بحران بی‌آبی مشهد برطرف می‌شود؟ | آغاز آب‌گیری سد شوریجه، امید تازه برای مردم مشهد 

به گزارش شهرآرانیوز، این روز‌ها دوباره بذر امید در دل‌هایمان جوانه زده و چشم‌هایمان به آسمان دوخته شده است. از روز گذشته و همان لحظات آغازین که قطرات باران رحمت الهی، سر و صورت شهر و استانمان را خیس کرد، تا این لحظه بیش از ۲۵ ساعت به‌صورت بی‌وقفه باران باریده و در هنگام تنظیم این گزارش، این دانه‌های برف هستند که ذوق دل مشهدی‌ها را دوچندان می‌کنند. خدا را شکر که پیش‌بینی‌ها از تداوم بارش‌ها تا عصر روز شنبه حکایت دارند، اما اکنون که همه امیدواریم روز‌های تلخکامی و تشنگی به پایان برسد، لازم است به یک سؤال اساسی پاسخ دهیم: «این بارش‌ها چه‌قدر می‌تواند مؤثر باشد؟»

آبی که می‌رود، آبی که می‌ماند

بارش‌های اخیر اگرچه امید را به شهر برگردانده، اما از نگاه کارشناسان، خوشحالی زودهنگام می‌تواند گمراه‌کننده باشد؛ آنچه اهمیت دارد، سرنوشت آبی است که می‌بارد. عمادالدین صابری استاد زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز می‌گوید: نمی‌خواهم تلخ صحبت کنم. البته که همه به‌خاطر بارش‌ها خوشحالیم، اما بهتر است امیدوار باشیم این نزولات جوی جذبی باشد و درون لایه‌های زمین فرو برود تا اینکه رواناب شود.

وی می‌افزاید: چرا این را می‌گویم؟ چون سالیانه ۶۸ میلیون مترمکعب آب قابل‌استفاده از ۸ رودخانه به خارج کشور می‌ریزد و از دسترس ما خارج می‌شود. علاوه بر این، تغذیه سفره‌های زیرزمینی مانع استمرار فرآیند فرونشست می‌شود و به همین دلیل، فواید آن دوچندان است.

به گفته این استاد زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی، خراسان رضوی در شرایطی وارد فصل بارش شد که موجودی سد دوستی حدود ۳ درصد، سد طرق حدود ۵ درصد، سد کارده حدود ۸ درصد و سد ارداک حدود ۶ درصد بود و از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب حجم ذخیره سدها، فقط حدود ۳۷ میلیون مترمکعب ذخیره آبی در دسترس باقی مانده بود. به همین دلیل کارشناسان تصریح کرد که «ثبات کامل» درصورتی حاصل می‌شود که خراسان رضوی به‌جای چند روز، چندسال پربارش را تجربه کند.

امید‌ها با «شوریجه» زنده می‌شود

شگفت‌زده می‌شوید اگر بدانید سالیانه بیش از ۱۰ میلیارد مترمکعب رواناب‌های سطحی از کشور خارج می‌شود. می‌دانید یعنی چه؟ یعنی همین رودخانه‌هایی که بی حساب و کتاب از مرز‌های مختلف ازجمله استان خودمان به حوضه‌های آبریز برون‌مرزی می‌ریزد، حجم آبی معادل ۳۴ برابر نیاز آبی یک سال مشهد را به‌صورت سالیانه از اختیار ما خارج می‌کنند. اینجاست که اهمیت سدسازی بر رودخانه‌های مهم دوباره خودنمایی می‌کند؛ سد‌هایی نظیر «شوریجه» که سال‌هاست در دست احداث است و اکنون خبر‌های دلگرم‌کننده‌ای از آن به گوش می‌رسد.

مهدی حسین‌پور اول، معاون طرح و توسعه آب منطقه‌ای خراسان رضوی در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز می‌گوید: سد مخزنی شوریجه از نوع خاکی با هسته رسی در فاصله ۱۲۰ کیلومتری شرق مشهد و در محدوده شهرستان سرخس واقع گردیده است. این سد بر روی رودخانه کشف‌رود ساخته شده و ۴۶.۵ متر ارتفاع و طول تاج آن ۳۷۴ متر است. در حال حاضر با توجه به ارتفاع خاکریزی سد و احداث سازه آب‌گیر، مقدمات فنی ابگیری اولیه در حال آماده سازی است تا در دی‌ماه، اولین آب‌گیری این سد مهم آغاز شود.

چرا می‌گوییم این سد مهم است؟ چون در حوضه رودخانه کشف، همه رواناب‌ها در این محل به تله می‌افتند؛ ضمن اینکه این سد نقش مهمی در تغذیه، مباحث زیست‌محیطی آبخوان سرخس و تأمین نیازاب سیلاب برآن اراضی کشاورزی پایین‌دست دارد.

معاون طرح و توسعه آب منطقه‌ای خراسان رضوی می‌افزاید: اگر این سد وارد مدار بهره برداری شود، می‌تواند ۱۵.۴ میلیون مترمکعب به ظرفیت تأمین آب شرب مشهد اضافه کند که بهره‌برداری آن در زمان اوج مصرف شهر بسیار قابل‌توجه است. براساس داده‌های ثبت‌شده از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۲، حجم آبی که سالیانه از این مسیر عبور و از کشور خارج می‌شد، حداقل ۹ و حداکثر ۱۲۰ میلیون مترمکعب بوده و با توجه به ۲۹.۵ میلیون مترمکعب آورده سالیانه این حوضه در دراز مدت، حجم آب تنظیمی شوریجه به ۲۱ میلیون مترمکعب خواهد رسید.

به گفته حسین‌پور اول، پروژه فیزیکی سد و تأسیسات وابسته شوریجه تاکنون ۸۸ درصد و سامانه انتقال آب آن ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و تا این‌مقطع زمانی، علاوه بر ۱.۷ همت اعتباری که تاکنون هزینه شده، به ۱.۴ همت اعتبار برای عملیات تکمیلی سد و سامانه انتقال آب نیاز است.