اگر اهل کافی شاپ گردی یا رفتن به کافه رستوران‌ها باشید، احتمالا تاکنون با منوی خاص برخی از این مجموعه‌ها روبه رو شده اید، منویی دیجیتالی که برای انتخاب از آن باید از فناوری ان اف سی گوشی خود کمک بگیرید یا کیوآرکدی را اسکن کنید.
علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز؛ اگر اهل کافی شاپ گردی یا رفتن به کافه رستوران‌ها باشید، احتمالا تاکنون با منوی خاص برخی از این مجموعه‌ها روبه رو شده اید، منویی دیجیتالی که برای انتخاب از آن باید از فناوری ان اف سی گوشی خود کمک بگیرید یا کیوآرکدی را اسکن کنید. پس از این کار، فهرستی از منوی آن مجموعه را همراه با عکس و توضیحات می‌بینید و می‌توانید داخل گوشی تان، غذا یا نوشیدنی دلخواه را انتخاب کنید و سفارش دهید. این بخشی از کاری است که استارت آپ «منو» (Menno) انجام می‌دهد. منو را دانش آموختگان دانشگاه فردوسی مشهد و در قالب یک استارت آپ دانشجویی تأسیس کرده اند و توانسته است جایگزین مناسب و قابل اعتمادی برای منوهای کاغذی باشد.
کسب و کاری بر مبنای تجربه شخصی
برای صحبت با بنیان گذار این استارت آپ، به مرکز رشد شماره ۴ دانشگاه فردوسی رفتیم که دفتر کار منو آنجا قرار دارد. زمانی که از یاشار خاکشورنیا، بنیان گذار این کسب و کار، درباره شکل گیری آن پرسیدیم گفت: ابتدا این استارت آپ را با ۴ نفر دیگر آغاز کردیم. بعد از مدتی ۳ نفر از تیم جدا شدند. الان من و آقای مهدی کتابدار که دانش آموخته رشته کامپیوتر فردوسی است به عنوان هم بنیان گذار‌های منو کار را ادامه می‌دهیم. تا قبل از ایجاد منو، یک شرکت توسعه نرم افزار داشتیم که به صورت پیمانی و قراردادی، برای جا‌های مختلف نرم افزار تولید می‌کردیم. سال ۹۷ ایده منو به ذهنمان رسید و شروع به کار روی آن کردیم.
او درباره شکل گیری ایده اولیه این محصول هم اظهار کرد: ایده اولیه از آنجایی آمد که خود ما خیلی اهل کافی شاپ رفتن نبودیم، چون با این مدل فضا‌ها احساس راحتی نمی‌کردیم. معمولا منوی کافی شاپ‌ها قیمت ندارد. علاوه بر آن، خیلی از گزینه‌های موجود در منو‌ها را با آن اسم‌های عجیب و غریبشان نمی‌شناختیم. به دلیل همین گنگ بودن فضای این مکان ها، خیلی زمان خود را در کافی شاپ‌ها نمی‌گذراندیم. آنجا بود که این فکر به ذهنمان رسید تا صفحه وبی را طراحی کنیم و منو در آن موجود باشد و افراد بتوانند ببینند فلان چیزی که قرار است سفارش دهند، چه ترکیب و شکل و چه قیمتی دارد.
خدمات دهی به بیش از ۶۰۰ مجموعه
خاکشورنیا که کارشناسی خود را در رشته برق و ارشد خود را در رشته MBA از دانشگاه فردوسی گرفته است، درباره تجربه‌های قبلی اش در فضای کار استارت آپی گفت: ما قبل از منو، استارت آپ دیگری در حوزه گیمیفیکیشن و تبلیغات برای برند‌های بزرگ داشتیم که بعد از مدتی شکست خورد. دلیل شکست هم این بود که ابتدا کل محصول را بدون بررسی دقیق بازار تولید کردیم، بعد آن را وارد بازار کردیم. تجربه این شکست باعث شد که ما منطقی‌تر حرکت کنیم. تیر ۹۷ که ما کارمان را شروع کردیم، قیمت دلار با نوسان زیادی همراه شده بود. به همین دلیل، خیلی از کافه‌ها نمی‌توانستند منوی کاغذی با قیمت چاپ کنند. چون به دلیل تغییر قیمت‌ها ممکن بود چند روز بعد، قیمت مواد اولیه مصرفی شان بالاتر برود و باز مجبور بشوند منوی جدیدی چاپ کنند. به همین دلیل، زمانی که ما پیشنهاد منوی دیجیتال را به مجموعه‌ها دادیم از آن استقبال کردند. زمانی که استقبال مناسبی را از این محصول مشاهده کردیم، با گرفتن نظرات و بازخورد‌های مشتری ها، کم کم ویژگی‌های تازه‌ای مانند پرداخت برخط، سفارش گیری و باشگاه مشتریان را به آن اضافه کردیم.
