شورای ملی میراث فرهنگی در جدیدترین جلسه خود، ۳۳ عنصر را واجد شرایط قرار‌گرفتن در فهرست آثار ناملموس شناخته است که برجسته‌ترین آن، ثبت ملی استاد فاروق کیانی‌پور به عنوان گنجینه زنده بشری در نمایش‌های آیینی شرق خراسان است.
لیلا کوچک‌زاده | شهرآرانیوز - شورای ملی میراث فرهنگی در جدیدترین جلسه خود، ۳۳ عنصر را واجد شرایط قرار‌گرفتن در فهرست آثار ناملموس شناخته است که برجسته‌ترین آن، ثبت ملی استاد فاروق کیانی‌پور به عنوان گنجینه زنده بشری در نمایش‌های آیینی شرق خراسان است.
محمد فاروق کیانی‌پور معروف به فاروق کیانی، زاده اسفند سال ۱۳۳۰ در تربت جام است. چهره نام آشنای بازی‌های آیینی در ایران و جهان که حرکات معنادارش در کلیپ «نهان خانه دل» و نماهنگ «سپید» و آن‌ها که نمایش «شیخ صنعان» را دیده‌اند، فراموش نشدنی است. افتخارات او در سطح ملی و بین‌المللی بسیار است، از جمله لوح زرین اروپا و مدال طلای سی‌وسومین جشنواره لفکادای یونان، دارنده گواهینامه درجه یک هنری در زمینه هنرهای آیینی و مقام اول و عنوان بهترین بازیگر هنرهای آیینی جهان در سال ۱۹۷۸ میلادی در کشور کانادا بین ۵۵ گروه از سراسر جهان. اما تربت‌جامی‌ها و آنان که حتی یک بار با او نشسته و برخاسته‌اند، او را نه با مدال‌ها و لوح‌ها و درجات هنری که با انرژی درونش و تواضع و استادی به‌حقش در آموزش می‌شناسند.
«تن‌پوشِ سفید مردم تربت جام، لباس مردم حق‌طلب است. لباس کار است و لباس عرفان و هنر» استاد فاروق کیانی، اسطوره بازی‌های آیینی در ایران که در ۶۹ سالگی، گنجینه زنده بشری شد، از هنری می‌گوید که به یکتاپرستی، وطن‌پرستی و اتحاد وابسته است.
به دنبال کسب این عنوان با استاد کیانی گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه خواهید خواند. اما استاد در این روزها، پس از بیش از نیم قرن فعالیت هنری، از بیماری‌های مختلفی رنج می‌برد و می‌گوید: روزگارم را به سختی می‌گذرانم...
هنری وابسته به یکتاپرستی
فاروق کیانی با ابراز خرسندی از اینکه میراث فرهنگی ایران، با انتخاب چنین عنوان‌هایی برای پیشکسوتان هنرهای آیینی، به دنبال این است که شناسنامه مردم ایران واضح‌تر شود و مردم بیشتر با هویت ملی و فرهنگی خود آشنا شوند، در تعریف این هنر آیینی می‌گوید: هنر‌ها در ایران در بستر جغرافیا تکوین می‌شوند و در هر منطقه جهان و کشور عزیزمان، هنر‌ها مربوط به قوم و قبیله و نژاد خاصی هستند. او با بیان اینکه هنرهای شرق ایران به‌ویژه در تربت جام و هرات و همان خراسان بزرگ، هنرهای آیینی وابسته به یکتاپرستی و میهن‌دوستی و اتحاد است، می‌گوید: بخش عظیم آیین‌های منطقه ما، به عرفان مربوط است. قسمتی هم رزمی و بخشی بزمی است. چنانکه رگه‌های بسیار زیادی از حماسه و رزم‌های شاهنامه در آن دیده می‌شود.
