راه‌های تبدیل زیارت از رفتار آیینی تکراری به فهم آگاهانه

به گزارش شهرآرانیوز، در شرایطی که هر سال میلیون‌ها زائر از نقاط مختلف کشور و جهان، به مشهد مقدس سفر می‌کنند، بحث درباره کیفیت زیارت و چگونگی تبدیل آن از یک رفتار تکراری به تجربه‌ای عمیق و دگرگون‌کننده، بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. آنچه امروز ضرورت دارد، بازگشت به «معنای زیارت» و فاصله‌گرفتن از عادت‌هایی است که به‌مرور جایگزین فهم واقعی این حضور معنوی شده‌اند.

در همین زمینه، حجت‌الاسلام سیدمصطفی حسینی‌پور، کارشناس مذهبی، در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز با تشریح ابعاد مختلف زیارت آگاهانه، بر نقش شناخت، نیت‌گذاری و تأمل درونی زائر تأکید کرد و معتقد است رمز اثرگذاری زیارت در عمق‌بخشی به آن نهفته است، نه در تکثیر رفتار‌های آیینی.

زیارت آگاهانه چیست؟

حسینی‌پور درباره چگونگی تبدیل زیارت از رفتار‌های آیینی تکراری به یک تجربه آگاهانه، با اشاره به تفاوت میان «زیارت ظاهری» و «زیارت معرفتی» تأکید کرد: زیارت آگاهانه تنها حضور جسمانی در حرم نیست؛ بلکه نیازمند حضور ذهنی، معنوی و تأمل درونی است.

وی گفت: زیارت زمانی از سطح اجرای یک مراسم عبور می‌کند که زائر با شناخت و گفت‌وگوی درونی وارد حرم شود و به دنبال تحول باشد، نه صرفاً انجام آداب معمول.

این کارشناس مذهبی یکی از مهم‌ترین عوامل سطحی‌شدن زیارت را کلیشه‌شدن رفتار‌ها دانست و افزود: تکرار رفتار‌های ظاهری بدون توجه به معنا، ازدحام و فشار زمانی و نبود آموزش و «سواد زیارت» باعث می‌شود زیارت به یک عادت تقلیل پیدا کند.

وی نبود آموزش را از چالش‌های مهم دانست و گفت: برای بسیاری از رفتار‌های روزمره، آموزش‌های مختلف وجود دارد؛ اما برای زیارت که یک رفتار مهم معنوی است، هیچ دوره‌ای طراحی نشده است.

مفهوم سواد زیارت

حسینی‌پور در تشریح مفهوم «سواد زیارت» بیان کرد: این سواد چهار بخش دارد؛ شناخت امام و پیوند شخصی با سیره او، شناخت مقصد و جایگاه معنوی حرم، شناخت هدف زیارت و اینکه زائر دقیقاً چه می‌خواهد و شناخت رفتار‌هایی که معنا دارند و رفتار‌هایی که تنها موجب هیجان و ازدحام می‌شوند.

وی تأکید کرد: زائر باید پیش از ورود به حرم، چند دقیقه با خود خلوت کند و نیت خود را روشن سازد؛ زیرا همین چند دقیقه مکث، زیارت را از رفتار تکراری، به تجربه‌ای عمیق و معنوی تبدیل می‌کند.

این کارشناس مذهبی در پاسخ به دیدگاهی که زیارت را امری صرفاً احساسی می‌داند، گفت: زیارت آگاهانه ترکیبی از عقل و دل است؛ احساسی که بر پایه معرفت باشد، ماندگارتر است و معرفتی که با احساس همراه نباشد، خشک و بی‌روح می‌شود.

وی رسانه‌ها را نیز در تعمیق این فرهنگ مؤثر دانست و افزود: روایت‌های رسانه‌ای باید از هیجان‌محوری فاصله بگیرد و بر تحول اخلاقی و شناختی تمرکز داشته باشد.

همچنین به‌گفته حسینی‌پور، برنامه‌های فرهنگی حرم می‌تواند با برگزاری کارگاه‌ها و تهیه محتوای آموزشی کوتاه، زائر را به سمت فهم بهتر زیارت هدایت کند.

وی تأکید کرد: برای تبدیل زیارت به تجربه‌ای آگاهانه، زائر باید پیش از زیارت نیت‌گذاری کند، مطالعه کوتاهی درباره امام داشته باشد، از رفتار‌های شتاب‌زده بپرهیزد، آرامش را حفظ کند و پس از زیارت، تجربه خود را ثبت کرده و درباره آن تأمل کند.

این کارشناس مذهبی گفت: زمانی که زائر با نیت تغییر قدم در حرم بگذارد، زیارت از یک آیین تکراری به تجربه‌ای دگرگون‌کننده بدل خواهد شد.