این استارت آپ به جز مشهد، خدمات خود را در شهر‌های دیگر هم ارائه می‌دهد: بعد از مشهد، وارد تهران شدیم. پس از آن در بقیه شهر‌های کشور هم مشغول فعالیت شدیم. الان حدود ۳۰ شهر کشور در حال استفاده از خدمات ما هستند. البته در این بین، بحران کرونا هم پیش آمد و به واسطه آن خیلی از مجموعه‌ها چندماه تعطیل بودند. بازار ما هم خاموش بود. اما زمانی که به آن‌ها اجازه بازگشایی دادند، استقبال از منوی دیجیتال خیلی بیش از قبل شد، چون منوی کاغذی احتمال انتقال ویروس را بیشتر می‌کرد و استفاده از منوهای دیجیتال احتمال انتقال آلودگی و ویروس را تا حدود زیادی کاهش می‌داد. الان حدود ۱۰۰ مجموعه در مشهد و ۵۰۰ مجموعه در دیگر نقاط کشور از محصول و خدمات ما استفاده می‌کنند.
شروع کار با ۱۰ میلیون تومان
تأمین سرمایه اولیه یکی از مهم‌ترین چالش‌های استارت آپ‌ها در ابتدای راه به شمار می‌رود، ولی منو در ابتدای کار خیلی با این مشکل روبه رو نشده است: «چون خود ما شرکت تولید نرم افزار داشتیم، هزینه‌های اولیه تولید برای ما خیلی زیاد نبود و توانستیم با حدود ۱۰ میلیون تومان این استارت آپ را به مرحله تولید محصول برسانیم. زمانی هم که وارد تهران شدیم، به دلیل استقبال زیاد، به نقطه درآمدزایی رسیدیم. برای توسعه بیشتر هم ۲ ماه پیش به جذب سرمایه اقدام کردیم تا بتوانیم سرعت رشد استارت آپ را بالا ببریم. در مجموع با توجه به گسترش اکوسیستم استارت آپی در مشهد، رقابت برای جذب سرمایه گذار هم بیشتر شده است. در مشهد و خراسان رضوی سرمایه و سرمایه دار کم نداریم. اما بیشتر سرمایه گذاران ترجیح می‌دهند روی مواردی سرمایه گذاری کنند که قبلا تجربه کرده اند و تمایل چندانی برای ورود به حوزه‌های تازه‌ای مانند استارت آپ‌ها ندارند. اینجا تا حدود زیادی باید دانشگاه و پارک علم و فناوری ایفای نقش کنند و با اعتمادسازی، شاهد ارتباط بهتری بین سرمایه گذاران و استارت آپ‌ها باشیم.»
وضعیت دانشگاه فردوسی در حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و استارت آپ‌ها دیگر موضوع مطرح شده با خاکشورنیا بود: «متأسفانه هنوز دانشگاه‌های کشورمان رسالت و هدف خود را خیلی در این زمینه‌ها نمی‌بینند و حتی تصور می‌کنند همین فضای کاری هم که در اختیار شرکت‌ها قرار داده اند، به نوعی لطفی است که به ما می‌کنند. شاید بهتر باشد توسعه و ارتباط با سرمایه گذاران در دانشگاه‌ها به شتاب دهنده‌های بخش خصوصی سپرده شود تا شاهد اقدامات بهتر و مؤثرتری در این زمینه باشیم. در همین دانشگاه فردوسی ۸ مرکز رشد داریم که هرکدام از حدود ۴۰ تیم میزبانی می‌کنند. اگر تعداد اعضای هر تیم را به طور میانگین ۳ نفر هم در نظر بگیریم، بیش از ۹۰۰ نفر در دانشگاه فردوسی در حال کار روی کسب و کار و استارت آپ خود هستند که اگر بتوانند به سرمایه گذاران وصل شوند، شاهد توسعه خوبی در فضای کسب و کاری شهر خواهیم بود.»
