یوسف بینا | مراجعه و اعتماد به رمال‌ها که در فرهنگ ما با نام‌های دیگری همچون ساحر، جادوگر، طالع‌بین، فال‌گیر، کاهن، کف‌بین و... نیز شناخته می‌شوند، یکی از مسائل و معضلات اجتماعی است که متأسفانه با وجود پیشرفت‌های علمی و فرهنگی و تربیتی، همچنان دامن‌گیر شمار زیادی از افراد و خانواده‌هاست. این مسئله که ریشه در برخی باورهای خرافی و حتی خرافات بسیار قدیمی دارد، نه‌تنها در میان اقشار معمولی جامعه، بلکه گاه در میان نخبگان سیاسی و ورزشی نیز دیده شده است؛ نکته‌ای که نشان از ریشه‌داشتن این بیماری اجتماعی در جامعه ما دارد.
تظاهر به دین‌داری، ادعای ارتباط با امور غیبی و گفتمان ویژه‌ای که در پیرامون موضوع رمالی شکل گرفته است، باعث می‌شود برخی مردم گمان کنند که رمال‌ها کارهای مرتبط با دین و مذهب انجام می‌دهند و محصول کار آن‌ها از مقوله امدادهای الهی و شبیه استجابت دعاهاست؛ درحالی‌که به‌نظر مراجع عظام تقلید، رمالی و کارهای شبیه به آن یک‌سره باطل است و هرکس برای حل مشکلات خود به چنین افرادی مراجعه کند کار نادرستی انجام داده است. مراجع عظام تقلید البته «دعانویسی» را با «رمالی» و «فال‌گیری» و... یکی نمی‌دانند و درباره هر کدام از این موارد نظر جداگانه‌ای دارند. مقام معظم رهبری در این باره می‌فرمایند: «مراجعه به رمال‌ها و فال‌گیرها جایز نیست، ولى دعانویسى اگر بر مبناى دعاهاى وارده از معصومین(ع) باشد، اشکال ندارد.» حضرات آیات؛ سیستانی، صافی‌گلپایگانی، مکارم‌شیرازی و علوی‌گرگانی نیز نظرات مشابهی دارند و رمالی را کاری خطا و نادرست و مصداق کلاهبرداری می‌دانند و پول‌های دادوستد شده در این کار را نیز شبهه‌ناک برمی‌شمارند و حتی کارهایی از قبیل سحر و جادو را حرام و از گناهان بزرگ معرفی می‌کنند.
بنابراین و به‌یقین می‌توان گفت که رمالی و شغل‌های شبیه آن از نظر اجتماعی و دینی باطل است و مراجعه به رمال‌ها نیز نادرست است. با این حال، متأسفانه هنوز هم بازار چنین افرادی در جامعه ما رونق دارد و شمار چشمگیری از مردم وقتی از همه‌جا ناامید می‌شوند، به چنین افرادی مراجعه می‌کنند و استدلال آن‌ها نیز این است که «بعضی‌ها نتیجه گرفته‌اند!»، و این البته نشان‌دهنده نفوذ خرافات در باورهای عمومی و درآمیختگی با اعتقادات مذهبی مردم است.
در ادامه، برای روشن‌شدن بیشتر و بررسی جوانب شرعی این مسئله، با حجت‌الاسلام‌والمسلمین‌محمد روحانی‌کاشمری، کارشناس مسائل دینی و مشاور امور مذهبی، گفت‌وگو کرده‌ایم و شما را به خواندن آن دعوت می‌کنیم.
* به‌طور کلی از منظر شریعت اسلام، آیا مراجعه و اعتماد به رمال‌ها و امثالهم درست است یا خیر؟
- از نظر اسلام، هرگونه مراجعه به رمال و پیشگو و کاهن و جادوگر درست نیست و کاری خطا و منفی است و به‌بیان دقیقتر، بعد از شناخت اسلام و آشنایی با دستورات آن و عمل به آن‌ها، هیچ بن‌بستی برای انسان وجود ندارد که لازم باشد به این‌گونه افراد رجوع کند.
* اکثر رمال‌ها در گفته‌ها و نوشته‌های خود از گزاره‌های دینی و شبه‌دینی بهره می‌برند و بدین‌وسیله عوام‌فریبی می‌کنند و بر این اساس بعضی از مردم گمان می‌کنند که این‌ها عالم دین هستند و با خدا ارتباط ویژه‌ای دارند. در این باره توضیح می‌دهید؟
- اینکه فردی شکل دینی به خود بگیرد یا تظاهر به دین‌داری کند، باعث حقانیت وی نمی‌شود. مؤمنان واقعی که در واقع هوشمند و زیرک هستند باید بیشتر مراقب خود باشند و فریب چنین افرادی را نخورند. چه‌بسا یک فرد داعشی نیز برای توجیه جنایات خود ظاهر دینی داشته باشد و از آیات قرآن‌کریم برای کارهای خود سوءاستفاده کند.
* یکی دیگر از مسائل مرتبط با مقوله رمالی، ارتباط با جن‌هاست. نظر دین اسلام در این باره چیست؟ آیا جن‌ها می‌توانند زندگی انسان‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهند و به‌تبع آن آیا رمال‌ها می‌توانند با کنترل جن‌ها مشکلات انسان‌ها را حل کنند؟
- اینکه انسان‌ها با جن‌ها مرتبط هستند حقیقت دارد، اما دستور دین مبین اسلام کمک‌گرفتن از اجنه برای حل مشکلات انسان‌ها نیست. برای توضیح بیشتر باید عرض کنم که بنا بر آیات قرآن‌کریم، جن‌ها وجود خارجی دارند و مثل ما انسان‌ها خوب یا بد و کافر یا دین‌دار هستند. با این حال، در جامعه ما کسانی مثل رمال‌ها هستند که ادعا می‌کنند با جن‌ها ارتباط دارند. در مواجهه با چنین ادعایی، باید معلوم شود که این افراد با چه نوعی از جن‌ها و چگونه ارتباط دارند؟ البته شواهد نشان می‌دهد که اکثر کسانی که چنین ادعایی را مطرح می‌کنند، در مسیر صحیحی نیستند و قصد سوءاستفاده دارند.
