بودجه ۱۴۰۵؛ ریال جدید، توقعات قدیمی مردم

لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ کل کشور، در شرایطی در آستانه بررسی قرار گرفته که اقتصاد ایران بیش از هر زمان دیگری با مسئله «اعتماد عمومی» روبه‌روست. در این میان، یکی از نکات قابل‌توجه و البته کمتر بحث‌شده، احتمال تنظیم بودجه سال آینده بر مبنای ریال جدید و حذف چهار صفر از پول ملی است؛ اقدامی که اگرچه سال‌هاست در حد طرح و وعده باقی مانده، اما اکنون می‌تواند در قالب بودجه، نخستین مواجهه عملی مردم با آن باشد.

واقعیت این است که برای شهروندان، به‌ویژه طبقات حقوق‌بگیر و ساکنان شهرهایی مانند مشهد، مسئله اصلی نه تعداد صفرهای اسکناس، بلکه قدرت خرید، ثبات قیمت‌ها و تأمین حداقل‌های معیشتی است. با این حال، نمی‌توان انکار کرد که اعداد نجومی در بودجه و اقتصاد، خود به بخشی از مشکل تبدیل شده‌اند؛ اعدادی که دیگر برای مردم معنا ندارند و فاصله میان دخل و خرج دولت را از فهم عمومی دور کرده‌اند.

تنظیم بودجه ۱۴۰۵ بر اساس ریال جدید، اگر درست و شفاف انجام شود، می‌تواند دست‌کم یک فایده روشن داشته باشد: قابل‌فهم‌تر شدن دخل‌وخرج دولت. وقتی هزینه‌ها، یارانه‌ها، حقوق‌ها و پروژه‌ها با ارقام کوچک‌تر و روشن‌تر بیان شوند، امکان مطالبه‌گری رسانه‌ها، شوراهای شهری و حتی شهروندان افزایش می‌یابد. این موضوع برای مدیریت شهری، حمل‌ونقل عمومی، خدمات اجتماعی و پروژه‌های عمرانی در کلان‌شهری مثل مشهد اهمیت دوچندان دارد.

اما تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که تغییر شکل اعداد، بدون اصلاح محتوا، نتیجه‌ای برای مردم ندارد. اگر بودجه همچنان با کسری پنهان بسته شود، اگر افزایش حقوق‌ها از تورم عقب بماند و اگر منابع واقعی شهرها در اولویت نباشد، ریال جدید هم خیلی زود در ذهن مردم «بی‌اثر» خواهد شد. حذف چهار صفر، جای خالی انضباط مالی، کنترل تورم و عدالت در توزیع منابع را پر نمی‌کند.

از سوی دیگر، نباید از آثار روانی این تغییر غافل شد. شهروندی که امروز با اجاره‌های چند ده میلیونی، هزینه‌های درمان و آموزش و سبد معیشت فشرده روبه‌روست، ممکن است با دیدن ارقام کوچک‌تر در بودجه، دچار سردرگمی یا حتی بی‌اعتمادی شود. اینجاست که نقش دولت و مجلس در اطلاع‌رسانی شفاف و صادقانه پررنگ می‌شود. مردم باید بدانند ریال جدید چه تغییری در زندگی آن‌ها ایجاد می‌کند و چه انتظاری نباید از آن داشت.

برای شهری مانند مشهد، که هم جمعیت شناور دارد و هم بار خدمات ملی را به دوش می‌کشد، مهم است که بودجه ۱۴۰۵ صرفاً یک سند حسابداری نباشد. اگر قرار است بودجه بر مبنای ریال جدید تنظیم شود، باید سهم واقعی شهرها، به‌ویژه در حوزه حمل‌ونقل، بهداشت، خدمات اجتماعی و زیرساخت‌های شهری، به‌روشنی دیده شود. شفافیت عددی، زمانی ارزشمند است که به عدالت در تخصیص منجر شود.

در نهایت، بودجه ۱۴۰۵ می‌تواند یک آزمون باشد؛ نه فقط برای ریال جدید، بلکه برای صداقت سیاست‌گذار با مردم. اگر حذف چهار صفر قرار است آغاز یک نظم مالی تازه باشد، باید هم‌زمان نشانه‌هایی از مهار تورم، کنترل هزینه‌ها و توجه به زندگی روزمره شهروندان در آن دیده شود. مردم، پیش از هر چیز، از بودجه آینده یک انتظار دارند: ثبات، پیش‌بینی‌پذیری و کمی نفس کشیدن در فشار هزینه‌ها؛ با صفر یا بی‌صفر.