بدون نمونه داخلی و خارجی
خیلی از استارت آپ‌هایی که در کشورمان شکل می‌گیرند از ایده استارت آپ‌های موفق دنیا الگوبرداری کرده اند، اما این موضوع درباره منو صادق نیست. خاکشورنیا این موضوع را با گفتن یک خاطره بیشتر برای ما توضیح داد: زمانی که کار را شروع کردیم، یکی از دوستان که در خارج از کشور دوره‌های مختلف کافه داری و رستوران داری را گذرانده بود به من گفت که به طور حتم شکست می‌خوریم. زمانی که علت را پرسیدم گفت اینکه مشتری با گوشی خود سفارش دهد، در استاندارد رستوران داری و کافه داری دنیا تعریف نشده است. اما چون ما نیاز بازار را به خوبی شناسایی کرده بودیم، نه تنها در کشور خودمان توانستیم با استقبال مجموعه‌ها روبه رو شویم، حتی خدمات و محصولمان در دیگر کشور‌ها هم مشتریانی پیدا کرده است.
او درباره کشور‌هایی نیز که اکنون در حال استفاده از خدمات منو هستند گفت: ما هیچ برنامه خاصی برای توسعه کسب و کارمان به خارج از کشور نداشتیم، اما بعضی گردشگرانی که به کشورمان می‌آمدند و در کافه رستوران‌ها یا کافی شاپ‌ها تجربه استفاده از محصول ما را پیدا می‌کردند، ما را به مجموعه‌های غذایی کشور خودشان معرفی می‌کردند. الان در عمان به چند مجموعه خدمات می‌دهیم. در نروژ هم صحبت‌های اولیه را با یکی دو مجموعه برای ارائه خدمات انجام داده ایم. در روز‌های گذشته از ترکیه هم درخواست همکاری داشتیم. البته به دلیل تحریم‌ها کار کردن با کشور‌های خارجی مشکلات مختلفی دارد که باید به دنبال برطرف کردن آن‌ها باشیم.
قوانین کهنه، چالش کسب و کار‌های نو
با خیلی از استارت آپ‌ها که صحبت می‌کنیم، از نبود قوانین به روز و متناسب با فضای کسب و کارشان به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که با آن روبه رو هستند یاد می‌کنند. بنیان گذار منو هم با اشاره به همین مسئله گفت: «زمانی که برای گرفتن‌ای نماد و درگاه پرداخت آنلاین بانکی به دنبال مجوز‌ها بودیم، گفتند کار ما در هیچ کدام از دسته بندی‌های موجود در قانون تعریف نشده است. برای گرفتن درگاه پرداخت آنلاین بانکی باید یک بنگاه تبلیغاتی تأسیس می‌کردیم و ۲ سال کار می‌کردیم تا سابقه ما به اندازه‌ای که در قانون اشاره شده است برسد. در نهایت، مجبور شدیم با هزینه زیاد، با یکی از شرکت‌های تبلیغاتی قراردادی ببندیم و از طریق آن‌ها برای استارت آپ منو درگاه پرداخت آنلاین بانکی تهیه کنیم. به طور کلی، قوانین مربوط به کسب و کار‌ها در کشورمان بسیار قدیمی هستند. همین موضوع برای استارت آپ‌ها مشکلات فراوانی ایجاد می‌کند.»
