در داخل کشور این تصور وجود دارد که اگر بایدن رئیس‌جمهور شود، به برجام بازمی‌گردد، تحریم‌ها را برمی‌دارد و قیمت دلار و بورس سقوط می‌کند، اما اگر ترامپ رئیس‌جمهور شود، کسی که در ۴ سال گذشته باعث شد ارزش ریال یک‌دهم شود، در ۴ سال آینده زمینه‌ساز فروپاشی اقتصادی ایران خواهد شد.
مسعود سلطانی | شهرآرانیوز؛ تا لحظه نوشتن این گزارش هنوز نتیجه نهایی انتخابات آمریکا معلوم نشده است. تا ظهر چهارشنبه ۱۴ آبان، نتایج از بخت بیشتر «دونالد ترامپ» برای پیروزی در انتخابات آمریکا حکایت داشت هرچند هنوز هم برخی اخبار، شواهدی از پیروزی «جو بایدن» داشتند.
با این حال بدون تردید نتیجه این رویداد سیاسی تا آخر هفته معلوم می‌شود. اکنون پرسش اینجاست که مستاجر کاخ سفید در ۴ سال آینده چه خوابی برای ایران دیده است و تا چه حد بر اقتصاد کشور ما اثرگذار است؟
در داخل کشور این تصور وجود دارد که اگر بایدن رئیس‌جمهور شود، به برجام بازمی‌گردد، تحریم‌ها را برمی‌دارد و قیمت دلار و بورس سقوط می‌کند. اما اگر ترامپ رئیس‌جمهور شود، کسی که در ۴ سال گذشته باعث شد ارزش ریال یک‌دهم شود، در ۴ سال آینده زمینه‌ساز فروپاشی اقتصادی ایران خواهد شد. اما ارزیابی کارشناسان اقتصادی متفاوت است. بیشتر تحلیلگران معتقدند نه بایدن چنان تحول مثبتی را رقم خواهد زد و دلار و سرمایه را به ایران سرازیر خواهد کرد و نه ترامپ، تهدید امنیتی برای کشور خواهد بود.
برجام چه خواهد شد؟
پویا ناظران، اقتصاد‌دان و پژوهشگر اقتصاد سیاسی، در این باره می‌گوید: بایدن گفته است اگر رئیس‌جمهور شوم، به برجام بازمی‌گردم. اما نگفته است که با چه شروطی حاضر به این کار است. او مفت‌ومجانی این کار را نخواهد کرد، کمااینکه ترامپ هم حاضر بود به برجام بازگردد، اما برای این کار شروط خودش را داشت. به نظر می‌رسد اگر جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا شود، او نیز مانند ترامپ برای بازگشت به برجام، شروطی خواهد داشت.
او ادامه می‌دهد: اگر بایدن پیروز انتخابات آمریکا شود، فهرست بلندبالایی از اولویت‌ها خواهد داشت که ایران در صفحات اول آن نیست. اکنون آمریکا با کرونا درگیر است و این موضوع، تبعات اقتصادی و اجتماعی مهمی داشته است. همچنین ترامپ رابطه آمریکا را با متحدان اروپایی‌اش خراب کرده است و بایدن باید این روابط را ترمیم کند. ازسوی دیگر ترامپ رابطه آمریکا و چین را هم پرتنش کرده و این قضیه، هزینه مصرف‌کننده آمریکایی را افزایش داده است. بایدن باید راهی برای غلبه بر چالش چین پیدا کند، به نحوی که هم جایگاهش را به چین نبازد و هم بارفشار را از روی دوش مصرف‌کننده آمریکایی بردارد.
