در گفت‌وگو با مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی خراسان رضوی از او درباره چرایی تأخیر در صدور شناسنامه برای فرزندان حاصل از ازدواج مادر ایرانی با اتباع خارجی در خراسان رضوی پرسیدیم. هاشمی می‌گوید: ما کار خود را انجام داده‌ایم، نوبت بقیه است.
سیدمحمدرضا هاشمی | شهرآرانیوز؛ هر‌چند فاصله زمانی میان نخستین تصویب، ابلاغ و اجرای قانون اعطای تابعیت به فرزندان زاده‌شده از ازدواج مادران ایرانی با مردان خارجی نزدیک به دو دهه به درازا کشید، سرانجام با تصویب آیین‌نامه آن در هیئت‌وزیران در آخرین روز اردیبهشت امسال، تحقق آن شکل اجرایی به خود گرفت. چند ماهی، اما گذشت تا هفته آخر آبان که رسانه‌ها خبر صدور اولین شناسنامه برای فرزند متولدشده از ازدواج زنان ایرانی با اتباع خارجی را در پایتخت منتشر کردند. این خبر برای مادران و فرزندانی که سال‌ها در راهرو ادارات، سرگردان گرفتن حقی بودند که قانون گذشته، توان کافی برای احقاقش را نداشت، نوید روز‌هایی بهتر را می‌داد.
ماده۱۷ قانون ازدواج مصوب بیست‌و‌سوم مرداد ۱۳۱۰ ازدواج زن ایرانی را با تبعه خارجی در مواردی هم که مانع قانونی نداشت، موکول به اجازه مخصوص دولت می‌کرد، اما برای فرزندان آن تکلیفی مشخص نکرده بود. نخستین‌بار مهر سال۸۵ بود که قانونی برای فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی وضع شد؛ طبق این قانون فرزندانی که در ایران متولد شده یا حداکثر تا یک‌سال پس از تصویب این قانون در ایران متولد می‌شدند، می‌توانستند بعد از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام، تقاضای تابعیت ایرانی کنند؛ این قانون یعنی ۱۸سال بلاتکلیفی.
رفع این بلاتکلیفی از چند سال پیش در مجلس کلید خورد و بالاخره در اصلاح قانون و نیمه مهر سال گذشته، «هر زن ایرانی که با مرد غیرایرانی ازدواج کرده و در‌نتیجه این ازدواج، دارای فرزند زیر ۱۸ سال باشد» نیز امکان آن را یافت تا در‌کنار «هر فردی که از مادر ایرانی و پدر غیرایرانی متولد شده و بیش از ۱۸سال تمام» دارد، برای گرفتن شناسنامه ایرانی اقدام کند. چکش‌کاری‌های این قانون نیز چندماهی زمان برد تا بالاخره هفته آخر آبان رسید و نخستین شناسنامه به‌صورت نمادین برای یک دختر ایرانی صادر شد.
تصویب این قانون علاوه‌بر اینکه جمعیت زیادی از فرزندانی را که مادر ایرانی و پدر خارجی دارند از سرگردانی نجات می‌دهد، باعث خواهد شد نوزادانی که از مادر ایرانی و پدر خارجی متولد می‌شوند، در ابتدای تولد شناسنامه ایرانی دریافت کنند.
صدور شناسنامه در شهر‌های مختلف کشور
حالا با گذشت حدود دو ماه از صدور اولین شناسنامه از شهر‌های کشور، خبر می‌رسد که شناسنامه‌های دیگری نیز برای بچه‌هایی که تاکنون هویتشان دچار اشکال قانونی بوده، صادر شده است. خبرگزاری «برنا» دهم دی‌ماه در خبری نوشت که اولین شناسنامه فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی در هرمزگان با حضور مسئولان استانی صادر شد. خبرگزاری «ایسنا» هم روز نهم دی‌ماه از صدور اولین شناسنامه ویژه فرزندان دارای پدر غیرایرانی در استان مرکزی خبر داد.
در همان روز خبرگزاری «ایرنا» از استان کردستان خبر داد که آیین اعطای نخستین شناسنامه فرزند حاصل از ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی برگزار شد. خبرگزاری «صداوسیما» هم از سمنان گزارش کرد که صدور شناسنامه برای فرزندان ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی در استان سمنان آغاز شد. «انتخاب» هم از بوشهر نوشت که سرپرست دفتر امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری این شهر، گفته است که پیش‌بینی می‌شود تا یک ماه آینده، نخستین شناسنامه کودکان اتباع خارجی که دارای مادر ایرانی هستند در استان بوشهر صادر شود.
خبری از صدور شناسنامه در خراسان رضوی به گوش نمی‌رسد
درحالی‌که رسانه‌ها از آغاز صدور شناسنامه در شهر‌های کشور خبر می‌دهند، در استان خراسان رضوی که یکی از مهم‌ترین استان‌های کشور در برخورداری از این قانون است، خبری درباره آغاز این روند به گوش نمی‌رسد. محمدتقی هاشمی، مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی خراسان رضوی، در گفتگو با شهرآرا در پاسخ به این پرسش که چرا تاکنون در استان خراسان‌رضوی شناسنامه‌ای به‌واسطه اجرای این قانون صادر نشده است، می‌گوید: ما جزو اولین استان‌های کشور هستیم که کار تابعیت را شروع کردیم، اما در خراسان رضوی هم جمعیت مشمولان این قانون زیاد است و هم قانون‌مداری بیشتر است.
