عملیات والفجر۸ از مهم‌ترین عملیات‌های دوران دفاع مقدس بود که با هدف فتح فاو انجام شد. فاو علاوه‌بر نقش استراتژیک و اهمیت نظامی‌اش، ارزش اقتصادی فراوانی برای عراق داشت.
حسین بیات | شهرآرانیوز - اگر عراق را سرزمینی مثلثی‌شکل فرض کنیم، فاو در منتهی‌الیه ضلع شرقی آن چسبیده به خلیج‌فارس قرار دارد. مهم‌ترین شهر نزدیک به فاو، بصره است. ضمن آنکه شهر‌های «ابوالحسیب»، «زیبر»، «صفوان» و «ام‌القصر» همگی در این منطقه واقع شده‌اند. وجود شهر‌های ایرانی آبادان، خرمشهر و محدوده شلمچه و اروندرود نیز در این منطقه بیش از پیش بر اهمیت آن می‌افزاید. کشور کویت نیز کمترین فاصله را با این منطقه حساس دارد. همچنین نزدیکی به جزیره بوبیان، هورعبدا... و پایانه‌های نفتی الامیه و البکر واقع در خلیج‌فارس بر اهمیت و حساسیت آن افزوده است. با فتح این منطقه، ضربه مهلکی بر بدنه رژیم بعت عراق وارد می‌شد.
عارضه مهم این منطقه، رودخانه خروشان اروند است که عرضش بین ۴۰۰ تا ۱۶۰۰متر متغیر است و جزرومد‌های بسیار شدید و سریعی دارد. ساحل شرقی اروندرود در دهانه خلیج‌فارس، مکان آرایش و مبدأ حرکت نیرو‌های ایرانی بود که برای این عملیات آموزش‌های بلندمدت و ویژه‌ای دیده بودند. ازطرفی دشمن با کمک رازید (نوعی رادار سطحی)، دوربین‌های دید در شب، پروژکتور‌های قوی و دیدگاه‌های متنوع و سنگر‌های چنددهنه و مستحکم بر رودخانه اشراف کامل داشت. اما نیرو‌های شناسایی یگان‌ها طی ۶ ماه حدود ۸۰۰بار از اروند عبور کرده و منطقه را به‌طور کامل شناسایی کرده بودند. ضمن اینکه یک سال سرعت و جریان آب اروند به کمک چند دانشجو محاسبه شده بود تا آرام‌ترین زمان اروند برای عملیات انتخاب شود. علاوه‌براین پشتیبانی چنان انجام شده بود که همه‌چیز برای شب عملیات در نزدیک‌ترین نقطه به عراقی‌ها دردسترس نیرو‌های ایرانی قرار بگیرد و آن‌ها بتوانند با‌سرعت فاو را فتح کنند.
تمام گردان‌های عمل‌کننده با آرایش مخصوص، اول غواصی و بعد حرکت قایق در آبراه و نهر‌ها آماده هستند. ابتدا غواصان بدون جلب توجه از رود می‌گذرند و سرانجام ساعت ۲۲:۱۰ تاریخ ۲۰بهمن سال۱۳۶۴ ازسوی قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) با رمز «یا فاطمه‌الزهرا (س)» دستور شروع عملیات صادر می‌شود که درنتیجه آن، فاو در زمان اندکی به دست ایرانی‌ها می‌افتد، اما عراق طی ۹۰ روز به هر شیوه‌ای متوسل می‌شود تا فاو را پس بگیرد؛ ازجمله انجام روزانه ۴۰۰عملیات هوایی و حملات بی‌شمار شیمیایی آن هم بر محدوده‌ای کوچک، اما موفق نمی‌شود. عبور از اروند و مقابله با دشمن که در سنگر‌های مطمئن به انتظار نشسته و درنهایت فتح فاو، برای جهانیان باورکردنی نبود.
قدرت توپخانه به اعتراف دشمن
در این عملیات علاوه‌بر نیروی هوایی ارتش، ۳۰ گردان توپخانه (۱۸ گردان از توپخانه ارتش و ۱۲ گردان از توپخانه سپاه ازجمله ۶۱ محرم) وظیفه پشتیبانی آتش را برعهده داشتند. به شهادت تاریخ، حجم زیاد آتش توپخانه، از عوامل پیروزی ایران در نبرد فاو بود. گروه ۶۱ محرم با تلاش شبانه‌روزی رزمندگان خراسانی، چه در مرحله اول که مرحله پیشروی عراق بود، چه در مرحله دوم که مرحله تثبیت و پاک‌سازی دشمن از سرزمین‌های اشغالی بود و چه در مرحله سوم که درحقیقت مرحله تعقیب دشمن در سرزمین‌های خود بود، نقشی محوری ایفا کرد و سبب شد فرمانده تیپ سوم دشمن که در محاصره بود این‌گونه به رده بالاتر خود گزارش دهد: «وضعیت ما بسیار بد و سخت است، آتش توپخانه روی ما بسیار مؤثر است و تلفات با شمارش دقیقه افزون‌تر می‌شود. به داد ما برسید». خواهش فرماندهان عراقی فاو این بود که عراق روی منابع آتش توپخانه ایران آتش متقابل بریزد تا قدری از حجم آن کاسته شود.
دستاورد‌های فتح فاو
در این عملیات ۸۰۰کیلومترمربع از زمین‌های دشمن به دست ایرانیان افتاد و بیش از ۵۰۰۰نفر از نیرو‌های آن کشته و زخمی شدند و نزدیک به ۳۰۰۰نفر هم به اسارت درآمدند. انهدام وسایل و تجهیزات دشمن در این عملیات قابل ملاحظه بود، به‌گونه‌ای که بیش از ۶۰۰تانک و نفربر، ۵۰۰خودرو، ۱۵۰قبضه توپ، ۴۵فروند هواپیما، ۱۰فروند هلیکوپتر و ۳ ناوچه دشمن نابود شد.
به‌دنبال تحولات جدید و تغییر توازن به سود ایران، شورای امنیت سازمان ملل، سوم اسفند۱۳۶۴ به تهیه پیش‌نویس و صدور یک بیانیه مهم اقدام کرد، ولی این پیش‌نویس با مخالفت آمریکا و فرانسه روبه‌رو شد. سرانجام پیروزی‌های به‌دست‌آمده در عملیات والفجر۸ و نیز اقدامات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران منجر به آن شد که شورای امنیت در پیش‌نویس اولیه قطعنامه بعدی، گامی به‌سوی خواست‌های بحق ایران بردارد.