اولویت رئیس‌جمهور بعدی آمریکا چیست؟
این پژوهشگر اقتصادی می‌افزاید: علاوه بر این‌ها در مدیریت ترامپ، تکنوکراسی قضایی و امنیتی آمریکا آسیب‌های فراوان دیده است و بایدن درصورت انتخاب شدن برای اصلاح این امور، کار‌های فراوانی پیش‌رو دارد. رتق‌وفتق این امور به بیش از ۴ سال زمان نیاز دارد. حال به نظر شما بایدن در میان انبوه این کارها، زمانی برای چانه‌زنی با ایران دارد؟ به فرض اگر وقت هم داشته باشد، او حاضر خواهد بود که نفت ایران به بازار کنونی که هر بشکه آن ۳۵ دلار است، بازگردد؟ این کار موجب کاهش بیشتر قیمت نفت در بازار جهانی و افزایش ضرر شرکت‌های نفتی آمریکایی خواهد شد.
علی عقیلی، اقتصاد‌دان و پژوهشگر نیز به خبرنگار ما می‌گوید: فرقی نمی‌کند چه کسی به عنوان رئیس‌جمهور آینده ایالات متحده انتخاب شود. در هر صورت مسئله ارتباط با ایران، جزو اولویت‌های کاخ سفید نخواهد بود. بدون تردید رئیس‌جمهور بعدی آمریکا زمان و انرژی زیادی را باید صرف مبارزه با کرونا و البته جلوگیری از قدرت گرفتن هژمونی چین کند.
او ادامه می‌دهد: از سوی دیگر تعامل ایران با بین الملل را نباید محدود به یک کشور ببینیم. ترامپ تا ژانویه (اسفند) رئیس‌جمهور است و ۴ ماه بعد هم انتخابات ایران و زمان استقرار دولت بعد در ایران در پاییز سال ۱۴۰۰ است. یعنی حتی اگر بایدن هم رئیس‌جمهور آمریکا شود، حداقل تا یک سال آینده فرصتی برای مذاکره بین ایران و آمریکا نخواهد بود. ازسویی می‌دانیم که مذاکره برای رسیدن به تفاهم‌نامه برجام ۲ سال زمان برد و تفاهم جدید نیز کم‌وبیش همین میزان زمان‌بر خواهد بود. پس واقعا هیچ فرقی نمی‌کند که چه کسی رئیس‌جمهور بعدی آمریکا باشد.
آینده بورس، دلار در ایران
انتظار می‌رود اگر بایدن پیروز شود، برخی در داخل کشور به هول و هراس بیفتند و دلار‌ها و طلا‌هایشان را بفروشند. این امر موجب کاهش قیمت‌ها در کوتاه‌مدت می‌شود. اما به نظر بعید می‌رسد که پیروزی بایدن به‌سرعت موجب فراهم شدن مسیر دسترسی ایران به منابع ارزی خارج از کشور شود؛ لذا به نظر می‌رسد درصورت پیروزی بایدن، واکنش بازار و ریزش احتمالی نرخ ارز چند ماهی بیشتر طول نکشد و بعد از آن، بازار متوجه خواهد شد که خبر خاصی نیست و وضعیت به روال گذشته بازخواهد گشت.
عقیلی، کارشناس اقتصادی، نیز در این باره می‌گوید: وضعیت بورس در یک ماهه گذشته، مصداق کلمه بلاتکلیفی بوده است. کاهش ارزش معاملات، نماد بارز این اتفاق است. اکثر معامله‌گران دست به ماشه مانده‌اند تا نتایج انتخابات آمریکا معلوم شود. به نظر می‌رسد صرف اعلام نتیجه انتخابات، هرچه باشد، منجر به بازگشت روند عادی معاملات در بورس خواهد شد و این به نفع اغلب سهامداران است.
وی ادامه می‌دهد: بازار سرمایه دچار بی‌تصمیمی شده است. علت اینکه بازار به این روز افتاده است، قوانین خطاست. قیمت محصولاتی نظیر خودرو و کانه‌های فلزی و فولاد راتوسط دولت به بهانه ارز ۴۲۰۰ تومانی سرکوب کرده است. اگر قیمت‌ها آزاد شود، هم متعادل می‌شود و هم مابه‌التفاوت قیمت‌های دولتی با قیمت بازار، در صنایع، صرف توسعه خواهد شد. معتقدم اگر دولت دست از سر اقتصاد بردارد، اقتصاد خودش راه درست را می‌رود.