به گفته او، جمعیت مشمول در خراسان رضوی بیشتر از همه استان‌های کشور است و مشهد و استان، نقش مهمی در تصمیم‌سازی و تثبیت این قانون، تدوین آیین‌نامه در هیئت‌دولت و تدوین شیوه‌نامه در وزارت کشور داشته‌اند.
او تصریح می‌کند: اگر براساس ابلاغیه شیوه‌نامه وزارت کشور شروع کار ۱۷ تیرماه سال جاری بوده است، ما در استان خراسان رضوی از ۱۰تیرماه، سامانه خود را فعال و ثبت نام را شروع کردیم.
تاکنون ۱۱ هزار خانوار ثبت‌نام کرده‌اند
هاشمی با اعلام اینکه تاکنون نزدیک به ۱۱ هزار خانوار در خراسان رضوی برای دریافت شناسنامه ثبت نام کرده‌اند، خاطرنشان می‌کند: تا ۲۹اسفند برای آن‌ها وقت مراجعه به دفاتر مشخص شده است و اگر هر خانوار را سه نفر در نظر بگیریم، حدود ۳۳ هزار نفر برای دریافت شناسنامه اقدام کرده‌اند.
او اضافه می‌کند: خیلی‌ها هنوز ثبت‌نام نکرده‌اند؛ مثلا در یک روستا در فریمان بیشتر ازدواج بانوان با اتباع خارجی اتفاق افتاده است و از این طرح هم خبر نداشته‌اند و حالا که فهمیده‌اند، می‌خواهند ثبت نام کنند.
مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی خراسان رضوی از تشکیل حدود ۷ هزار پرونده خبر می‌دهد و می‌گوید: همه مکاتبات لازم برای نزدیک به نیمی از این افراد با ثبت احوال استان انجام شده است. ثبت احوال پاسخ بخشی از پرونده‌ها را داده است و ما پرونده‌ها را به مراجع امنیتی هم فرستاده‌ایم.
نه تأییدیه صادر شده، نه شناسنامه
طبق قانون مراجع امنیتی (وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) سه ماه فرصت دارند که به این پرونده‌ها رسیدگی کنند و ارسال‌نکردن پاسخ روشن ظرف این مدت توسط مرجع امنیتی، فقدان مشکل امنیتی تلقی می‌شود و اداره ثبت احوال محل تولد مادر ایرانی موظف‌به صدور کارت ملی و شناسنامه برای فرد مورد‌نظر است، اما تاکنون برای خراسان نه تأییدیه‌ای صادر شده است و نه شناسنامه‌ای.
هاشمی در‌این‌باره می‌گوید: سپاه می‌گوید بانک‌های اطلاعاتی ما کامل نیست، وزارت اطلاعات هم دارد کار خود را انجام می‌دهد.
ما کارمان را انجام داده‌ایم؛ نوبت بقیه است
مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی خراسان رضوی، سه اصلاحیه برای شیوه‌نامه (اجرای این قانون) را از مشکلات پیش روی اجرایی‌شدن این قانون می‌داند و می‌گوید: ایراد‌هایی توسط خود ثبت احوال وارد شده، ایراد‌هایی هم برای مراجع امنیتی ایجاد شده است و حالا باید آن‌ها از مرجع خود در تهران استعلام کنند تا آن‌ها در‌این‌باره اظهار نظر کنند. مجموع این مسائل باعث شده است که نتوانیم کار خود را به‌موقع به نتیجه برسانیم.
او تأکید می‌کند: دوست نداریم توپ را به زمین دیگران بیندازیم، اما ما به‌عنوان اداره اتباع، کار خود را انجام داده‌ایم؛ بقیه مراجع باید کار خود را انجام بدهند.
هاشمی به استناد وحدت خوبی که در دو سال اخیر بین دستگاه‌های استان شکل گرفته است، می‌گوید: مردم خیالشان راحت باشد که ما به‌صورت جدی پیگیر کارشان هستیم.
شناسنامه‌ای که تهران داد، اقدامی نمادین بود
اگرچه شناسنامه‌هایی در سایر مناطق کشور صادر شده است، مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی خراسان رضوی تصریح می‌کند: خبر دارم که سپاه در سراسر کشور به استعلام هیچ‌کس جوابی نداده است؛ زیرا می‌خواهد یک شیوه‌نامه برای مجریان تهیه کند و هنوز این کار را نکرده است. در نتیجه سپاه هنوز در‌این‌باره پاسخ نداده است.
او معتقد است «اعطای شناسنامه به دختر تهرانی در آخر آبان سال جاری نمادین بوده است» و می‌گوید: در تهران به عضو یک خانواده شهید شناسنامه دادند که کمتر از ۱۵ سال داشت؛ این بدین معناست که این فرد سابقه امنیتی ندارد، پس نمادین بوده است.
هاشمی در پایان به تلاش‌های اداره کل اتباع و مهاجران خارجی استان برای حل این مشکل اشاره می‌کند و می‌افزاید: ما در اعطای شناسنامه عقبیم، ولی به لحاظ پیشرفت اداری، هیچ‌کس در کشور در سطح ما نه کار کرده و نه تشکیل پرونده داده است. هفته‌ای دوبار جلسه برگزار می‌کنیم و نظرات خود را، هم به وزارت کشور و هم به خانم جنیدی، معاون حقوقی رئیس جمهور، منتقل کرده‌ایم. اهتمام جدی و عملیاتی این است که مشکل در سریع‌ترین زمان ممکن حل شود.