مدیریت املاک و اراضی ناحیه ۲ آستان قدس رضوی طی جوابیه‌ای رسمی به اظهارات مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی درباره واگذاری سد گلستان به آستان قدس به خاطر کمبود بودجه واکنش نشان داد.
به گزارش شهرآرانیوز، ابتدای آبان ماه بود که مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی درباره حواشی پیش آمده پیرامون واگذاری اراضی اطراف پارک چهل بازه صحبت کرد. پاسخ‌های محمد علایی فراتر از چهل بازه رفت و او درباره سد گلستان نیز نکاتی را مطرح کرد. نکاتی که اکنون مدیریت املاک و اراضی ناحیه ۲ آستان قدس رضوی به آن واکنش نشان داده و طی جوابیه‌ای آن را کذب خوانده است.
اما مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای استان 7 آبان ماه درباره سد گلستان چه نکاتی را بیان کرد؟
محمد علایی در جمع خبرنگاران گفت: «سد گلستان به دلیل موقعیت جغرافیایی خوبی که در مشهد دارد از ظرفیت گردشگری بالایی برخوردار است. این سد چند سال گذشته به آستان قدس رضوی واگذار شد که فکر می‌کنم اتفاق خوبی نبوده است. از آستان قدس رضوی تقاضا دارم تا کمک کنند که این سد مجددا به شرکت آب‌منطقه‌ای بازگردد. وزارت نیرو به دلیل کمبود بودجه و عدم توانایی در هزینه‌کرد این سد، آن را با ۱۱میلیارد تومان به آستان قدس رضوی واگذار کرد که کار پخته‌ای برای وزارت نیرو محسوب نمی‌شد.».
مدیریت املاک و اراضی ناحیه ۲ آستان قدس رضوی در مشهد نیز به عصر امروز 12 آبان در پاسخ به این اظهارات طی جوابیه‌ای نوشت: « بر اساس مستندات تاریخی سد گلستان جزء متعلقات و منضمات موقوفه قریه آبکوه و از موقوفات بسیار قدیمی و مسلم آستان قدس رضوی بوده که در طومار عضد الملک نیز از آن یاد شده است.
سد گلستان موقوفه آستان قدس رضوی است و اصولا هیچگاه متعلق به آبفا نبوده که به آستان قدس رضوی واگذار شده باشد و کاش مدیران دستگاه‌های اجرایی قبل از هرگونه اظهار نظر سوابق موضوعات مورد بحث را بررسی کنند.».
متن کامل این جوابیه را در ادامه می‌خوانید:
بسم الله الرحمن الرحیم
مدیریت املاک و اراضی ناحیه ۲ مشهد در پی اظهارات خلاف واقع مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی درباره سد گلستان نوشت:
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی ۷ آبان ماه، در مصاحبه با خبرگزاری ایسنا، در اظهاراتی عجیب در رابطه با موقوفه سدگلستان گفت: «این سد چند سال گذشته به آستان قدس رضوی واگذار شد که فکر می‌کنم اتفاق خوبی نبوده است.».
در واقع این ادعا حاکی از عدم اشراف کافی وی به حوزه مسئولیت خود در استان خراسان رضوی و تاریخ این موقوفه تاریخی است.
بر اساس مستندات تاریخی سد گلستان جزء متعلقات و منضمات موقوفه قریه آبکوه و از موقوفات بسیار قدیمی و مسلم آستان قدس رضوی بوده که در طومار عضد الملک نیز از آن یاد شده است.
در قرن نهم هجری ابوسعید گورکانی از حاکمان وقت خراسان برای مهار کردن رودخانه مایان و ازغد درپایان اراضی قریه گلستان، سدی آجری بنا کرد که به تدریج معروف به سد گلستان شد. در سند مالکیت صادره برای موقوفه قریه آبکوه تحت پلاک ۱۴ اصلی و بخش ۹ مشهد، هفت سهم از مدار یازده سهم آب بند گلستان متعلق به آستان قدس رضوی و ۴ سهم متعلق به موقوفه مسجد جامع گوهرشاد می‌باشد.
