مصیب مالک رئوف
کارشناس بهداشت حرفه ای
امروز و در آخرین شماره از سلسله گزارش های طب کار می خواهیم به مشکلات شغلی که کارکنان شاغل در جایگاه های سوخت و پارکینگ ها دارند، بپردازیم. افزون بر تمام عوامل زیان آور فیزیکی، شیمیایی و ارگونومیکی که این شغل دارد، انفجار و آتش سوزی جزو حوادث معمول در آن به حساب می آید. براساس گزارش انجمن ملی آتش نشانی امریکا (NFPA) در سال های
(2008-2004) در جایگاه های سوخت این کشور بیش از
5000 حریق و انفجار اتفاق افتاده است که به طور میانگین به ازای هر 13 پمپ بنزین یک حادثه می شود، بنابراین سختی کار در این حرفه کمی متفاوت تر از سایر شغل ها خواهد بود.
در بین عوامل زیان آور مختلف هم عوامل شیمیایی بیش از سایر موارد اهمیت دارند. ترکیبات آلی فرار یکی از عوامل اصلی آلوده کننده هواست که
به علت سرعت تبخیر بالا و انتشار سریع در محیط، باعث مواجهه بسیاری از افراد و متعاقب آن آثار جبران ناپذیری بر سلامتی می شود که این تاثیر بر کارکنان شاغل در پمپ بنزین ها چندین برابر است.BTEX ها
(11 %بنزن، 26%تولوئن، 11 %اتیل بنزن و 52 %زایلن) خطرناک ترین مواد موجود در بنزین هستند که مواجهه کوتاه مدت با آن ها باعث آثاری مانند تحریک و حساس شدن پوست، مشکلات سیستم اعصاب مرکزی نظیر (خستگی، سردرد، سرگیجه و از دست دادن تعادل) می شود و در مواجهه طولانی مدت، افزون بر مشکلات گفته شده کلیه، کبد و خون را هم درگیر می کند.
مطالعات نشان می دهد که آمار مرگ ومیر ناشی از سرطان در شاغلان جایگاه های سوخت فراوانی بیشتری به نسبت دیگران دارد، چون میزان مواجهه این افراد درهنگام سوخت گیری وسایل نقلیه، تخلیه بنزین از تانکر به داخل مخازن جایگاه های توزیع سوخت، تمیزکردن حوضچه مخازن و همچنین بازدید دستگاه ها و تجهیزات، از طریق استنشاقی، پوستی و خوراکی بسیار بالاست. شیفت کــاری های نامناسب و انجام کار به صورت ایستاده از نظر ارگونومیکی مشکلاتی نظیر ابتلا به واریس، قوس کمر و کمردردهـــای مزمن و بیماری هایی مانند افزایش مشکلات روده ای نظیر یبوست، اسهال، هضم نشدن غذا، زخم معده، افزایش یا کاهش وزن، خستگی و مشکلات خواب ایجاد می کند. همچنین شیفت های کاری درنوبت شب باعث اختلال و کاهش بینایی و عوارضی همچون فشار در چشم، سردرد، سرگیجه، خستگی و بی میلی نسبت به کار خواهد شد.
مهم ترین آلودگی موجود در پارکینگ ها هم که این روزها بیشتر از نوع زیرزمینی هستند و باعث تراکم بیشتر گازهای سمی می شوند، منوکسیدکربن است. گازی بی رنگ و بو که میل ترکیبی شدیدی با هموگلوبین خون دارد (حدود 300 برابر بیشتر از اکسیژن) و باعث می شود که اکسیژن رسانی به بافت های بدن از جمله مغز کاهش بیابد و سبب بروز مسمومیت و اختلال در سیستم عصبی شود. تاریک بودن نسبی این محیط ها درست مانند انجام کار در شیفت شب اختلالاتی را برای کارکنان شاغل در پارکینگ ها ایجاد می کند. به این مشکل نشستن های طولانی مدت این افراد را هم باید اضافه کنید که باعث بروز بیماری های اسکلتی عضلانی زیادی نظیر کمردردهای مزمن خواهد شد که درهفته های قبل مفصل به آن پرداختیم.
