ارزیابی سفر‌های پیش روی وزیر خارجه در گفتگو با حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل منطقه قفقاز و آسیای شرقی
گروه سیاست | شهرآرانیوز؛ سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه، از برنامه سفر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، امروز دوشنبه در رأس هیئتی، به جمهوری آذربایجان، فدراسیون روسیه، جمهوری ارمنستان، جمهوری گرجستان و جمهوری ترکیه و دیدار با همتایان و دیگر مقامات این کشورها خبر داد. بنا‌بر این خبر، محوریت سفر ظریف، مسائل دوجانبه، آخرین تحولات قفقاز، پروژه‌های در دست همکاری و زمینه‌های گسترش صلح و ثبات در منطقه خواهد بود. برای بررسی بیشتر چرایی سفر ظریف به این پنج کشور، سراغ حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل منطقه قفقاز و آسیای شرقی، رفته‌ایم.
همکاری سه به علاوه سه
بهشتی‌پور درباره دیدگاه برخی تحلیلگران مبنی‌بر اینکه سفر ظریف به کشور‌های درگیر در مسئله قره‌باغ، برای حل این موضوع بوده و حال ایران به‌دنبال برداشت منافع اقتصادی حاصل از نقش‌آفرینی مثبت در زمان بحران قره‌باغ است، گفت: «موضوع سفر‌های پیش روی آقای ظریف تنها مسئله قره‌باغ نیست و ایشان بی‌شک، از این فرصت استفاده و درخصوص روابط دوجانبه با یکایک این کشورها صحبت می‌کند تا روابط موجود توسعه یابد. در‌نتیجه نباید این سفر‌ها را تنها به موضوع قره‌باغ محدود کرد؛ البته قطعا یکی از موضوعات مورد‌بحث آقای ظریف در این سفر‌ها گفتگو درباره آینده قره‌باغ است و کمک به دستیابی به طرحی برای حل این مسئله تا هم آذربایجان تمامیت ارضی‌اش حفظ شود و هم ارامنه قره‌باغ به حقوق خود نظیر حق تعیین سرنوشت دست پیدا کنند و بتوانند زندگی مسالمت‌آمیزی در کنار آذری‌ها داشته باشند.»
وی افزود: «نکته دیگر آنکه ایران در موضوع گسترش روابط با کشور‌های مقصد این سفر، تنها به‌دنبال روابط اقتصادی نیست، بلکه مهم‌تر و پیش از همکاری‌های اقتصادی که البته یک موضوع اساسی است، بحث همکاری‌های امنیتی‌سیاسی در منطقه قفقاز مطرح است تا پس از شکل‌گیری یک همکاری سه به‌علاوه سه، یعنی همکاری‌های ایران، روسیه و ترکیه از یک طرف و گرجستان، ارمنستان و آذربایجان از طرف دیگر که قفقاز جنوبی را تشکیل می‌دهند، ثبات و امنیت در این منطقه ایجاد شود و این پیش‌زمینه‌ای باشد برای همکاری‌های اقتصادی آتی میان این کشورها. بهبود روابط ایران با این کشورها نه‌تن‌ها به ضرر کشور‌های منطقه نیست، بلکه کمک می‌کند به گسترش همکاری‌ها در این منطقه و در‌نتیجه به سفر آقای ظریف باید از چشم‌انداز همکاری‌های منطقه‌ای نگاه کرد که منافع آن، هم برای ایران است و هم کشور‌های منطقه.»
احتمال گشایش روابط با گرجستان
این کارشناس مسائل قفقاز و آسیای شرقی درباره آینده روابط ایران و گرجستان که در چند سال گذشته به‌نوعی به حالت تعلیق درآمده بود، نیز گفت: «ایران و گرجستان در دور جدید همکاری‌ها به‌ویژه پس از خروج ترامپ از کاخ سفید، فضای بسیار خوبی برای توسعه روابط دوجانبه دارند. گرجستان روابط بسیار نزدیکی با ایالات متحده آمریکا دارد و دولت ترامپ در چهار سال گذشته، یک مانع جدی بر سر گسترش همکاری‌ها میان ایران و گرجستان بود. شاید در دوره بایدن، فشاری که تا پیش از این بر دولت گرجستان بوده است، برداشته شود و این فرصتی باشد برای این دولت در جهت گسترش همکاری‌های دوجانبه‌اش با ایران، و سفر ظریف هم به این کشور احتمالا این فرایند را تسهیل خواهد کرد.»