واگذاری سد به وزارت نیرو قبل از انقلاب اسلامی
اما اظهارات مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی از آنجایی نشأت می‌گیرد که در سال ۱۳۵۲ به منظور افزایش ارتفاع سد و انجام تعمیرات و لایروبی با توجه به اینکه آستان قدس رضوی در آن زمان وسایل و ماشین آلات و تجهیزات لازم را در اختیار نداشته است، استاندار وقت خراسان که همزمان نائب التولیه آستان قدس رضوی نیز بوده، طی مکاتبه با وزارت دربار و وزارت نیرو، این پروژه را به وزارت نیرو محول می‌نماید که این امر از سال ۱۳۵۲ شروع و تا اوایل سال ۱۳۵۸ ادامه می‌یابد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی طبق صورت جلسه مورخ ۲/۳/۱۳۶۰ منعقده فی مابین آستان قدس رضوی و شرکت سهامی آب منطقه خراسان؛ بند گلستان به مالک اصلی که همان آستان قدس رضوی است، باز می‌گردد.
واگذاری سد گلستان به یک پیمانکار و بهره‌برداری غیر مجاز از منافع موقوفه
در سال ۱۳۸۸ بودجه‌ای در وزارت نیرو به تصویب می‌رسد برای حفاظت از گنجینه‌های ملی آب و حفظ آثار و ابنیه آبی کشور، برهمین اساس طی تفاهم‌نامه‌ای میان آستان قدس رضوی و شرکت آب منطقه خراسان رضوی، به منظور حفظ این میراث ارزشمند، انجام عملیات تحکیم بخشی سد گلستان، بعد از ۳۰ سال در تاریخ ۸۹/۰۱/۱۶ مجددا سد گلستان برای ترمیم به شرکت آب منطقه‌ای خراسان تحویل داده می‌شود. درحقیقت واگذاری دوم سد، زمانی رخ می‌دهد که مسئولین مربوطه طی مکاتباتی از وضعیت استحکام سد اظهار نگرانی کرده و سد نیاز به ترمیم و مقاوم سازی اساسی پیدا کرده بود.
اما نکته جالب توجه در موضوع این سد آنجاست که شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در حالی که به استناد صورتجلسه‌ی مورخ ۸۹/۰۴/۲۸ به جز تعهدات مندرج در تفاهمنامه حق هیچ‌گونه انتفاع از سد و بهره برداری دیگر از حوضه آبگیر و حریم آن را نداشته است، استفاده از تمامی سطح آب دریاچه و بند گلستان را به منظور قایقرانی و گردشگری به شخصی حقیقی به مبلغ ۲۴۰ میلیون ریال واگذار می‌کند؟!
در نهایت تنها اقدام عملیاتی برای تحکیم و بازسازی سد خلاصه می‌شود به تحویل پروژه به یک پیمانکار که تنها یک سوله کارگاهی توسط پیمانکار انتخاب شده از سوی شرکت آب منطقه‌ای خراسان در محوطه سد به جای مانده و مشکلات عدیده‌ای که به دلیل واگذاری سد و محوطه آن برای انتفاع شخصی، برای موقوفه ایجاد می‌شود؛ و جالب آنکه به دلیل ضعف نظارت بر عملکرد پیمانکار شرکت آب منطقه ای، مازاد آب حاصل از پمپاژ قنات توسط پیمانکار به فروش می‌رسد و مشخص نیست درآمد حاصل از این موقوفه صرف چه اموری شده است؟!
باز پس گیری سد توسط آستان قدس رضوی
با توجه به شرایط فوق و عدم اقدام عملیاتی توسط شرکت آب منطقه‌ای خراسان، مشکل مقاوم نبودن سد همچنان پابرجای بود؛ لذا جلسه‌ای مورخ ۹۰/۱۱/۲۳ در خصوص بررسی نحوه تحویل و تحول بند گلستان تشکیل و مقرر می‌شود کلیه مستحدثات و تاسیسات بند گلستان توسط شرکت آب منطقه‌ای خراسان مجدد به آستان قدس بازگردد، سرانجام طی صورت‌جلسه مورخ ۹۱/۰۳/۲۳ بند گلستان به صورت قطعی به نمایندگان آستان قدس رضوی بازگشت.