مانند حریف طلبیدن، رجزخوانی، جنگ و گریز، تک و پاتک و.... استاد بازی‌های آیینی در ادامه خاطرنشان می‌کند: بازی‌های آیینی، نماد و سمبل گذشتگان است که برای ما به یادگار مانده و باید قدردانشان باشیم. مانند لباس‌های محلی و بنا‌های باستانی. درواقع تن‌پوش سفید رنگ مردم تربت جام، لباس مردم حق‌طلب و لباس کار و عرفان و هنر است. این آیین‌ها، شناسنامه و هویت اقوام مختلف را می‌رساند. همچنین جغرافیا و تاریخ زندگی این قوم را مشخص می‌کند. اینکه در کدام منطقه زندگی می‌کرده‌اند. آیا منطقه‌ای کوهستانی بوده، جلگه یا در کنار دریا بوده‌اند.
قدر ۲۰ بازیگر آیینی باقی‌مانده را بدانیم
کیانی در بیش از نیم قرن فعالیت، با تدریس و آموزش در تهران و شهرستان‌ها به حفظ این آیین هنری همت گمارده است. او در این باره می‌گوید: در دانشگاه سوره به ۴۰ تا ۵۰ دانشجو آموزش داده‌ام و آن‌ها را برای اجرا به امارات برده‌ام. همچنین در مرکز هنرهای نمایشی به ۱۰۰ نفر آموزش داده‌ام. در تربت جام هم افتخار می‌کنم ۲۰ گروه هنرهای آیینی آموزش دیده‌اند که فعال‌ترینشان حسینعلی مردانشاهی دوتارنواز و سرپرست گروه موسیقی محلی فردای جام است.
استاد بازی‌های آیینی خراسان به این هم اشاره می‌کند که کمتر از ۲۰ تن در ایران، میراث‌دار این هنر آیینی هستند که سینه به سینه به آن‌ها منتقل شده است و برای حفظ این هنر باید از حضور آن‌ها بهره برد: برای آشنایی جوانان با هویت ملی خودشان و دانستن جایگاه فرهنگ و تمدن ایران زمین، این هنر‌ها باید در آکادمی‌ها و دانشگاه‌ها برده شود و از کسانی که این هنر‌ها را در خاطر دارند برای تدریس بهره برده شود.
خوب تعداد این افراد در ایران به ۲۰ نفر هم نمی‌رسد. باید از همین افراد تقاضا کنند بیایند و آموزش بدهند تا دوباره شاهد شکوفایی این آداب و رسوم باشیم. او با انتقاد از اینکه در جشنواره‌ها در حق هنرمندان شهرستانی اجحاف می‌شود، می‌گوید: متأسفانه هنرمندان آیینی در جشنواره‌های کشوری زمان کمی برای اجرا در اختیار دارند و هنرمند برای اجرای خود و گفتن از پیشینیان و گذشتگانش به ۲۰ دقیقه زمان نیاز دارد، اما باید در ۵ دقیقه اجرا کند و در این زمینه همیشه به شهرستانی‌ها اجحاف می‌شود.
به سختی روزگار می‌گذرانم
گنجینه زنده بشری، حالا که به ۷۰ سالگی خود نزدیک می‌شود، از بیماری‌های قلبی و کلیوی و دیسک کمر رنج می‌برد، اما بازهم علاقه به آموزش‌دادن دارد و در این باره می‌گوید: من معلم بازنشسته هستم و ۱۱ مرتبه در بیمارستان برای قلب و کلیه و کمرم جراحی شده‌ام. الان در خانه هستم، اما باز هم توانایی دارم که آموزش و تدریس کنم و به این موضوع بسیار علاقه‌مندم و البته برای تقویت روح و جسم من مفید است؛ بنابراین اگر مکانی باشد و جایی، حاضرم چه در مشهد و چه در تهران، آموزش بدهم. دوست دارم مردم بفهمند فرزندان چه کسانی بوده‌اند.
کیانی، اما به این هم اشاره می‌کند که بیماری‌های مختلف، انرژی‌اش را گرفته است و پیداکردن دارو‌ها به دلیل تحریم‌ها برای او مشکل است و هزینه‌هایش هم کمرشکن. او می‌گوید: به سختی روزگار را می‌گذارنم. هیچ موسسه و سازمانی تا به حال به من توجهی نکرده است و حتی نامم نیز یادآوری نشده است.