* برای خیلی از مردم این سؤال پیش می‌آید که آیا رمال‌ها آدم‌های ویژه‌ای هستند و توانایی‌های ویژه‌ای دارند و مثلا از برخی امور غیبی آگاهند، یا این موارد ریشه در تصورات عوامانه دارد؟ نظر شما چیست؟
- بی‌تردید این‌گونه افراد هیچ ویژگی خاصی ندارند و آدم‌های ویژه‌ای نیستند و فقط از سادگی مردم و گاه از نادانی برخی افراد سوءاستفاده می‌کنند. اگر کمی دقت کنیم، از پول‌های گزافی که این‌گونه افراد دریافت می‌کنند می‌توانیم به شیاد بودن آن‌ها پی‌ببریم.
* اینکه مراجعه به رمال‌ها برای حل مشکلات در برخی موارد نتیجه مثبت داشته است، از نظر عقلی و شرعی چگونه توجیه می‌شود؟
- اینکه در پاره‌ای موارد یا صرفا بر اساس ادعا، کسی جواب مثبتی از رمالی دریافت کرده باشد، مقطعی و بی‌اعتبار است. وقتی ما رمالی و جادوگری را غیرشرعی می‌دانیم، اگر کسی هم پیدا شود و ادعا کند که از این کارها نتیجه مثبت گرفته است، همین نتیجه مثبت نیز غیرشرعی و بی‌اعتبار است؛ زیرا رمال‌ها می‌کوشند با شیادی مسیر صحیح زندگی فرد را تغییر دهند. برای نمونه، برخی افراد وقتی با مشکلات خانوادگی از قبیل بی‌مهری یا خیانت همسر مواجه می‌شوند، به رمال مراجعه می‌کنند و رمال با استفاده از سحر و جادو یا حتی ابزارهای روان‌شناختی سعی می‌کند گمان‌هایی را به خورد مراجعه‌کننده بدهد و مراجعه‌کننده هم که هزینه‌های هنگفتی را پرداخت کرده است تحت‌تأثیر تبلیغات قرار می‌گیرد و به رمال اطمینان می‌کند و طبق دستور باطل و غیرتخصصی او بنیاد زندگی خود را برهم می‌ریزد؛ درحالی‌که با اندکی صبر و درایت و رعایت مسائل شرعی و نیز مقداری چشم‌پوشی بر خطاهای اطرافیانش می‌توانست سال‌ها در بهترین وضعیت زندگی کند.
* مراجع عظام تقلید عمدتا «دعانویسی» را جایز و «رمالی» را نادرست می‌دانند؛ تفاوت این دو در چیست؟
- طبق آنچه در آموزه‌های دینی و کتب معتبر مذهبی از جمله مفاتیح‌الجنان به‌ویژه بخش پایانی آن آمده است، دعاهای معتبر با محتوای توسل به خدا و حضرت رسول(ص) و اهل‌بیت(ع) نه‌تنها قابل‌قبول بلکه راهکار شرعی رفع و دفع مشکلات است. در مقابل، کار رمال‌ها و ساحران و جادوگران که گاهی بندگی شیطان را می‌کنند و از شیطان راهکار می‌گیرند، ربطی به دعاهای معتبر در منابع دینی و مذهبی ندارد.
* توصیه دین مبین اسلام با توجه به سیره معصومین(ع) در این‌گونه موارد به کسانی که مشکلات لاینحل دارند چیست؟
- هر مشکلی در مرحله نخست باید موضوع‌شناسی و سپس ریشه‌یابی شود. اسلام، همان‌طور که در اول بحث گفته شد، بن‌بست ندارد که فرد مسلمان بخواهد در مواجهه با اولین مشکل به رمال و جادوگر مراجعه کند. در توضیح بیشتر باید عرض کنم که؛ اول باید دقت شود به اینکه دنیا به‌خودی‌خود دارای انواع مشکلات است و تجربه زندگی به ما نشان داده است که دنیا بدون مشکل نمی‌شود؛ دوم اینکه بیشتر مشکلات زمان مشخصی دارند و با مدتی صبر حل می‌شوند و اگر ما بخواهیم مشکلات را با عجله و رجوع به راه‌های غیردینی و غیرعقلی حل کنیم، ممکن است کار خراب‌تر شود؛ سوم اینکه وجود برخی مشکلات و تلاش برای حل منطقی آن‌ها به پیشرفت انسان کمک می‌کند؛ برای نمونه، گاهی ممکن است یک مشکل اقتصادی از یک انسان کارنابلد یک انسان موفق و ثروتمند بسازد، یا یک مشکل خانوادگی خانم ناپخته‌ای را تبدیل به زنی صبور و باتجربه کند؛ چهارم اینکه گاهی مشکلات باعث می‌شوند انسان به‌وسیله راهکارهای صحیح با خدا ارتباط بیشتر بگیرد و انسان متعالی‌تری شود. بهترین توصیه به انسان‌ها این است که با قرآن‌کریم انس بگیرند و برای دعاکردن به مفاتیح‌الجنان رجوع کنند که حاوی دعاهای خوب و کاربردی نقل‌شده از معصومین(ع) برای رفع و دفع مشکلات است و به فقرا صدقه بدهند که این کار نیز باعث حل مشکلات می‌شود.