علی‌ای حال بند گلستان همچنان ناپایدار بود و بارانی شدید می‌توانست هم خطر مالی و جانی برای شهروندان داشته باشد و هم بخشی از تاریخ سازه‌های آبی کشور را نابود کند و با توجه به گذر زمان و فرصت‌هایی که از دست رفته بود، این موضوع تشدید نیز شده بود.
نهایتا آستان قدس رضوی برای حفاظت از این موقوفه دست به کار شد و معاونت فنی و عمران موقوفات آستان قدس رضوی طی ۲۴ ماه، بازسازی و ترمیم موقوفه سدگلستان را به انجام رسانید.
این بازسازی وترمیم به نحوی انجام شده است که علاوه بر استحکام سد و ایمن سازی شهر از خطر سیلاب‌های ویرانگر، به بافت تاریخی و فرهنگی آن به عنوان گنجینه‌ای ملی آسیب وارد نشود.
آنچه محل تامل است اینکه سد گلستان موقوفه آستان قدس رضوی است و اصولا هیچگاه متعلق به آبفا نبوده که به آستان قدس رضوی واگذار شده باشد و کاش مدیران دستگاه‌های اجرایی قبل از هرگونه اظهار نظر سوابق موضوعات مورد بحث را بررسی کنند.
لازم به ذکر است از زمانی که سوابق مکتوب در مورد بند گلستان موجود است، بار‌ها در نامه نگاری‌های مختلف از طرف وزارت نیرو، فرمانداری شهرستان طرقبه و شاندیز و سایر نهاد‌های ذی ربط به تعلق سد گلستان به آستان قدس رضوی اذعان شده است، از جمله در تاریخ ۹۰/۰۹/۱۳ وزیر نیرو طی نامه‌ای به وزیر کشور اعلام می‌دارد «با توجه به تعلق مالکیت این سد به آستان قدس رضوی و از آنجایی که مسئولیت حفط نگهداری از آن به عهده مجموعه یاد شده می‌باشد، بدین وسیله اعلام آمادگی جهت هرگونه همکاری در این رابط خواهشمند است مقرر فرمائید آستان قدس رضوی و نهاد‌های ذی ربط در این امر؛ حساسیت و ضرورت موضوع را مد نظر قرار داده و اقدامات لازم را جهت حفظ و نگهداری این میراث گرانبها معمول فرمایند.»
نکته بعد اینکه، سدگلستان در زمانی که نیاز به ترمیم و بازسازی داشته و به اذعان بسیاری از کارشناسان از استحکام لازم برخوردار نبوده به شرکت آب منطقه‌ای واگذار می‌شود که متاسفانه بجای تقویت و استحکام بنا بدون توجه به مسائل ایمنی، با توجیه استفاده عموم و گردشگری، این میراث تاریخی و موقوفه ثبتی در اختیار بهره برداری شخصی و غیر کارشناسی قرار می‌گیرد؛ و چه خوب است مدیرعامل محترم شرکت اب منطقه‌ای خراسان گزارشی از اقدامات انجام شده در مدت زمانی که بند گلستان تحویل آن‌ها بوده است، ارائه کنند؛ و بجای آدرس‌های غلط در رابطه با سدگلستان، مشخص کنند چرا سال‌ها شرکت آب منطقه‌ای به تکالیف و تعهداتش نسبت به حفظ و نگهداری این سد تاریخی عمل نکرده است و درست زمانی که پس از سال‌ها بی توجهی با تدبیر آستان قدس رضوی، سدگلستان سروسامانی گرفته و در حال برنامه ریزی برای بهره وری این موقوفه و انتفاع عمومی از آن است، چنین مسائلی را مطرح می‌کنند!