با همکاری شهرداری مشهد، آستان‌قدس و اداره‌کل میراث‌فرهنگی ایوان طرق که بنایی ۶۰۰ ساله است، احیا می‌شود
محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ قرار است با همراهی شهرداری مشهد، آستان قدس رضوی و اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان پس از سال‌ها، عملیاتی احیای مصلا و ایوان تاریخی طرق، وارد فاز جدیدی شود.
محلی‌ها می‌گویند ۸۰۰-۷۰۰ سال، اما کارشناس‌ها و باستان شناس‌ها براساس اسناد تاریخی معتقدند که قدمت ایوان طرق حدود ۶۰۰ سال است و در دوره تیموری بنا شده است. اما حال وروز این بنای تاریخی با ۶ قرن عمر، مدت هاست که خوب نیست و از ۱۵۰ تا ۲۰۰ سال پیش که کلنل مک گرگور، وابسته نظامی انگلیس در خراسان، و ولادیمیر خانیکوف، جغرافی دانِ روس، از آن بازدید کردند، تا امروز این بنا و طاقِ آن ویران بوده است و پیگیری‌های چندین ساله مردم طرق برای بازسازی این بنا به هیچ سرانجامی نرسیده است و نه تنها وضعیت ایوان طرق بهبود پیدا نکرده بلکه سال به سال بدتر هم شده است. البته با بازدید چندروز پیش رئیس اداره کل میراث فرهنگی استان خراسان رضوی از این بنا، احتمال مرمت و بازسازی آن قوت گرفته است.
بنایی ۶۰۰ ساله، پاتوق معتادان و قماربازان
قدیمی‌ترین اسناد موجود که در آن‌ها از ایوان طرق نامی به میان آمده است، ۳ سفرنامه کلنل مک گرگور، ولادیمیر خانیکوف و مطلع الشمسِ صنیع الدوله قاجاری است.
سی. ام مک گرگور که حدود ۱۵۰ سال پیش به مشهد سفر کرده است می‌نویسد که این بنا طاق ویرانی است در روستای طرق که هنر در خور ملاحظه‌ای دارد و گویا مزار ۲ برادر سید است. خانیکوفِ روس هم در نوشته هایش به ویرانی این بنا اشاره می‌کند و صنیع الدوله که همراه ناصرالدین شاه به مشهد آمده است هم در کتابش از فرو ریختن قسمتی از این بنای ششصدساله می‌نویسد.
در سال ۱۳۱۸ هجری شمسی «اداره عتیقات» نام ایوان طرق را به عنوان اثری تاریخی و واجد ارزش در «وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه» ثبت کرد، اما از همان زمان تا امروز هیچ قدمی برای مرمت و بازسازی تخریب‌هایی که روز به روز بر شدت آن‌ها افزوده می‌شد برداشته نشده و محوطه رها شده ایوان تاریخی ششصدساله طرق در همه این سال‌ها به پاتوق معتادان و قماربازان تبدیل شده است و در و دیوار ایوان هم البته از انواع و اقسام آسیب‌ها دور نمانده است. آن طور که اهالی طرق می‌گویند در دهه ۶۰ و با ۲۵ میلیون تومان اعتبار، بخش‌هایی از ایوان به صورت جزئی مرمت شده است و چندسال بعد هم با نصب چند ناودان و ایزوگام، بارِ دیگر ایوان به صورت خیلی جزئی مرمت شد.
سندی که باید اجرا شود
آستان قدس رضوی پیش از اجرای پروژه زائر شهر در کنار ایوان طرق پیوستی فرهنگی تصویب کرد که در بخش‌هایی از آن احیا و مرمت ایوان طرق پیش بینی شده بود. تبدیل محیط ایوان طرق به موزه مردم شناسی با استفاده از ظرفیت‌های منطقه طرق، احیا و نوسازی ایوان طرق با استفاده از ظرفیت‌های صندوق احیای اماکن تاریخی و تعریف کاربرد‌های اطراف آن از مهم‌ترین بند‌های این پیوست با موضوع تعامل با محیط اجتماعی زائرشهر است که به وضوح به ماجرا‌های مرمت ایوان طرق در آن اشاره شده است. گامِ بعدی مرمت ایوان طرق را که خواسته چندده ساله مردم این منطقه است سازمان بازآفرینی و دفتر توسعه محله طرق برداشت.
براساس سند توسعه محله طرق که به تصویب فرمانداری و شورای شهرستان هم رسیده است، ایوان طرق باید احیا و محیط پیرامون آن باید به فضای سبز تبدیل شود. اجرای بند بند این سند آن طور که فرماندار مشهد گفته است برای همه دستگاه‌ها و سازمان‌ها لازم است و آن‌ها مکلف به تدوین طرح براساس سند توسعه محله هستند. این یعنی اینکه آستان قدس موظف به تحویل زمین است. میراث فرهنگی باید کارِ مرمت و بازسازی ایوان را شروع کند و شهرداری هم از طرف دیگر ملزم به ساخت فضای سبز است.
وضعیت فعلی ایوان طرق تغییر پیدا خواهد کرد
۴ ماه بعد از تصویب سند توسعه محله طرق و جلسه تیرماه ۱۳۹۹ میان سازمان بازآفرینی، شهرداری منطقه ۷ و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان که البته به دلیل حضور نیافتن نماینده آستان قدس رضوی بی نتیجه ماند، اداره کل میراث فرهنگی استان گام دیگری را برای حفظ و مرمت این اثر ششصدساله برداشت و ابوالفضل مکرمی فر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان، وعده داد که به زودی فضای ایوان طرق از وضعیت فعلی خارج می‌شود.
مکرمی فر در حاشیه بازدید از این بنای تاریخی که به درخواست مردم انجام شده بود گفت که طی سال گذشته مطالعات تعیین محدوده و حریم و ضوابط عرصه و حریم این اثر تاریخی انجام و پس از تصویب در وزارتخانه به استان ابلاغ شد. قبل از این اقدامات پژوهشی، مطالعات باستان شناسی و گمانه زنی‌هایی در این محدوده صورت گرفت و عرصه و حریم تدقیق شد که پس از ابلاغ ضوابط عرصه و حریم توافق‌هایی هم با آستان قدس انجام شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با اشاره به توافق این سازمان با آستان قدس، از تغییر وضعیت فعلی ایوان طرق در آینده‌ای نزدیک خبر داد و افزود: آستان قدس لازم است براساس ضوابط میراث فرهنگی، محدوده، عرصه و حریم این اثر تاریخی را سامان دهی کند. گامِ بعدی در ایوان طرق تدقیق پژوهش‌های باستان شناسی در عرصه و حریم ایوان خواهد بود که این امر در اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آغاز شده است و امیدواریم با پژوهش‌های صورت گرفته و توافق میان اداره کل میراث فرهنگی استان و آستان قدس رضوی، پس از احیای این بنا، شهروندان و گردشگران از این ظرفیت استفاده کنند.