ایران و ترکیه؛ روابط پرفراز و نشیب، اما استراتژیک و پرمنفعت
وی همچنین درباره سفر ظریف به ترکیه و آینده روابط با این کشور به‌ویژه پس از شعرخوانی جنجال‌برانگیز اخیر اردوغان و حواشی‌های پس از آن گفت: «روابط ایران و ترکیه به‌عنوان دو همسایه در بیش از ۴۰ سال گذشته پس از انقلاب، با فراز‌و‌نشیب‌های بسیاری همراه بوده، اما درمجموع و یک نگاه کلی، روابط خیلی خوبی بوده است. گاهی سطح روابط دو کشور نازل بوده و گاهی نیز بسیار زیاد و گسترده.
اگرچه صحبت‌های چندی پیش اردوغان بسیار ناشیانه و بد بود، نباید به‌صرف یک اظهار نظر نادرست و نسنجیده، کل روابط همسایگی را نادیده بگیریم و منافعی را که از بهبود روابط میان دو کشور حاصل می‌شود، در‌نظر نگیریم؛ بنابراین فکر می‌کنم که سفر ظریف به ترکیه هم کمک‌کننده بهبود روابط دوجانبه است و هم به بهبود روابط با آذربایجان با محوریت نخجوان کمک می‌کند. بروز ناامنی در قفقاز جنوبی در مرز‌های شمالی کشورمان، تأثیری بسیار منفی دارد و برعکس، ایجاد ثبات در این منطقه کمک می‌کند به توسعه همکاری‌های اقتصادی.»
ایران و روسیه، از همکاری‌های منطقه‌ای تا لزوم تقویت اشتراک مواضع در برجام
بهشتی‌پور در پایان درباره اینکه سفر ظریف به روسیه چه دستاورد‌هایی می‌تواند برای کشورمان به‌دنبال داشته باشد، گفت: «رفت وآمد میان ایران و روسیه در سال‌های گذشته همواره در جریان بوده است و البته بیشتر مقامات ایرانی بوده‌اند که به روسیه سفر کرده‌اند؛ درمجموع در سطوح مختلف، سفر مقامات دو کشور ادامه‌دار بوده است. فکر می‌کنم که ظریف در این سفر درخصوص توسعه روابط دوجانبه دو کشور و رفع موانع در این زمینه دستورکار مذاکراتی خواهد داشت، به‌ویژه در بخش اقتصادی و در‌زمینه هسته‌ای که روسیه اکنون فاز دوم و سوم نیروگاه بوشهر را برای ایران می‌سازد و پرداخت‌های آن با مشکلاتی مواجه شده است و باید برطرف شود.» وی افزود: «نکته دیگر نیز در مذاکرات ظریف و طرف روس در این سفر، مسائل بین‌المللی و موضوع برجام است.
پس از رفتن ترامپ و آغاز‌به کار بایدن، ایران و روسیه باید درباره آینده برجام با یکدیگر مشورت کنند تا دغدغه‌های روسیه به‌عنوان یکی از حامیان ایران در این زمینه برطرف شود. روسیه در شرایط فعلی به‌ویژه پس از اجرای مصوبه اخیر مجلس در‌زمینه برجام، نگرانی‌هایی دارد و ظریف برای رفع این نگرانی‌ها توضیحاتی ارائه خواهد کرد و خواهد گفت که ایران چاره‌ای ندارد تا با توسل به این اقدامات، آمریکا و اروپاییان را به تجدید‌نظر وادارد تا تعهداتشان را اجرا کنند و بگوید موضع ایران ادامه گفتگو‌ها در چارچوب برجام است و نه مذاکره در رابطه با سایر موضوعات که نه منطقی است و نه ایران برای آن آمادگی دارد.»