آغاز مرمت مجموعه تاریخی باغ خونی مشهد در آخرین روزهای پاییز

محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ بعد از سال‌ها پیگیری از سوی مدیریت شهری، چنان که مسئولان شهری خبر داده اند، سایه تخریب، تغییر کاربری و فروش که بر سر تنها بازمانده باغ‌های قدیمی مشهد افتاده بود، از این باغ باشکوه دور شد و انزوایِ باغ خونیِ فراموش شده قرار است به پایان برسد. با حل وفصل دعوا‌های مالکیتی این باغِ قدیمی و تملک آن از سوی شهرداری مشهد، در‌های تنها بازمانده باغ‌های قدیمی بعد از ۱۰۰ سال به روی مردم گشوده می‌شود.

از سال ۱۲۴۸ خورشیدی که باغِ خونی ساخته شده تا امروز اتفاقات زیاد و عجیبی را از سر گذرانده است. براساس اسناد موجود، این باغ متعلق به حاج محمدتقی قندهاری بوده است. زمانی که پایِ روس‌ها به مشهد باز شد، قندهاری با درخواست دولت روسیه تزاری و دستور دولت وقت، این باغ و ۳ ساختمان داخلش را به قشون روس، به فرماندهی ژنرال سرکسی میکولوتوف، اجاره داد و آن‌ها هم کنسولگری و بعد دفتر بازرگانی شان را در این باغ برپا کردند. باغِ خونی البته در مقطع کوتاهی مقر ژاندارمری خراسان هم بود و کلنل محمدتقی پسیان از همین جا اوضاع و امور نیروهایش را رتق وفتق می‌کرد.

اما آن چیزی که در میان قدیمی‌های مشهد درباره باغِ خونی مشهور است و در این سال‌ها سینه به سینه چرخیده، این است که روس‌ها در سال ۱۹۱۲ میلادی یا همان ۱۲۹۱ خورشیدی از این باغ که در فاصله پانصدمتری حرم است به مسجد گوهرشاد تیراندازی کردند و حتی گفته می‌شود بخشی از شهدای واقعه مسجد گوهرشاد هم در محوطه همین باغ دفن شدند. اینکه چرا نام این باغِ بزرگِ کنارِ حرم را خونی گذاشته اند، روایت دیگری هم دارد و برخی مورخان اعلام کرده اند که کلمه خون از تلفظ‌های مختلف واژه‌ای پهلوی به معنای چشمه است و از آنجاکه در این باغ چشمه‌ای روان بوده است، به آن باغ خونی یا همان باغ چشمه گفته می‌شود.

قاسم تقی زاده خامسی، شهردار سابق مشهد، حدود یک سال پس از آنکه سکان شهرداری مشهد را به دست گرفت، از مذاکره با بانک کشاورزی و نیروی انتظامی برای بازسازی باغِ خونی خبر داد و گفت که مصمم به احیای باغِ تاریخی خونی است. در خردادماه ۱۳۹۷ تقی زاده و مکرمی فر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی، بازدید مشترکی از این باغ داشتند تا این بار بیشتر از هرزمان دیگری زمزمه احیایِ باغ خونی و بازگشت آن به مردم مشهد شنیده شود.

 

پیگیری هایِ شهردار وقت مشهد برای تملک این باغ به سرانجامی نرسید، تا اینکه در ۲۱ آذرماه سال گذشته، آگهی مناقصه فروش باغ خونی همه را متعجب کرد. در آن آگهی که برخلاف قانون هیچ اشاره‌ای به ثبت ملی بودن این بنا نداشت، قیمت این باغ ۴۱ هزار مترمربعی در ۵۰۰ متری حرم مطهر را ۲۲۵ میلیارد تومان تعیین کرده بودند.

 

انتشار این آگهی، آن هم در زمانی که بازسازی و احیای این باغ کاملا جدی شده بود، نه تنها شهرداری و میراث را متعجب کرد، بلکه دوستداران میراث فرهنگی را مطمئن کرد که این باغ دویست ساله مثل بسیاری از خانه‌های تاریخی مشهد تخریب خواهد شد و شبکه تشکل‌های محیط زیستی استان در همان زمان و طی نامه‌ای به شهردار مشهد خواستار حفاظت از باغ خونی به عنوان یکی از ریه‌های تنفسی مشهد شدند.

محمدرضا کلائی، شهردار مشهد، در خردادماه ۱۳۹۹ و در حاشیه بازدید از محله سرشور، درباره باغ خونی اعلام کرد که امیدوارم بتوانیم در چندماه آینده به شهروندان و علاقه‌مندان درباره تملک باغ خونی و قرار دادن آن به عنوان عنصر میراث معنوی خبر‌های خوبی بدهیم. به دنبال این خبر، هفته گذشته محمدرضا حیدری، رئیس شورای شهر مشهد، خبر تملک و بازسازی باغ خونی را در صفحه اینستاگرامش رسانه‌ای کرد.

ورود میراث فرهنگی به باغ خونی برای بازسازی و کارشناسی این باغ بیش از ۳۰ سال ممنوع بود. در سال ۱۳۹۶ با چراغ سبز بانک کشاورزی، بالاخره در‌های این باغ به روی میراث باز و تنها عمارتِ باقی مانده این باغ، با اعتبار ۳۰۰ میلیون ریال مرمت اضطراری شد. ابوالفضل مکرمی فر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان، در گفتگو با خبرنگار ما و با اشاره به آغاز مرمت اساسی این بنای تاریخی از امروز، گفت: تنها بنای باقی مانده از باغِ خونی یک بار به صورت اضطراری مرمت شده است، اما مرمت اساسی این بنایِ تاریخی با تأیید نقشه ها، از امروز آغاز خواهد شد.

شهردار منطقه ۷ مشهد هم درباره این باغ گفت: ۳۰ سال بود که زمزمه احیای باغ خونی در جریان بود، اما هربار بنا به دلایلی این اتفاق نیفتاده بود. با اینکه کاربری باغ خونی در طرح تفصیلی و نقشه‌های شهرداری فضای سبز است، اما چون شهرداری مالک این بنا نبود، نمی‌توانستیم برای بازسازی آن اقدامی انجام بدهیم.
حسین فرهادیان افزود: با دستور شهردار مشهد برای تعیین تکلیف هرچه سریع‌تر این بنایِ تاریخی، این مجموعه توسط شهرداری تملک شد و قرار است در کوتاه‌ترین زمان ممکن احیا و بازگشایی شود.