شهادت از برترین واژه‌های فرهنگ اسلامی و از مقدس‌ترین مفاهیم معارف الهی است. در تفکر شیعی، برترین کامیابی، بزرگ‌ترین پیروزی، والاترین مقام، عظیم‌ترین فوز، نیکوترین نیکی، رفیع‌ترین مرتبت، رسیدن به فیض عظمای شهادت است. شهادت شجاعانه نقش جدا کردن و شناساندن و سرانجام رشد و نمو حق و نابودی باطل را به طور احسن و اکمل در جامعه ایفا می‌کند.
هر کس در این راه کشته شود، در راه خدا کشته شده و هر کس در این راه زحمتی متحمل شود، در راه خدا متحمل شده است (مرکز صهبا، ۱۳۹۰). سردار شهید حاج قاسم سلیمانی اهمیت ویژه‌ای به موضوع شهادت قائل بوده و در بیانات خود در مجال‌های مختلف به موضوع شهادت و شهادت‌طلبی پرداخته است. وی در سخنان خود با استنباط مقوله شهادت از آیات قرآن، گفت شهادت به معنای باختن و از دست دادن نیست بلکه به معنای یافتن و به دست آوردن است.
شهادت به معنای خسارت و هلاکت یک تصور انحرافی است چرا که شهادت به معنای جاوید بودن و پاینده بودن است. سردار سلیمانی با بیان اینکه تعلق انسان وی را وادار به حرکت می‌کند و هرچه این تعلق متعالی‌تر باشد حرکت و هیجان و بی قراری به سمت آن بیشتر می‌شود، گفت: «در زندگی شهدا یکی از دلایل حرکت شهید به سمت شهادت، وجود همین جوشش و بی قراری است.» سردار سلیمانی همچنین گفت: «امام (ره) می‌فرمایند که اوج بندگی در عالم معنویت شهادت است و بندگی خالصانه و عبودیت منجر به شهادت می‌شود.»
جهاد
مهم دانستن امر جهاد در جهان اسلام یکی از مهم‌ترین وظایف و مسئولیت‌های فردی و اجتماعی هر کسی مقوله مهم جهاد در راه خداست. جهاد بر عکس آنچه که امروزه توسط سیاست‌مداران مطرح می‌شود تنها به معنی جنگ و خون‌ریزی نیست بلکه می‌تواند به معنی کوشش و مبارزه در عرصه‌های گوناگون باشد. طبق فرمایشات امام علی (ع) ایمان بر چهار پایه استوار است که شامل ایستادگی و استقامت، یقین، عدل و جهاد است (تاجیک رستمی، ۱۳۹۵: ۲۷). سردار شهید حاج قاسم سلیمانی با تأثیر پذیری از روحیه جهادی معصومین (ع) مخصوصا امام علی (ع) اهمیت ویژه‌ای به این مقوله قائل بوده است. وی خطاب به مدافعان حرم می‌فرماید: «جهاد یک دریچه خاص برای اولیای خداست. یقین بدانید شما برای این انتخاب شده‌اید، چه این را حفظ کند و چه نکنید، اما برادران، در راه خدا جهاد می‌کنید، حقش را می‌گیرید.
حقش صفات مجاهدان را داشتن است. حقش صفات مجاهدان را داشتن است که این‌ها را امیرالمؤمنین (ع) در دوره غربت خود در کوفه و عراق ذکر می‌کند. این صفات خیلی مهم است و شما به خیلی از آن‌ها شباهت دارید.» ایشان در ادامه می‌فرماید: «کجایند کسانی که دعوت به اسلام می‌شدند، سریعا قبول کرده و حرکت می‌کردند، قرآن را می‌خواندند و در پی حاکم کردن قرآن بودند. مثل یک شتری که به سمت بچه خود می‌رود، به سمت جهاد حرکت می‌کردند و می‌رفتند در همه جا‌هایی که اسلام نیاز می‌کرد و طلب می‌کرد.» (تاجیک رستمی، ۱۳۹۵: ۲۷)
ظلم ستیزی مداوم
یکی از وجوه تأویلی آیات تنزیلی کربلای خونین ستم‌ستیزی آن است. همه آنانی که در کربلا نقش الهی را بر صفحه کائنات رقم می‌زدند، با ستم‌ستیزی به میدان آمدند و در این راه، سخنان گفته و کار‌های سترگ کرده‌اند که سرمشق همه آزادگان جهان و ستم‌ستیزان دنیاست. جهان زمانی رنگ و روی عدالت و دادگری را خواهد دید که ستمگری رخت بربندد و دادخواهان به ستم‌ستیزان روی آورند، چراکه بی نفی ستم نمی‌توان امید به دادخواهی و عدالت‌گرایی داشت، زیرا نفی ستم در هر شکل و اندازه آن، زمینه تحقق و اقامه عدالت می‌باشد.
خداوند عدالت را تنها در سایه‌سار نفی هر گونه ظلم و ستمگری در آدمی می‌داند و لذا هر گونه گرایش ولو اندک به ظلم را قبح می‌شمارد و از آن نهی می‌کند. این بدان معناست که شخص نه‌تن‌ها خود نباید اهل ظلم و ستم باشد، بلکه حتی نباید گرایش به ستمگران و ظالمان داشته باشد. سردار شهید حاج قاسم سلیمانی در طول عمر خود همواره درصدد ریشه کن کردن ظلم و جور در جوامع مختلف بوده و با حمایت از مظلومان و مبارزه با دشمنان اسلام در جهت ظلم‌ستیزی و نابودی ظالمان گام‌های مهمی برداشته است.
از مشخصه‌های مهم اسلام ناب در نظریه رهبری ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی، دفاع از مظلومان، امیدبخشی و ... است. ایمان و استقامت در راه هدف، برخورداری از اراده‌ای پولادین در انجام کار‌ها که از آن با عنوان استقامت و ثبات قدم یاد می‌شود، جهت‌دهنده مسیر زندگی بر مدار عزت، سربلندی و پایداری در برابر ناملایمات فردی و نابرابری‌های اجتماعی می‌باشد. سردار شهید حاج قاسم سلیمانی با بهره‌گیری از آموزه‌های دینی در مسیر انتخابی خود ثابت‌قدم بوده و با اقتدار و عزت، جهت تحقق آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی، تا رسیدن به قبض رفیع شهادت در مسیر انتخابی خود، ثابت‌قدم مانده است. شهید سلیمانی می‌گفت: «معنای ایستادگی در همه‌جا یکی است، یعنی همان فوت انسانی و استقامت و پافشار، منتها هرجایی یک طور خودش را نشان می‌دهد (تاجیک رستمی، ۱۳۹۵).
پی‌نوشت: زندگی و فعالیت‌های سردار شهید سلیمانی در همه این سال‌های پر از فراز و فرود، وجوه و لایه‌های مختلفی دارد که از جنبه‌های متفاوتی می‌توان تأویل و بررسی کرد.
آنچه در ادامه می‌خوانید گزیده‌ای است از مقاله «تحلیل در ابعاد مدیریتی و شخصیتی شهید سردار سلیمانی»، نوشته دکتر علیرضا مقدسی، عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام‌رضا (ع). در این بخش از مقاله، سه مفهوم و مقوله فرهنگ شهادت، مهم دانستن امر جهاد و ظلم‌ستیزی مداوم، بررسی شده است.