است.

نورالهدی پورعباس راهکار‌های برون رفت از این چالش‌ها را روشن و شفاف می‌داند و بیان می‌کند: تعریف سازوکار‌های مالی ویژه برای طرح‌های فناورانه زنان، شفاف و کوتاه کردن مسیر‌های صدور مجوز‌ها و قرارداد‌های دولتی، ایجاد شبکه‌های منسجم برای اتصال زنان کارآفرین به بازار‌های داخلی و خارجی و استفاده از ظرفیت اتاق‌های بازرگانی برای آموزش‌های تخصصی و توسعه صادرات در این زمینه مؤثر است.

وی با بیان اینکه در نشست با مسئولان دولتی استان و کشور، این دغدغه‌ها مطرح است، اظهار می‌کند: در جلسات متعدد، چند موضوع کلیدی مطرح شده است. نیاز به حمایت هدفمند از شرکت‌های محیط زیستی و نوآور، به ویژه در حوزه‌هایی مثل جاذب‌های نفتی، مدیریت پسماند و گیاهان دارویی، ضرورت ایجاد تسهیلات قابل اتکا برای صنایع کوچک و متوسطی که توسط زنان اداره می‌شوند، از جمله این موارد هستند.

زنان، بازوی اقتصادی کشور

پورعباس چشم انداز اقتصادی زنان کارآفرین و بانوان فعال اقتصادی را با رفع موانع روشن می‌بیند و‌ می‌گوید: اگر موانع اداری و مالی کاهش پیدا کند، زنان در ایران می‌توانند بخش بزرگی از صنایع خلاق، محیط زیست و خدمات دانش بنیان را در دست بگیرند. ظرفیت رشد اقتصادی این بخش کاملا واقعی است و‌ می‌تواند در پنج سال آینده یکی از محرک‌های اقتصاد استان‌ها باشد.

هم صدایی برای مطالبات جدی ملی

رئیس کمیسیون بانوان اتاق تعاون خراسان رضوی و عضو هیئت مدیره کانون زنان بازرگان خراسان رضوی نیز در گفت‌و‌گو با شهرآرا چالش‌های متعددی را در حوزه فعالیت بانوان عرصه اقتصادی استان مطرح می‌کند و‌ می‌گوید: در حوزه زنان بی نهایت دسترسی محدود به منابع مالی داریم. وام‌های کلان برای ما نیست و دچار مشکل هستیم. جذب سرمایه گذار را نداریم. شرایط سخت تضامین بانکی، محدودیت‌های اجتماعی و باور‌های سنتی نیز در این مسئله دخیل است که هنوز برخی باور ندارند زنان می‌توانند کسب وکار‌های قوی ایجاد کنند و در بحث‌های بانکی اگر همتای ما یک آقا باشد، خیلی راحت‌تر در سیستم بانکی و حتی سطح جامعه پذیرفته می‌شود.

نرگس شفاهی به چالش‌های مستمر و جدی دیگری نیز اشاره و بیان می‌کند: شبکه‌های ارتباطی زنان فعال در حوزه اقتصاد در مقایسه با مردان ضعیف‌تر است؛ به همین دلیل صدای بلندی برای بیان مسائل و چالش‌ها در سطح ملی نداریم. یکی دیگر از چالش‌هایی که برخی از بانوان فعال اقتصادی هنوز با آن مواجه هستند، برقراری تعادل میان کار و زندگی به معنی رسیدگی به خانواده و امور فرزندان است، چرا که برای موفقیت چنین بانوانی همراهی همسران نیز ضروری است. چالش‌های اداری و نحوه تعامل با برخی خانم‌ها نیز در برخی سازمان‌ها از دیگر مسائل مطرح است.

وی در زمینه راهکار‌هایی که‌ می‌تواند در تعدیل این چالش‌ها کمک کننده باشد، اظهار می‌کند: همکاری نهاد‌های خصوصی و دولتی و نهاد‌های مدنی اهمیت دارد. ما می‌توانیم صندوق‌های سرمایه گذاری ریسک پذیر ویژه زنان داشته باشیم که توسط بانوان مدیریت شود و معیار‌های عادلانه تری را برای تخصیص منابع داشته باشد.

 تقویت شبکه‌های حرفه‌ای زنان یک ضرورت است که باید نگاه دولت در این زمینه به بانوان فعال اقتصادی ویژه‌تر باشد؛ البته در استان خراسان رضوی کانون بازرگانان و کمیسیون بانوان، انجمن ملی زنان کارآفرین را داریم. دولت وقتی حمایت کند، فضای خوبی را برای انتقال تجربه خواهیم داشت و راه‌ها و ایجاد فرصت‌های مناسبی برای تجارت بانوان فعال اقتصادی فراهم می‌شود.

ایجاد زیرساخت‌های حمایتی برای مادران شاغل

شفاهی به برخی پیشنهاد‌های ارائه شده در شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی برای همراهی بیشتر با بانوان اشاره می‌کند و‌ می‌گوید: به عنوان مثال در شهرک‌های صنعتی، مهدکودک نداریم. ساخت این فضا می‌تواند به مادران بسیار کمک کننده باشد. مشوق‌های مالیاتی و مشوق‌های تأمین اجتماعی تأثیرگذار است.

تسهیلاتی بدهند که در محل واحد صنعتی یا تولیدی، کارفرما بتواند مهدکودک ایجاد کند یا حداقل ساعت کار مادران کمتر باشد. به کارکنان اداری آموزش داده شود که چگونه با بانوان تعامل داشته باشند. در نشست با مسئولان استانی و کشوری، همه این دغدغه‌ها را مطرح کرده‌ایم.

وی چشم انداز پیش روی بانوان فعال اقتصادی را روشن می‌بیند و بیان می‌کند: امروزه بازار‌های جهانی تمایل زیادی به کارآفرینی زنان دارند و از آن استقبال می‌شود. این مسئله چشم انداز خوبی را نشان می‌دهد. مشهد نیز به عنوان کلان شهر مذهبی و گردشگری، ظرفیت بسیار خوبی برای درآمدزایی بانوان فعال اقتصادی دارد.