..........................................
توصیه های کاربردی
از ایستادن ها یا نشســتن های طولانی مدت و حفظ بدن در یک موقعیت ثابت (بیشتر از 45دقیقه) بپرهیزید.
درصورت امکان برای شیفت های کاری خود و سایرهمکارانتان برنامه ریزی کنید. شیفت کاری باید منظم و چرخشی به سمت جلو (صبح، عصر و شب) باشد. بعد از پایان هر دوره شیفت هم، دست کم باید
24 ساعت استراحت در نظربگیرید.
پارکینگ های زیرزمینی در دسته پارکینگ های بسته طبقه بندی می شوند و حتما نیاز به تهویه مکانیکی و استفاده از ماسک دارند.
انجام آزمایش های دوره ای طب کار را جدی بگیرد و از پوشش های گیاهی تصفیه کننده ترکیبات BTEX در محل کارتان استفاده کنید.
برای حفاظت تنفسی دربرابر گازها و بخارات سمی از ماسک های FFP2 و برای جلوگیری از تماس های پوستی با مواد آلی فرار هم از دستکش های مناسب استفاده کنید.
در جایگاه های سوخت، دستگاه تبدیل بخارات بنزین به مایع (در مدار قبل از پمپ توزیع) نصب کنید.
به منظور پیشگیری از حریق و انفجار، جایگاه های سوخت رسانی باید به سیستم اتصال به زمین (ارتینگ) مطمئن و برابر ضوابط استاندارد مجهز باشند، به نحوی که تمام وسایل و ادوات پمپاژ و سایبان و دیگر تجهیزات فلزی و رسانای جایگاه را پوشش دهد.
..........................................
نکته تکمیلی از امیرجاویدی، مزاج شناس| مزاج این شغل سوداست و در کشورما به دلیل شرایط کاری و مالی نامناسبی که این حرفه دارد، اصولا افراد دموی مزاج خطر رفتن به سراغ آن را می پذیرند که بعد ازمدتی گرفتار مشکلات سوداوی مزاج ها خواهند شد. مشکلات و استرس کاری و مواجهه زیاد با بو و بخارات سوخت های فسیلی مانند بنزین و گازوئیل در این افراد ایجاد سودا می کند که میگرن و سردردهای ناشی از بو از جمله این عوارض است و ضروری است که این افراد برای تعدیل مزاجشان از ضدسوداها مانند افتیمون و شیر برای پاک سازی استفاده کنند. خشکی پوست از دیگر مشکلاتی است که این افراد دارند و مصرف مواد سودازایی مانند چای مشکلشان را بیشتر خواهد کرد. برای رفع این مشکل هم توصیه می کنیم از روغن گلیسیرین یا ترکیب روغن وازلین به همراه چند قطره گلاب و آبلیمو استفاده کنند. شیفت کاری شب هم که معمولا بخش ثابتی از برنامه کاری این افراد است باعث می شود که این کارکنان برای شب زنده داری هایشان به سمت مصرف مواد دخانی و افیونی یا قهوه سوق پیدا کنند که متاسفانه آن ها هم سودازا هستند و شرایط مزاجی این افراد را بدتر می کنند. برای رفع این مشکل و غلبه بر خواب آلودگی نیز توصیه می کنیم از موادطبیعی مانند قرص جینسینگ استفاده کنند. مصرف دمنوش زعفران، دارچین و زنجبیل هم می تواند گرمای موردنیاز این افراد را به خوبی تأمین کند. نکته آخر اینکه برای رفع مشکلات مالی که در این شغل زیاد هم وجود دارد، این افراد هرگز نباید به سراغ درآمدهای حرام یا شبهه ناک بروند، چون این رفتارمالی هم در آن ها ایجاد سودای بیشتر می کند و سلامتی شان را به خطر می اندازد.