نیاز به آشنا کردن مردم برای استفاده از خدمات و فناوری‌های تازه، چالش دیگری است که خیلی از کسب و کار‌های نوآور با آن روبه رو هستند. خاکشورنیا در این زمینه هم اظهار کرد: ابتدای کار، یکی از مهم‌ترین مشکلات ما معرفی خدمات خودمان به مشتری‌ها بود تا متوجه شوند با استفاده از منو چه امکاناتی در اختیارشان قرار خواهد گرفت. بیشتر استارت آپ‌ها خدماتی را به یک صنعت دیگر ارائه می‌دهند. اگر اصناف مختلف بتوانند با استارت آپ‌هایی که به صنف آن‌ها خدمات می‌دهند مرتبط شوند، هر ۲ طرف سود خواهند برد. هم اعضای آن صنف می‌توانند از نوآوری‌های استارت آپ‌ها برای پیشبرد کارشان بهره برند و هم شرکت‌های نوآور به مشتریان خود متصل خواهند شد.
منتخب رویداد استارت آپی کشوری
حدودا ۲ هفته پیش رویداد استارت آپی کشوری در تهران برگزار شد. در طی آن بیش از ۶۰۰ استارت آپ از سراسر کشور به رقابت با هم پرداختند. در پایان این رویداد، منو موفق شد در میان برگزیده‌ها قرار بگیرد و رتبه سوم را به خود اختصاص دهد. نیاز به بیشتر شدن رویداد‌هایی از این جنس موردی بود که خاکشورنیا با اشاره به آن گفت: «جدا از جوایز مالی و کمک‌هایی که در این مدل برنامه‌ها به استارت آپ‌ها می‌شود، برای یک کسب و کار نوپا حضور در این برنامه و اینکه ببیند زحماتش دیده می‌شود قوت قلب بسیار خوبی است. در خیلی از کشور‌های دنیا حتی همسایگان ما مانند ترکیه، رویداد‌های استارت آپی زیادی برگزار می‌شود. این کار کمک زیادی به افزایش روحیه افراد حاضر در اکوسیستم استارت آپی می‌کند. بدون تعارف، در سال‌های گذشته، برای خیلی از ما مهاجرت کردن کاملا در دسترس و شدنی بود، اما ترجیح دادیم بمانیم و با راه اندازی استارت آپ، خدمتی به کشور خودمان بکنیم. اینکه ببینیم کار ما در چنین رویداد‌هایی دیده می‌شود، خیلی انگیزه بخش است.»
او با اشاره به لزوم برگزاری چنین رویداد‌هایی در مشهد، ایجاد انگیزه مخصوصا در شرایط سخت فعلی کشور را یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های برگزاری آن شمرد: در دورهمی‌های استارت آپی گفتگو‌هایی شکل می‌گیرد که در مجموع می‌تواند به هم فکری در حل بسیاری از مشکلات منجر شود.
پیش به سوی گوگل غذا
تبدیل شدن به گوگلی مخصوص غذا‌ها یکی از مهم‌ترین اهداف استارت آپ منو است. این کسب و کار تصاویر و توضیحات همه منوهای کافی شاپ‌ها و رستوران‌هایی را که با آن‌ها همکاری می‌کند در لحظه دریافت می‌کند. به گفته خاکشورنیا، در درازمدت می‌خواهند به نوعی به مرجع جست وجو‌های غذایی مردم تبدیل شوند.
او برای افرادی هم که قصد ورود به اکوسیستم استارت آپی و راه اندازی کسب و کار خودشان را دارند توصیه‌هایی داشت و گفت: اگر کیفیت تیم ما به اندازه کافی خوب نبود، تا امروز دوام نمی‌آوردیم. پس به افرادی که قصد دارند کسب وکارشان را راه بیندازند توصیه می‌کنم حتما به دنبال یک تیم کامل و باکیفیت باشند تا بتوانند در برابر مشکلات مختلفی که سر راهشان قرار می‌گیرد دوام بیاورند. در سال‌های گذشته گروهی بودند که خیلی قوی وارد حوزه ما شدند و حتی زودتر از ما هم موفق به جذب سرمایه گذار شدند. اما چون تیم کاملی نداشتند، شکست خوردند. در کنار تیم سازی، نیازی هم نیست افراد دنبال ایده‌های خیلی خاص و عجیب باشند، چون مشکلات و چالش‌های حل نشده اطراف ما بسیار است. کافی است کمی به اطراف خود نگاه کنند تا بتوانند یک معضل را بشناسند و کسب و کاری بر مبنای مرتفع کردن آن ارائه دهند.